به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، روز پنج شنبه ۱۹ خردادماه ۱۴۰۱ نشست علمی «امام رضا (ع) و گسترش ژرفای معارف اهل‌بیت(ع)» به همت دانشکده شیعه‌شناسی برگزار شد.

در این نشست حجت‌السلام و المسلیمن دکتر محمدتقی سبحانی به ایراد سخنرانی پرداخت. ایشان با توصیف شرایط اجتماعی و سیاسی دوران ائمه معصومین بیان کرد: میراث معارف اسلامی در دوران مختلف ائمه بزرگوار به نحو آماری متفاوت بوده است. به‌گونه‌ای که اگر امام صادق(ع) در رتبه نخست قرار گیرند، امام باقر(ع) و امام رضا(ع) در رتبه‌های بعدی صورت بندی می شوند.

سبحانی در ادامه تصریح کرد: تمامی امامان بزرگوار پس از امام صادق(ع) در تبیین فقه و معارف کاملاً در امتداد کلمات و ادبیات آن حضرت قرار داشتند. چراکه با رجوع به جوامع موضوعی روایات این نکته کاملاً مشهود است و تحقیقاً می‌توان ادعا کرد که هیچ مطلبی وجود ندارد که در بیانات امام صادق تکرار نشده باشد.

رئیس بنیاد تخصصی امامت با نقد بر قصور برخی در پرداخت به میراث رضوی، اظهار داشت: ما چندان به‌صورت زمینه‌مند و تاریخی به میراث رضوی به‌مثابه یک پروژه تاریخی نگاه نکرده‌ایم. در حوزه بسط معارف، امام رضا یک رسالت‌های اختصاصی داشته‌اند. کار ویژه امام رضا در خصوص معارف اعتقادی بسیار مهم است.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: با توجه به فلسفه و اهمیت حضور امام رضا(ع) در عرصه بسط معارف اسلامی می‌توان بر توسعه جغرافیایی و بسط انسانی ایشان تاکید کرد. درواقع، دامن‌گستری و نشر حداکثری معارف و اندیشه‌های اسلامی از سوی امام رضا (ع) بسیار قابل‌تأمل است. چراکه ایشان در بین مخاطبین گسترده‌تری این مطالب را نشر می‌دادند. و یکی از پیامدهای چنین اقدامی را؛ آشنایی سایر فرقه‌ها و مکاتب و ادیان زنده و برقراری تعامل و ارتباط با اسلام به شمار می‌آید.

سبحانی با اشاره به برخی از مصادیق ژرف گستری و توسعه کیفی معارف در عصر امام رضا(ع) ابراز داشت: با توجه به شرایط پدید آمده درزمینهٔ سیاسی و وضعیت اجتماعی عصر ایشان، تعامل با سایر مکاتب و مذاهب به گونه کم‌سابقه‌ای پدید آمده است. علی‌رغم اینکه هارون نیز توانسته بود با امپراتوری بیزانس و سایر قدرت‌های شرقی در قالب ارتباطات سیاسی فتح البابی ایجاد نماید.

وی ادامه داد: عصر امام رضا(ع) از این حیث توانسته است شرایطی را پدید آورد تا دیگر مذاهب و ادیان پایگاه رسمی پیدا کنند. بنابراین بزرگان مکاتب و ادیان مختلف نیز فرصت مناظره و گفتگو با یکدیگر را پیدا کردند.

رئیس بنیاد تخصصی امامت بیان کرد: امام رضا(ع) تبیین توصیفی دوران امامان پیش از خود را بسط معنوی و معرفتی بخشید. اینکه فقها، محدثین و متکلمین دیگر مذاهب به سراغ امام می‌آمدند و گفتگو می‌کردند. صورت جدیدی از کار ویژه ایشان محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: شبکه ارتباطی و اجتماعی در دوران امام موسی کاظم(ع) به شکلی است که در دایره شیعیان این ارتباط صورت می‌گیرد. اما در دوران امام رضا، ابهام‌زدایی از سنت نبوی و معارف جعفری از دیگر اقدامات ارزشمند مقام امامت است. در هنگامه بسط، تبیین و شرح احادیث اسلامی، امام رضا(ع) به تصفیه، تصحیح و پالایش احادیث نیز می‌پردازد.

سبحانی خاطرنشان کرد: میراث ائمه پیشین و تطبیق آن با میراث رضوی نشان می‌دهد که بیان معارف از سطح ایجاز و طرح توصیفی به تکامل و گسترش آن رسیده است. ضمن اینکه، مقایسه خطبه‌ها و فرمایشات و سخنان امام رضا(ع) با ائمه پیشین نشان می‌دهد اهتمام ایشان در گسترش و توسعه کیفی مباحث و معارف اندیشه‌ای شیعی کاملاً مشهود است.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سبحانی با اشاره به دیگر ویژگی‌های مهم عصر امامت رضوی، ادامه می‌دهد: همواره حضرت با ارائه ادله معارف نقل‌شده از جانب ائمه پیش از خود سعی در تعمیق معارف اسلامی داشتند. به‌طوری‌که نمونه‌های مختلفی را می‌توان در عیون الاخبار باب یازدهم آن مشاهده کرد. حضرت در همه حال بنا بر تناسب و زمینه‌های مختلف با ارجاعات قرآنی از تمام وجوه ادله برای ادعای مطرح‌شده به اقامه ادله می‌پرداختند.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان اشاره کرد: امام رضا(ع) به‌وسیله قاعده سازی و فرمول‌بندی اصول و معارف اسلامی می‌خواستند ادبیات معرفتی ائمه پیشین را به قواعد مستدلی تبدیل کنند. ضمن اینکه، قاعده‌مند کردن معارف و عمق بخشیدن در سطوح مختلفی انجام می‌شد. لذا منبع مهمی همچون مناظرات امام رضا(ع) با بزرگان و حکیمان یهودی، مسیحی، زرتشتی و صابئین مندایی نمونه واضحی از مدلل سازی عقاید و معارف اسلامی محسوب می‌شود.