تصوف و عرفان اسلامی

رشته «تصوف و عرفان اسلامی» در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته یک دوره کامل آموزشی، مطابق با ضوابط و مصوبات شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است که در آن به بررسی و شناخت عرفان نظری و عملی اسلامی و فرقه‌های تصوف در اسلام از قرون اولیه ظهور اسلام تا عصر حاضر پرداخته می‌شود. یکی از علومی که در دامن فرهنگ اسلامی زاده شد و رشد و تکامل یافت، علم عرفان است. تاریخ اسلامی و ادبیات فارسی از دیرباز همواره با جریان عرفان ارتباط نزدیکی داشته است و بسیاری از لطایف ادب و حکمت و نیز برخی واقعیات تاریخی از میان متون و گزیده منابع عرفانی قابل شناسایی است. همچنین بسیاری از جریان‌های فکری و فلسفی و نیز برخی نهضت‌های اجتماعی در جامعه مسلمانان با عرفان پیوند دارند. علاوه بر این در عصر حاضر جامعه اسلامی با عرفانهای وارداتی شرقی (اکنکار، اشو، تی‌ام) و غربی (شاهدان یهوه، کلیسای اتحاد، عرفان سرخ‌پوستی) مواجه است. تمام این واقعیات لزوم شناخت صحیح عرفان اسلامی و تحقیق و پژوهش در متون اصیل این علم را خاطر نشان می‌کند.

از مهمترین اهداف این رشته در مقطع کارشناسی ارشد زمینه سازی برای آموزش دانشوران و محققان صاحب‌نظر در ابعاد مختلف فرق تصوف و مکاتب عرفانی است. دانش آموختگان این رشته می‌توانند به عنوان کادر علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در زمینه تصوف و مکاتب عرفانی جذب شوند. همچنین آنها می‌توانند به عنوان نیروی انسانی آگاه به فرق تصوف و عرفان اسلامی، در جهت برقراری ارتباط و گفتگو با اندیشمندان و پیروان آنها ایفا نقش کنند و پاسخگوی نیازهای مراکز فرهنگی داخلی و خارجی کشور باشند.

داشتن مدرک کارشناسی یا معادل آن برای همه داوطلبان و داشتن سطح دو حوزوی برای داوطلبان آزمون اختصاصی دانشگاه به‌منظور تحصیل در این رشته کافی است. برای داوطلبان غیرایرانی این مدرک باید به تایید کنسولگری ایران در کشوری که صادر کننده آن است رسیده باشد. دانشجویان متقاضی تحصیل در این رشته بدون در نظر گرفتن رشته کارشناسی می‌توانند در این رشته تحصیل کنند. بر این اساس هر فردی با هر رشته‌ی تحصیلی در مقطع کارشناسی یا سطح دو در صورت داشتن صلاحیت علمی و موافقت اعضای هیئت علمی گروه علمی می‌تواند در این دوره تحصیل کند. طبعا داشتن کتاب، مقاله علمی و ژورنالیستی و علاقه‌مندی شرکت در این رشته‌ها می‌تواند در موافقت هیئت علمی گروه تاثیر گذار باشد. داوطلبان ایرانی نیز باید در آزمون کتبی (متمرکز) این رشته‌ها پذیرفته شوند و طبعاً بعد از بررسی صلاحیت علمی و یا در حین بررسی آن صلاحیت عمومی این دسته از داوطلبان باید به تایید سازمان گزینش دانشجو یا سازمان امور دانشجویان (برای اتباع غیرایرانی) نیز برسد.

طول دوره کارشناسی ارشد «تصوف و عرفان اسلامی» 2 و نیم سال و برابر 5 نیم سال تحصیلی است. طول هر نیمسال برابر 16 هفته و ساعت دروس بر مبنای هر واحد یک ساعت در هفته می‌باشد. اگر به تشخیص گروه آموزشی مدت 2 و نیم سال برای گذراندن دروس اصلی و جبرانی یا اتمام پایان‌نامه کافی نباشد، حداکثر یک نیم سال دیگر به مدت آموزشی دو و نیم ساله اضافه می شود. برنامه کارشناسی ارشد «تصوف و عرفان اسلامی» شامل 42 واحد درسی است که 28 واحد دروس اصلی، 10 واحد دروس جبرانی و 4 واحد پایان‌نامه است. دانشجو ملزم است همه واحدهای اصلی و پایان‌نامه و نیز با توجه به رشته کارشناسی که در آن فارغ التحصیل شده هر چند تعداد واحد از دروس جبرانی را به تشخیص گروه آموزشی بگذراند.

دروسی همچون «فرق تصوف»، «عرفان نظری»، «فلسفه عرفان»، «اخلاق و عرفان در ادیان ابراهیمی»، «اخلاق و عرفان در یهودیت و مسیحیت»، «تشیع و تصوف»، و «عرفان عملی» از جمله دروس تخصصی اند. همچنین دروسی مانند «تاریخ کلام اسلامی»، «تاریخ فلسفه اسلامی»، و «تاریخ تصوف و عرفان اسلامی»، «تاریخ ادیان» نیز در میان دروس جبرانی گنجانده شده‌اند.