در جلسه ای که صبح سه شنبه 29 شهریور ماه در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید راهنما، مشاور و داور، نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و همچنین تعدادی از دیگر دانشجویان علاقه مند برگزار شد، پس از گزارش این دانشجو از پایان نامه، استاد داور به نقد و ارزیابی پایان نامه پرداخت. سپس دانشجو از پایان نامه خود با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی شد.

 چکیده پایان نامه:

این نوشتار یعنی بررسی تحلیلی علم غیب ائمه، از چهار فصل،به همراه مقدمه و خاتمه تشکیل یافته است.

فصل اول به مباحث مقدماتی که به نظر می رسد دانستن آن ها برای آشنایی و ورود درمباحث مفید است اختصاص یافت. مباحثی همچون امکان شناخت، منابع شناخت، و بیان و توضیح برخی وازه ها و اصطلاحات.

فصل دوم با عنوان امکان علم غیب، شامل مباحثی مانند امکان علم غیب برای غیر خداوند است، که آیات و روایات و ادله عقلی وجود علوم غیبی برای ائمه با اعطای خداوند، را اثبات می کند. در قسمت دیگر، گستره بسیار وسیع  علوم ائمه(ع) از روایات استفاده شده است، شامل علوم پیشینیان، انبیاء گذشته، کتب آسمانی پیشین، احوال و اتفاقات آینده و بنا بر برخی از تعبیرات علم ماکان و مایکون الی یوم القیامه. بخش دیگر در این فصل با عنوان گونه های علوم ائمه، روایات علوم ائمه از منظری دیگر که در خود روایات به علوم اثری (اثره) و علومی که شب و روز برای آنان ایجاد می شود تقسیم شده است آورده شد، و نام هایی که در روایات آمده ذکر شد. منابع علوم غیبی ائمه علیهم السلام بخش دیگری است که در آن روایات علم ائمه از منظر منابع آورده شده است. مقام خلیفه اللهی به مناسبت موضوع مورد بررسی قرار گرفته است، خلافت کامل یعنی مظهر بودن خلیفه حقیقی برای همه اسمای حسنا و صفات علیای مستخلف عنه بنا بر این بیان علم گسترده ائمه علیهم السلام مورد تایید قرآن نیز هست. مقام انسان کامل نیز بر گستره وسیع علم امام دلالت دارد. زیرا از جمله خواص این مقام هدایتی ویزه است که شهادت و احاطه علمى بر عقاید و اعمال جوارحى مردم زمان خود را داراست که با همین آگاهی در صحنه قیامت به پیشگاه پروردگار شهادت می دهند. 

فصل سوم با عنوان کیفیت علم ائمه علیهم السلام به بررسی روایات از این منظر پرداخته است. روایات در این باره که هر گاه این علم بیکران را اراده کنند نزد آنان موجود خواهد بود چگونه با وجود بالفعل علوم نزد آنان، قابل جمع است؟ در میان وجوه این وجه که: روایات لو شاءوا علموا به این معناست که این علوم با خواست و اراده آنان – به هر صورت – نزد آنان موجود است بیشتر قابل پذیرش است. بخش دیگر روایاتی که درباره افزایش علم ائمه علیهم السلام به طور مطلق یا در شب های جمعه وارد شده است در توجیه این روایات نیز احتمال پنجم (بداء‌) تقویت شد. 

در فصل چهارم چند شبهه مهم بررسی شده است. انجام کارهایی از ائمه که منتهی به شهادت یا سختی ها و مشکلاتی که برای آنان می شده است با توجه به این که امامان علم غیب داشتند و با توجه به آیه لاتلقو بایدیکم الی التهلکه چگونه توجیه می شود؟

شبهه دیگر درباره روایات سهو پیامبر و ائمه است، که این روایات اندک علاوه بر اشکالات سندی در برخی از آن ها، در برابر انبوه روایات اثبات کننده علم غیب امام نمی تواند مقاومت نماید و .. شبهه دیگر درباره واژه علمای ابرار است  که در روایتی از ابن ابی یعفورآمده و بیان شد این عناوین به گونه ای باید بر ائمه اطلاق شود که مرجعیت علمی ائمه اطهار علیهم السلام در دانش های مذهبی حفظ شود و پیرویشان بر دیگران واجب حتمی باشد. شبهه دیگر درباره انکار علم فعلی امام است که پاسخ آن در موارد پیشین گذشته بود. درمورد شبهه غلو نیز بیان شد که شیعه با همه فضائلی که برای ائمه قائل است آن بزرگواران را در طول خدا و نه در عرض خدا می داند.

 کلید واژه ها: علم، علم غیب ،ائمه، امامان، انسان کامل، مقام خلیفه اللهی