به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به همت دانشکده ادیان، میزگرد علمی با عنوان «خدا و فاجعه غزه» با حضور دکتر حمیدرضا شریعتمداری، دکتر نعیمه پورمحمدی و دکتر وحید سهرابی‌فر برگزار شد.

در این نشست دکتر شریعتمداری ضمن همدردی با مردم غزه بیان کرد: سه نوع مواجهه می توان با این نوع از آلام بشری داشت. مواجهه اول، روانی عاطفی و احساسی است. مواجهه دوم، مواجهه ایمانی است و مواجهه سوم مواجهه معرفتی است که می تواند فلسفی کلامی یا دینی باشد.

وی ادامه داد: آنچه که ما بر تکیه بر سنت علمی و اخلاقی و اسلامی خودمان می توانیم مطرح کنیم (که معطوف به این سه مواجهه باشد) وجود خداست. میزان دخالت خدا در هستی و آفرینش زندگی انسانی و طبیعی است که در چندین قالب و تحت چند عنوان می‌تواند پیگیری شود.

وی با مطرح کردن این سوال که با تکیه بر سنت کلامی و دینی چگونه می توانیم حضور خدا را نشان بدهیم؟ گفت: ما باید نشان بدهیم که خدا در این اتفاقات مداخله های مستقیمی می‌کند و یا خدا اصلاً مداخله‌ای نمی‌کند. اینها را می‌توان در سه محور بیان کرد. محورهای مهم در بحث وجود و مداخله خدا در این چالش ها شامل محور تشبیهی یا تنزیلی است که شیعه حد وسط را گرفته است. دومین محور مداخلات بحث جبر و تفویض است و موضع سوم یا محور سوم فاعلیت الهی است که پذیرفته می شود و به رسمیت شناخته می شود. در این راستا مجموعه مداخلات الهی وجود دارد نه اینطور که همه چیز منتسب به خدا باشد. در پاسخ به سوال خدا در ماجرای غزه کجاست؟ باید گفت خدا را نباید در چارچوب انتظار خودمان بخواهیم در نظر بگیریم. خدا در همه جا حضور و مداخله دارد و در قالبی است که خود خدا می‌خواهد و به هیچ وجه نیز سلب مسئولیت انسان و کارهای او نیست.

در ادامه این نشست دکتر نعیمه پورمحمدی عضو هیئت عملی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان مقدمه‌ای از فجایع قرن بیستم گفت: الهی دانان غربی بعد از فجایع قرن ۲۰ بیان کردند که هیچ گزاره الهیاتی را نمی‌توان پذیرفت مگر اینکه به کودکانی که در کوره‌های آتش می سوختند توجه داشت و آنها را در نظر گرفت.

وی ادامه داد: امروزه نیز ما نیازمند بازنگری در الهیات اسلامی هستیم، زیرا همچون قرن بیستم رنج کودکان در نظر گرفته نشده است. چه ویژگی در کودکان غزه وجود دارد که در کودکان سوئد و سویس وجود ندارد. در یهودیت و مسحیت الهی دانان بعد از فجایع قرن بیستم به یک آنتی تئودیسه می رسند و می‌گویند که نمی شود به این شرور پاسخ داد.

وی گفت: ما به خدا اعتقاد داریم اما همین خدا همچون نسبت فرزند و والدین که گاهی به هم بی توجه هستند ممکن است نسبت به انسان توجه نداشته باشد و برایش مهم باشد. اما خب خالق ماست و ما نمی توانیم آن را انکار کنیم. این رویکرد را نمی توانیم گسترش دهیم. این رویکرد نیز به بن بست می رسد. به همین جهت این الهی دانان به رویکردهای دیگری مانند آنتروپودیسه می‌رسند. آنها به جای مثلث خدا، شر و عدالت الهی یک مثلث دیگر که ضلع‌های آن خدا، انسان و عدالت الهی است را ترسیم می‌کنند.

دکتر پورمحمدی تصریح کرد: نژاد پرستی قرن بیستم علیه اسرائیل از سر ساختارهای نادرست بوده و اکنون مشابه همان نژاد پرستی در غزه اتفاق می افتد. این نسل کشی به نوعی تکرار همان نژاد پرستی قبل است و انسان آن را به وجود می آورد. منشأ این شرور را انسان ایجاد می کند و خودشان هم باید آن را برطرف کنند. باید به جای حل مسله شر به اصلاح خود شر بپردازیم. برای رفع مسله شر به مهندسی شر بپردازیم. زیرا شرور منشا انسانی دارد و آنتروپودیسه است.

وی ادامه داد: وجه دینی آنتروپودیسه چیست؟ بهترین آنتروپودیسه ها دینی هستند و بهتر است اینطور بگوییم که بهترین آنتروپودیسه ها از نوع دینی است. ما انسان‌ها هستیم که با عدم گفت‌وگو و ایجاد مسلمان هراسی و اسلام هراسی این شررات را رقم زده ایم و باید خودمان هم آن را برطرف کنیم. حرف آخر را باید قربانیان بزنند. در فجایع قرن 20 نیز ظلم به انسانها کم نشد و الان نیز قرار نیست همچنین اتفاقی بیفتد. این فجایع ایمان زاست تا ایمان زدا و ما نباید اجازه بدهیم که جلادان و ظالمان حرف آخر را بزنند.

دکتر وحید سهرابی فر به عنوان سومین سخنران در این میزگرد علمی بیان کرد: گاهی بحث های الاهیاتی با واقعیت بیرونی ارتباط برقرار نمی کنند زیرا نظریه ها همیشه ثابت هستند و با رخدادهای اجتماعی ارتباط برقرار نمی‌کنند. به همین جهت ما نیاز داریم که الاهیات ما نسبت به رخدادهای اجتماعی حساس باشد.

وی ادامه داد: یک جنبه ماجرا بحث های متافیزیکی است و اینکه آیا خدا می‌تواند در این جنگ دخل و تصرف کند؟ آیا خدا زمان مند است و چطور باید وجود خدا را با نسبت هستی سنجید؟ بحث دیگر نیز درباره این است که ما هستیم و متون دینی و آموزه ها و گزاره هایی که در تمام ادیان وجود دارد. قدرت مطلق، مهربانی، علم و … صفاتی از خداوند هستند که ما مدعیان آن هستیم. ایمان نیز یعنی اتکا به خدا زیرا ما قائل به توحید افعالی نیز هستیم. اینها مدعیات دینی ماست. پس سوال اینجاست که این گزاره ها وقتی به رخدادهای واقعی می رسند دچار چالش می شوند. در این موقع چه باید کرد؟ این وعده ها چه می شود؟

دکتر سهرابی فر در پاسخ به این سوالات تصریح کرد: یک پاسخ الحاد است. پاسخ دیگر ظاهر این عبارت هاست و اطلاقش همین است و خداوند حضورش را نشان خواهد داد. یک پاسخ هم این است که خدا به هر دردی نمی‌خورد و دستیار شما نیست. اینها برای ایمان ضعیف است زیرا که خدا به درد عبادت و عشق و … می خورد و مداخله‌ای در امور معمولی نمی کند. پاسخ دیگر نگاه شاعرانه است. این نگاه حضور خدا را به گونه ای تصویر می کند که نهایتا خود شما باید کاری کنید. خداوند قدرت ایمان و اعتماد به نفس و… را به شما می دهد تا خود شما برای خودتان کاری کنید.

وی در پایان گفت: در پایان باید چند نکته را عرض کنم. اول اینکه توجه داشته باشیم که نباید دچار خودمحوری معرفتی شویم. این یک پیش فرض خطایی است که ممکن است ما داشته باشیم. نکته دوم این است که متون دینی را نمی توانیم نادیده بگیریم. وعده هایی که خدا در قرآن داده و گزارش هایی که در این باره ذکر شد است بسیار مهم هستند. نکته سوم با توجه به نکات قبل این است که ما نباید فکر کنیم که عملکرد خداوند به گونه ای است که با ذهن ما خوانده شود. زیرا یک فرمول خاص و مشخصی در این زمینه وجود ندارد. اما اجمالا می دانیم که یک مداخلاتی هست، اما اینکه در چه اموری و وضعیتی رخ می دهد برای ما مشخص نیست.