حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری قائم‌مقام ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب درباره اهمیت مسئله پژوهش در نشستی که از سوی معاونت پژوهش برگزار شده بود، سخن گفت. در این نشست، استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب دیدگاه‌های خود را درباره ارتقای جایگاه پژوهش در دانشگاه ارائه کردند.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری قائم‌مقام ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب در نشستی که در این دانشگاه در راستای اهمیت پژوهش و توسعه آن برگزار شده بود، ضمن اشاره به آیاتی از کلام‌الله مجید در ارتباط با پژوهش گفت: اگر نگاهی گذرا به آیات قرآن کریم داشته باشیم، می‌توانیم اهمیت پژوهش و تحقیق را دریابیم. در آیه 36 سوره اسری آمده است که «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا»؛ از چیزی که به آن علم نداری پیروی مکن؛ زیرا گوش و چشم و دل مورد بازخواست‌اند.

وی در ادامه گفت: تحقیق یعنی رسیدن به کنه و حقیقت یک مطلب. پذیرش اصل دین بدون پژوهش و تحقیق مورد قبول ذات اقدس الهی نیست. در سوره بقره آمده است که «وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ. وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ»؛ و هنگامی که به آنان گویند: از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید، می گویند: نه، بلکه از آیینی که پدرانمان را بر آن یافتیم، پیروی می کنیم. آیا هر چند پدرانشان چیزی نمی‌فهمیدند و راه نمی‌یافتند. داستان کافران، مانند کسی است که به حیوانی بانگ می‌زند، ولی آن حیوان جز آوا و صدا نمی‌شنود. کر و لال و کورند، به همین سبب اندیشه نمی‌کنند.

قائم‌مقام ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب هم‌چنین گفت: در اعتقادات، تقلید معنا ندارد و هرکس باید در حد خودش تحقیق و تتبع کند. در فروع دین و عمل به احکام دینی نیز تحقیق و پژوهش از جایگاه خاصی برخوردار است. زیرا در عمل به احکام فقهی مکلف از سه حال خارج نیست. یا باید خودش مجتهد و فقیه باشد و روشن است که رسیدن به اجتهاد و فقاهت جز از راه تحقیق و پژوهش امکان پذیر نیست. در عمل به احتیاط هم نیاز به تحقیق است. زیرا شناخت احتیاطات فقها منوط به انجام پژوهش است.

وی با اشاره به انتقادی که بعضی نسبت به حوزه در زمینه جدی نبودن پژوهش در حوزه دارند، گفت: گاهی گفته می‌شود در حوزه‌ها تحقیق و پژوهش در مقایسه با دانشگاه جدی گرفته نمی‌شود. خاستگاه تحقیق و پژوهش در دانشگاه‌ها، حوزه است. البته شاید ظاهر، دسته‌بندی و روش دانشگاه‌ها متفاوت شده و در حوزه‌ها با این وسعت رعایت نشود اما اساس حوزه، پژوهش است. یک مدرس درس خارج، تحقیقات چندین دهه خود را در چهل دقیقه یا یک ساعت بیان می‌کند. در درس خارج، بیان مسئله مطرح است. استاد چند روز مسئله را تبیین می‌کند و توضیح می‌دهد و آراء و اندیشه بزرگان و پیشینه تحقیق را بیان می‌کند و بعد درس را ارائه می‌کند. بنابراین این کم‌لطفی به حوزه است که میگویند تحقیق و پژوهش در آن جدی نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین جعفرطیاری افزود: معمولاً در پژوهش، بعد از تبیین مسئله، به این می‌رسیم که سؤال و مسئله چیست؟ ما به دنبال حل مسئله هستیم. مسلماً هرچه مسئله مرتبط با برطرف کردن نیازهای جامعه باشد، از اعتبار بیشتری برخوردار است و ارزش آن تحقیق هم بیشتر است. لذا معمولاً می‌گویند سعی کنید سمت و سوی تحقیق و یا رساله شما به گونه‌ای باشد که دردی از جامعه را درمان کند و دارای اولویت باشد.

وی گفت: یکی از نکات مهم، رعایت اخلاق پژوهش است. باید از ابتدا تا انتها اخلاق پژوهش را رعایت کنیم. امانت‌داری و رعایت اخلاق پژوهش را باید از شیخ انصاری آموخت. او در کتاب رسائل سعی می‌کند بسیاری از احتمالات خود را متصل به کتب گذشته کند. حتی درباره بعضی کتاب‌ها که به دستش نرسیده و دیگران خوانده‌اند، نقل می‌کند که از فلان کتاب آمده است. ملاصدرا نیز چنین است. اگر کتاب اسفار را مطالعه کنید، ارجاعات بسیاری در آن می‌بینید. تشکر عملی از پیشینیان نیز از نکات مهمی است که در پژوهش باید رعایت کرد.