حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری در گفت‌وگو با شفقنا اظهار داشت: مجموعه تلاش‌های ائمه معصومین (ع) و نیز عالمان شیعه در دوران غیبت به تشیع اثنی عشری عمق و غنای خاصی بخشیده درحالیکه این عمق و غنا و هویت مستقل کلامی و فقهی را آنچنان که شاید و باید در دیگر فرق شیعه نمی‌بینیم.
وی افزود: این نشان می‌دهد که مجموعه تدابیر و تلاش‌های امامان و عالمان شیعه موفق بوده چون هم تشیع اثنی عشری را پایدار و ماندگار کرده و هم توسعه کمی پیدا نموده و عمق و غنای لازم فکری را پیدا کرده است.
وی ادامه داد: تشیع اثنی عشری برای حفظ و تقویت و بسط خود در دنیای امروز باید همان مسیر را دنبال کند و به مسیرها و تجربه‌های ناموفق که بعضا در دیگر فرق شیعه رخ داد، کشیده نشود. زمانی شیعیان اسماعیلی خلافت فاطمی داشتند که با خلافت عباسی هماوردی می‌کرده اما امروز، حتی یک جامعه مستقل اسماعیلی نداریم. زیدیه خیلی زودتر از شیعه اثنی عشری به قدرت رسیدند (سال ۱۷۵ در مراکش فعلی- سال ۲۸۴ در یمن) و تا همین اواخر هم امامت زیدی صاحب حکومت بود اما در دهه ۶۰ قرن بیستم این سلسله جمع شد.
وی با مقایسه تشیع اثنی عشری با دیگر فرق شیعه گفت: ما اگر بخواهیم وضع فعلی را حفظ و تقویت کنیم باید مسیر پیشوایان و گذشتگان را دنبال کنیم؛ یک مسیر این بوده که تشیع اثنی عشری هیچ موقع بقای خود را به حاکمیت‌ها گره نزده بلکه از هر فرصتی برای تقویت و بسط خود استفاده کرده است.
وی با بیان اینکه تشیع اثنی عشری در انقلابی گری و توجه به سیاست، اصالت را به اینها نداده بلکه اصالت را به حفظ کیان تشیع و عمق معرفتی داده است، گفت: پافشاری بر بعد معرفتی و معارفی مذهب دومین مقوله‌ای است که می‌تواند در آینده تشیع تاثیرگذار باشد به این معناکه در آئین ها و شعائر غرق نشده و از حقایق دینی و تعالیم قرآن و اهل بیت (ع) غافل نشویم درعین حال معتقدیم که آئین‌های شیعی بویژه آئین های عزاداری و سوگواری در حفظ و تقویت هویت شیعی نقش موثری داشته است.
مشاور عالی رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: ائمه (ع) بر تبلیغ عملی تاکید داشتند به این معناکه بیشتر پایبندی اخلاقی و پایبندی به احکام و مناسک دینی داشته باشیم و با عمل خود دیگران را جذب دین و مذهب کنیم. همانگونه که ائمه معصومین (ع) نیز با علم و عمل خود مردم را جذب می کردند.
وی تصریح کرد: موفقیت‌های عملی می تواند انسان امروز را تحت تاثیر قرار دهد؛ این موفقیت های عملی گاهی در سطح معاشرت های اجتماعی و محیط های محدود اجتماعی و گاهی در سطح کلان می‌تواند خود را نشان دهد. به عنوان مثال، جامعه شیعه نشان دهد که بیشتر از دیگر جوامع در ریشه کن کردن فقر یا رفع آسیب های اجتماعی و یا در جذب مردم موفق بوده است یا جامعه شیعه اثنی عشری نشان دهد که در مقوله مقاومت از همه جدی تر و صادق تر است و بیش از همه نتیجه گرفته است کمااینکه حزب الله لبنان و گروه‌های فلسطینی نشان دادند که توانستند برای اسرائیل چالش درست کنند.
وی گفت: قرآن کریم اصل اختلاف را پذیرفته و انسان ها را به رقابت در انجام کارهای نیک دعوت می کند. امام موسی صدر در جایی بیان کرد که «پیشنهاد می کنم ادیان و مذاهب به جای تلاش برای قانع کردن یکدیگر، به نام مذهب و آئین خود خدمت انجام دهند».
وی افزود: ما هرقدر در عرصه سیاست داخلی، اعمال و تکریم مردمسالاری، آزادی‌های مدنی و مسائل اخلاقی و معنوی توفیقات بیشتری به دست بیاوریم، می توانیم مذهب را به پیش ببریم.
دانشیار گروه شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: آینده تشیع بیش از آنکه در گرو تبلیغات مذهبی باشد درگرو توفیقات عملی است البته بخش های معارفی و دینی خیلی مهم است و باید عمق معرفتی در جامعه شیعه پیدا کند.
وی درباره مهمترین چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی تشیع گفت: بنظر می رسد چالش‌های سیاسی مهمترین چالش‌های تشیع باشد؛ چه چالش‌هایی که درون خود جوامع شیعی است و چه چالش‌هایی که با دیگر کشورها دارند. در لبنان این نظام طائفی و مدلی که بوده به دلیل مداخله کشورهای مختلف دچار چالش شده است. حزب الله لبنان تا اندازه‌ای که غرق در مقاومت و مقابله با اسرائیل بوده، درخشیده و اثرگذار بوده است اما در عرصه تعامل سیاسی داخلی به دلیل دخالت های ایران و عربستان اثرگذار نبوده است.
وی درباره چالش‌ها و فرصت‌های تشیع در عراق هم گفت: یکی از موفق ترین مدل‌های هدایت جامعه شیعی را در عراق، نسخه‌ای می بینیم که حضرت آیت الله العظمی سیستانی اجرا کردند؛ نه به عنوان مرجعیت و نهاد دینی تشیع مستقیما در مسائل مربوط به سیاست و نهاد حاکمیت ورود کردند ونه بی تفاوت بودند بلکه در بزنگاه‌ها حضور داشتند، فتوا دادند، تصمیم گرفتند و اقدام کردند. این یک مدل عملکرد سیاسی است که در عراق اتفاق افتاده و اثرگذار بوده است. البته پرواضح است که حمایت ایران از عراق در مبارزه با داعش و مدلی که آیت الله العظمی سیستانی داشتند و فتوای جهاد ایشان توانست سبب سرکوب داعش شود.
وی با اشاره به چالش‌های شیعیان در دیگر نقاط جهان افزود: یکی از راهکارها برای رفع این چالش‌ها در مناطقی که شیعه حکومت ندارد اما حضور اکثریت دارد، این است که از درون خود و براساس اقتضائات خود تصمیم بگیرد و تعامل کند. این تصور و ذهنیت که یک مرکزیت شیعی در ایران یا عراق وجود داشته باشد و تمام مسائل جوامع شیعی را مدیریت کند توجیه پذیر نیست. شیعیان در جوامع دارای اکثریت شیعه باید مجموعه رفتارهایشان توام با وفاداری به کشور و سرزمین و حاکمیت سیاسی باشد و برای حفظ خود و بسط و نفوذ در جامعه و جذب دیگران نسخه‌های اخلاقی و عملی متناسب با سرزمین خود را بکار ببندند.
مشاور عالی رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: به نظر می‌رسد راهکارها و ایده‌های شیعه برای مقابله با چالش های مختلف باید از درون خودش بجوشد نه اینکه دیگر مناطق، ایده و راهبردهای خود را به کشورهای دارای اکثریت شیعه تحمیل کنند.
وی تنوع و تکثر را از فرصت‌های تشیع اثنی عشری دانست و گفت: حضور شیعیان در سرزمین‌های مختلف می‌تواند مذهب تشیع را به پیش ببرد و هم افزایی کنند. از ظرفیت حضور شیعیان در اروپا و آمریکا و امکانات موجود می‌توان برای خدمت به مذهب و رفع نیازها استفاده کرد.
دکتر شریعتمداری عنوان کرد: یکی از مهمترین فرصت‌هایی که امروز برای شیعه ایجادشده، حاکمیت سیاسی در ایران و عراق و حضور پررنگ شیعه در لبنان است. هرچقدر این حاکمیت‌های سیاسی در ارائه حکمرانی موفق باشند بدون تردید خدمت به تشیع است.
وی موفقیت‌های مقاومت در منطقه را فرصت دیگری برای تشیع دانست و گفت: تشیع در مناطقی مانند لیبی و تونس که مقاومت حضور نداشته سرنوشت بدی پیدا کرده اما در سوریه مانع فروپاشی دولت-ملت این کشور شدیم.
وی افزود: تشیع از لحاظ علمی، تمدنی و فرهنگی در طول تاریخ موفقیت‌ها و آثاری داشته که در جای جای جهان اسلام برجای نهاده است. این عمق فکری و معرفتی و چهره‌های برجسته علمی که در تاریخ تشیع وجود داشته همچون فارابی، زکریای رازی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی و دیگر بزرگان ظرفیت‌های در اختیار شیعه است. عقل‌گرایی که در شیعه وجود داشته و امتداد فلسفی در شیعه از دیگر مزایای این مذهب است که می‌توان روی آنها سرمایه گذاری کرد. در راس این فرصت‌ها شکل گیری ولایت فقیه در ایران و وجود نظام جمهوری اسلامی است که باید از مجموعه این مزیت‌ها و فرصت ها برای بسط آزادی های مشروع و گسترش اخلاق و آبادانی و توسعه کشور استفاده کرد.
وی درباره وضعیت تشیع در قاره‌های اروپا و آفریقا گفت: شکی نیست که تشیع در آفریقا پیشرفت کرده که بخش زیادی از آن به انقلاب اسلامی و بخش زیادی به موفقیت‌های مقاومت بازمی گردد؛ قطعا عالمان و مبلغان شیعه در این پیشرفت نقش داشتند اما همه اینها بر سر سفره‌ای نشستند که این سفره به توفیفات عملی تشیع بازمی گردد.
وی با بیان اینکه تشیع هرقدر توفیقات عملی بیشتری داشته باشد، اثرگذارتر خواهد بود گفت: بنظر می‌رسد نسخه ای که در نیجریه ارائه شد نسخه تعاملی نبود بلکه نسخه تقابلی بود که مشکلات زیادی برای جامعه شیعی درست کرد.
دکتر شریعتمداری در پایان درباره رشد تشیع در اروپا و آفریقا و آمریکا گفت: وضعیت و شرایط تاحدودی شکننده است؛ بهرحال تاریخ و ظرفیت های ذاتی تشیع حتما نقش مثبت خود را در پیشبرد تشیع ایفا خواهد کرد اما این پرچمداری که ایران پیدا کرده است – چه توفیقات و چه ناکامی ها- تا دهه‌ها تحت تاثیر عملکرد جمهوری اسلامی است و فکر می‌کنم به جای تبلیغ مستقیم تشیع باید تمرکزمان بر این باشد که تجربه موفقی از جمهوری اسلامی ایران بسازیم که بتواند در ابعاد مختلف موفق باشد که هرچه توفیقات بیشتر باشد خدمت به تشیع خواهد بود. تصویر اصلی از تشیع در دنیای امروز برگرفته از ایران است و لذا هرچه تصویر واقعی بهتری بتوانیم از تشیع ارائه کنیم قطعا به سود تشیع در دنیای امروز خواهد بود.