در جلسه ای که چهارشنبه 25 اسفند 89 ماه سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید راهنما، مشاور و داور، نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و همچنین تعدادی از دیگر دانشجویان علاقه مند برگزار شد، پس از گزارش این دانشجو از پایان نامه، استاد داور به نقد و ارزیابی پایان نامه پرداخت. سپس دانشجو از پایان نامه خود با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی با درجه عالی شد.

چکیده

در این پایان‌نامه، به یادکردهای ادیان ایرانی در سفرنامه‌ها و کتاب‌های جغرافی‌دانان مسلمان پرداختیم . در این رابطه دو هدف مد نظر بوده است. اول بررسی میزان توجه نویسندگان این کتاب‌ها به ادیان ایرانی و دوم مقایسه میزان اختلاف بین یافته‌ها با آنچه در این رابطه در کتاب‌های مختلف به زرتشتیان نسبت می‌دهند.

در راستای این هدف ابتدا به معرفی اجمالی منابع بحث پرداختیم و سپس گزارش کوتاهی در باره، تاریخ، اعتقادات و شعائر ادیان ایرانی از متون مختلف را ارائه کردیم. آنگاه به یادکردهای ادیان ایرانی در کتاب‌های جغرافی‌دانان و سفرنامه‌ها پرداختیم. در این رابطه به جستجوی ابعاد مختلف ادیان ایرانی در این کتاب‌ها پرداختیم و مباحثی همچون تاریخ زرتشت، مانی، مزدک و سایر ادیان ایرانی ، و نیز امکنه و شعائر آنها را بررسی کردیم. در این رابطه به طور کلی مشخص شد که نویسندگان این کتاب‌ها بیشترین توجه خود را به مکان‌ها اختصاص داده‌اند و کمتر به مباحث تاریخی و شعائر پرداخته‌اند. در ارتباط با مکان‌ها نیز بیشترین توجه به آتشکده‌ها و مکان‌های زیست زرتشتیان بوده است. بنابراین بیشترین بحث این پایان‌نامه به مکان‌ها اختصاص یافته است. البته در زمینه تاریخ و شعائر نیز مباحثی در این کتاب‌ها یافت می‌شود که بعضی از نکات نیز بدیع و تازه بود که در جای دیگری بیان نشده است. در ارتباط با یافته‌ها سعی بر این بوده است که تا حدی به مقایسه بین آنچه در این کتاب‌ها آمده و آنچه در کتاب‌های دیگر پیرامون ادیان ایرانی مطرح است، نیز توجه شود.

کلید واژه‌ها: ادیان ایرانی، مجوس، زرتشت، مانی، مزدک، آتشکده، کتاب‌های جغرافی‌دانان مسلمان، سفرنامه‌ه :