به گزارش خبرنگار ردنا) ادیان نیوز(، دکتر محمد جاودان، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در نخستین جلسه دوره آشنایی با رشته شیعه شناسی با عنوان «ضروریات پیدایش تشیع» اظهارکرد: در مبحث پیدایش تشیع باید به دو نکته توجه شود؛ اول اینکه مراد از تشیع معنای کلان و عام کلمه است و دوم شیعیان فرقه و گروه های مختلفی دارند که برخی در تاریخ باقی و برخی از میان رفته اند.

وی با بیان اینکه مسئله پیدایش تشیع از مهم ترین شاخه های شیعه پژوهی است، عنوان کرد: از دوره گذشته تا تاریخ نخستین، این جریان از سوی شیعیان و اهل سنت مورد توجه بوده است.

جاودان با بیان اینکه رشته شیعه شناسی از اهمیت جدی برخوردار است و سابقه ای از دوران تاریخ اسلام تاکنون دارد، اظهار کرد: نکته دیگر بحث هویت مذهبی شیعه است که با مبحث پیدایش پیوند دارد.

تشیع بر آمده از اسلام است

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: تشیع ریشه درون اسلام دارد و بر آمده از اسلام و به تعبیری خود اسلام است که این نشان دهنده اهمیت این مبحث است.

جاودان با اشاره به اینکه بحث شیعه شناسی یکی از رشته های رو به اقبال در جهان اسلام و در جهان بیرون از اسلام است، گفت: از دهه های ۷۰ میلادی به شیعه توجه شد، انقلاب تاثیر داشت و مسائلی به وجود آمد سبب شد که اقبال شیعه شناسی زیاد شود.

وی با بیان اینکه همیشه اینطور نیست که وجود یک اندیشه با ظهور تاریخی آن اندیشه هم زمان باشد، گفت: تا آن اندیشه وارد تبلور اجتماعی شود، ظهور اجتماعی و تاریخی پیدا کند ممکن است فاصله زیادی ایجاد شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه یک نظریه شاخص علمی به یک باره طرح نمی شود و زمان لازم است تا در مسائل تاریخی و فکری یک اندیشه شکل بگیرد و طرفداران خود را پیدا کند و تبدیل به جریان تاثیر گذار شود، اذعان کردوجود یک اندیشه ملازم با ظهور تاریخی در آن زمان نیست.

وی در تعریف تشیع اظهار کرد: تشیع عبارت است از قرائت علوی از اسلام که بعد از رحلت پیامبر(ص) اختلافات بین مسلمانان پیش آمد عده ای طرفدار مشی، رفتار و گفتار علی(ع) بودند و اینها در تاریخ به تشیع معروف شدند.

جاودان عنوان کرد: برداشت این گروه ها از امام علی(ع)، پیامبر، وحی و اوصاف پیامبر، سنت پیامبر و تفسیر از وحی مسیری مشخص می کرد که به تشیع نام بردار شد.

قرائت علوی عین قرائت نبوی است

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: در یک معنای عام و کلی می توان گفت تشیع در ذات خود اسلام علی(ع) است و بعدها فرزندان ایشان و قرائت علوی از اسلام. و شیعه معتقد است که قرائت علوی عین قرائت نبوی است.

جاودان بیان کرد: اگر پیدایش تشیع را به معنای ظهور تاریخی اسلام در نظر بگیریم؛ اینکه از چه زمانی تبلور تاریخی پیدا کرد و منشا یک سری دیدگاه ها، رفتارها و حتی حوادث در تاریخ اسلام شد، به عنوان جریان شناخته شده و شناسنامه دار در تاریخ اسلام مطرح می شود، درست است اما اگر به معنای شکل گیری تشیع بوده که از چه زمانی شکل گرفته، اصطلاح درستی نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: نظریه های پیدایش تشیع در مورد کلیت تشیع، متعدد است و این دیدگاه ها با ملاک های متعددی قابل دسته بندی هستند.

جاودان با اشاره به با ملاک زمان و ملاک ارزشی در تقسیم بندی دیدگاه های پیدایش تشیع، عنوان کرد: بر اساس ملاک زمان که تشیع از چه زمانی پیدا شده می توان دیدگاه ها را به دو دسته تقسیم کرد؛ عده ای معتقدند تشیع در عصر رسول خدا(ص) شکل گرفته و برخی معتقدند بعد از رحلت رسول خدا تشیع شکل گرفته است.

وی با بیان اینکه دیدگاه هایی که مربوط به پیدایش در عصر رسول خدا است، چند قسم هستند و چند دلیل و مبنا دارد، گفت: بعضی استدلال کردند تشیع در دوره بعثت شکل گرفته و دلیلشان این است واژه شیعه در سخن پیامبر به کار برده شده است.

جاودان بیان کرد: از آغاز و تا پایان برخوردهای پیامبر(ص) با علی(ع) و مجموعه اینها نشان می دهد سنگ بنای تشیع بر علی(ع) استوار است و تشیع اصل و اساس شکل گیری مربوط به آن دوران است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: دیدگاه دیگر که پیدایش تشیع را به بعد از رحلت رسول خدا(ص) می داند نیز به دو دسته تقسیم می شود؛ اینها یک مقطع زمانی را برای پیدایش تشیع مطرح می کنند و دسته دوم شکل گیری تشیع را در یک فرایند زمانی می دانند و می گویند تشیع سیر و فرایند شکل گیری دارد.

دیدگاه های نادرست پیدایش تشیع

وی افزود: گروهی پیدایش تشیع را به بعد از صلح امام حسن(ع) می دانند که اشتباه است زیرا تشیع وجود داشته و ظهور و بروز نداشته است.

جاودان خاطرنشان کرد: شکل گیری تشیع بعد از شهادت امام حسین(ع) دیدگاه دیگری است و این باعث پدید آمدن جریان شیعی به صورت عینی و ملموس شده و به عنوان یک جریان فکری و اعتقادی دارای اندیشه ها و افکار خاص به خصوص امامت است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: بعضی دیدگاه ها نیز فرآیند زمانی برای تشیع بیان می کنند که از زمان پیامبر(ص) شروع و تا زمان علی(ع) که کامل شد، تشیع معنوی منهای بعد سیاسی مطرح است.

وی با بیان اینکه تشیع روند تکاملی را طی کرده است که به دلیل بحران رهبری سیاسی دست ائمه(ع) را از مسائل سیاسی کوتاه کردند، گفت: مسائل اعتقادی در جامعه به وجود آمد تا عصر غیبت که پرونده امامت بسته شد، تشیع تکامل یافت.

جاودان با بیان اینکه هر کدام از نظریه های پیدایش تشیع ادله ای دارند که قابل نقد هستند، اظهارکرد: سنگ بنای تشیع در عصر پیامبر(ص) گذاشته شده است و سایر دیدگاه ها از رده خارج هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: اقدامات پیامبراکرم(ص)، واژه شیعه در سخنان ایشان، دلایل عقلی، بحث گزارش های تاریخی، مجموعه ادله نقلی، عقلی، تاریخی و حدیثی نشان می دهد تشیع در زمان پیامبر(ص) شکل گرفته است.

جاودان با بیان اینکه تشیع در اسلام یک مسیر بود، یادآور شد: تشیع گرایشی است که علی(ع) محور و اساس آن است و از زمان پیامبر(ص) بوده و ظهور و بروز آن در طول تاریخ و بعد از رحلت پیامبر(ص) بوده است.

یادآور می شود، دوره آشنایی با رشته شیعه شناسی از سلسله نشست‎های «کلمه سواء» از سوی هیئت اندیشه ورز اسلام، ادیان و ارتباطات میان فرهنگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان با همکاری واحد دانشگاه ادیان و مذاهب در مشهد برگزار شد..

لینک فایل صوتی آشنایی با «نظریات پیدایش تشیع»