به گزارش گروه تأمین اخبار و اطلاعات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در این جلسه دانشجو سید عبدالکریم حسن پور از پایان‌نامه خود با موضوع «جریان شناسی تشیع در عصر امام رضا (ع)» دفاع کرد. دکتر نعمت الله صفری فروشانی استاد راهنما و دکتر مصطفی صادقی استاد مشاور این پایان‌نامه بودند و حجت الاسلام و المسلمین علیرضا ایمانی داوری این اثر را بر عهده داشت.

در این جلسه پس از قرائت خلاصه‌ای از رساله، حجت الاسلام و المسلمین ایمانی اظهار داشت: پایان‌نامه بسیار خوبی است و موضوع خوب و جزئی دارد علاوه بر اینکه دانشجو به منابع خوب و دسته اول مراجعه کرده است و از منابع به خوبی بهره جسته است، ولی با این حال ایراداتی نیز به رساله وارد است.

وی افزود: از جمله این ایرادات می‌توان به شکل ظاهری رساله اشاره کرد به این معنی که رساله در 5 فصل نگارش یافته است که حجم این فصل‌ها متوازن نیست، یک فصل 10 صفحه و فصل دیگر در حدود 60 صفحه است، به عنوان نمونه بهتر بود فصل دوم و سوم در هم ادغام شده و تبدیل به یک فصل می‌شد و یا فصل چهارم تفکیک شده و در قالب دو فصل تقسیم‌بندی می‌شد.

حجت الاسلام و المسلمین ایمانی تصریح کرد: در رساله از جریان و فرقه سخن به میان رفته است که جریان به خوبی تعریف و تبیین شده است، ولی در مورد فرقه چنین نیست و به خوبی تعریف و تبیین نشده است و به تفاوت میان فرقه شناسی و جریان شناسی اشاره نشده است. همچنین در مورد معانی شیعه به یکی از معانی مهم که شیخ مفید تأکید بسیاری بر آن دارد و آن محبت می‌باشد، اشاره نشده است.

استاد داور این پایان‌نامه در ادامه تأکید کرد: در این رساله غلات فقط به مفوضه منحصر شده است که این درست نیست. همچنین بحث معرفی کتب و منابع مورد استفاده در مقدمه بیش از 20 صفحه را به خود اختصاص داده است که نیازی به اختصاص این حجم از نوشته به این موضوع وجود نداشت، اغلاط تایپی نیز در رساله زیاد است که باید اصلاح شود.

وی اظهار داشت: از جریان به عنوان یک کلید واژه استفاده شده است درحالیکه اگر به عنوان جریان شناسی مطرح می‌شد درست بود ولی خود جریان به تنهایی نمی‌تواند به عنوان یک کلید واژه به کار برده شود، همچنین روش تحقیق باید در مقدمه آورده می‌شد نه در چکیده و یا معرفی کتاب «حیات سیاسی امامان شیعه (ع)» که هم در صفحه 16 و هم در صفحه 19 به طور کامل صورت گرفته است که یکبار معرفی نیز کافی بود.

سپس، سید عبدالکریم حسن پور در دفاع از ایرادات وارده اظهار داشت: برخی از اشکال‌های وارده گاهاً سلیقه‌ای است به عنوان نمونه در مورد ایرادی که به فصول گرفته شد، باید گفت که این شکل از فصل بندی به اصل و محتوای رساله اشکالی وارد نمی‌کند، در مورد غلات و مفوضه نیز باید بگویم که به عقیده بنده گروهی به نام غلات وجود ندارد و غلو در همه حتی به صورت اندک وجود دارد و فقط طیفی را که غلو را از حد گذرانده و پا را فراتر از مرزهای غلو نهاده‌اند، بیان شده است و بحث اغلاط املایی نیز به خاطر تایپ سریع و در زمان کم بوده است به علاوه اینکه با مشکلی در نرم‌افزار سیستم برخورد نموده که بر این امر افزود.

در ادامه دکتر صفری فروشانی به عنوان استاد راهنما در این رساله اظهار داشت: موضوع رساله بسیار ریز و جالب است که در تصویب موضوع نیز مشکلاتی به وجود آمد از جمله اینکه تصور می‌شد موضوع به دلیل جزئی بودن قابلیت تبدیل شدن به یک رساله را ندارد، ولی حال می‌بینیم که این موضوع قابل ارائه در رساله‌های دیگری نیز هست و جای کار بسیاری دارد.

وی ادامه داد: نوع نگارش دانشجو بسیار خوب است و برای ارائه این رساله زحمت زیادی کشیده است. در مورد فصول نیز بنده با عقیده استاد داور موافقم و می‌شد فصول 2 و 3 را باهم ادغام کرد ولی فصل 4 قابلیت تفکیک به دو بخش را ندارد. در مورد تعریف فرقه نیز باید گفت که فرقه در رساله تعریف و تبیین شده است. در مورد غلات و مفوضه نیز نظر استاد داور درست است و می‌بایست اصلاح شود.

حجت الاسلام و المسلمین صادقی نیز عنوان کرد: در این رساله انتظاراتی که می‌رفت، برآورده شده است و در نویسنده در برخی از بخش‌ها نیز اظهار نظر کرده است و به تحلیل پرداخته است. موضوع نیز که جریان شناسی است، مشکل بوده و این رساله با زحمات فراوان نگارش یافته است.

در ادامه چکیده پایان‌نامه ارائه می‌گردد.

چکیده:

جامعه شیعه نیز از قاعده کلی دیگر گروههای اسلامی، که بنا به دلایل و شرایط مختلف  از درون گرفتار انشعابات فکری و عقیدتی می­شدند مستثنی نبود. آغاز تفرق شیعی را می­توان پس از شهادت امام حسین(ع) دانست که ادامۀ و استمرار آن در زمان دیگر ائمه(ع) جریان داشت. بعضی از این جریانات که از بنیان ضعیف­تری برخوردار بوده در کوتاه مدت مضمحل و یا کمرنگ می­شدند، برخی نیز به دلیل اقتضائات زمانی و مکانی خاص از پایداری بیشتری برخوردار می­شدند.

 زمان امام رضا(ع)، به دلیل اینکه جریان­های فکری و فرقه­های شیعی از نظر کمی و کیفی در اوج خود قرار داشتند فضای پرتحرکی ایجاد شده بود.در این دوران جریان­هایی چون غلات، مفوضه و … و فرقه­هایی چون امامیه زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه از دوره­های قبل به این دوره رسیده بودند و نیز فرقۀ نوپدید واقفیه، مقارن امامت امام­رضا(ع) و پس از شهادت امام­کاظم(ع) شکل گرفته بود.

طبیعی به نظر می­رسد که امام­رضا(ع) به عنوان امام و سکاندار تشیع اصیل، نسبت به فضای موجود بی­تفاوت نبوده بلکه به سان دیگر ائمه معصومین(ع)، رسالت اصلی خویش در هدایت و نجات جامعه می­دید که در این راستا تلاش خود را در سه محور هدایت منحرفان، پیشگیری از به دام افتادن دیگران، و حفظ کیان تشیع اصیل متمرکز ساخت.

این نوشتار در پنج فصل و به روش کتابخانه‌ای، با استفاده از منابع موجود به صورت توصیفی وتحلیلی، به شناسایی جریان­های مذکور، و نحوه مواجهه امام­رضا(ع) با هریک از آنها، به فراخور تأثیر آن در جامعه اسلامی و شیعی پرداخته است. از جمله می­توان شدت عمل و نحوه مبارزه امام(ع) با جریان غلو و پدیده واقفیه را با انعطاف آن حضرت در مقابل جریان بی­خطر یا کم­خطری چون فطحیه مقایسه نمود.

واژگان کلیدی: جریان، تشیع، فرقه، عصر امام رضا، امامیه، زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه، واقفیه، غالیان