به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به همت معاونت فرهنگی و دانشجویی و با همکاری دانشکده قرآن و حدیث دانشگاه ادیان و مذاهب پیش‌نشست همایش بین‌المللی تفسیر تسنیم برگزار شد.

دانشجویان دانشگاه ادیان و مذاهب، در حدود بیش از ۶۰ رساله در موضوع تفسیر تسنیم نگاشته‌اند

در ابتدای پیش‌نشست همایش بین‌المللی تفسیر تسنیم دکتر محمد موحد، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، نکاتی در باب ویژگی‌های تفسیر تسنیم بیان کرد و گفت: تفسیر تسنیم در نوع خود یک معیار و یک نصاب جدیدی را در تفسیر قرآن به قرآن ثبت نموده است و تفسیری است که در واقع جامع و دایره المعارفی است.

وی تشریح کرد: این تفسیر در طول ۴۰ سال نگاشته شده و در این ۴۰ سال دادوستد علمی بین استاد و شاگردان ایشان اتفاق افتاده است. همچنین همانطوری که خود استاد نیز بیان فرموده‌اند تفسیر تسنیم با بسیاری از تفاسیر دیگر متفاوت است و این تفاوت باعث شده تا مباحث متعدد و متنوعی در آن حضور داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه بیان کرد: مباحث و مسائل ناظر به مقتضیات زمان در این تفسیر جای گرفته و تقریبا به دور از مباحث بی‌فایده یا مباحث انتزاعی است و ناظر به دغدغه‌ها و مقتضیات زمان هست و همچنین به دور از مسائل دیگر تفسیری است و ناظر به مسائل روز و مسائل معاصر مورد توجه جامعه ماست.

دکتر محمد موحد در پایان گفت: ‌ویژگی بعدی در واقع تعدد مطالبی همچون بحث همزیستی مسالمت آمیز، مباحث مربوط به روابط بین‌الملل، مباحث مربوط به روابط اجتماعی، روابط اخلاقی و روابط فرهنگی است. ویژگی آخر نیز بحث تفسیر سیستماتیک و نگاه عام و شاملی است که ایشان نسبت به آیات قرآن دارند. یعنی با اینکه تفسیر ترتیبی‌ست و آیات تک به تک مورد تفسیر قرار می‌گیرد ایشان نگاه گزاره‌ای و نگاه اتمیک به آیات نکرده و این ویژگی مهم، مقتضای تفسیر قرآن به قرآن است.

وی همچنین افزود: دانشجویان دانشگاه ادیان و مذاهب، در حدود بیش از ۶۰ رساله در موضوع تفسیر تسنیم نگاشته‌اند که سهم دانشکده قرآن و حدیث این دانشگاه بیش از نیمی از این رساله‌هاست. همچنین این دانشکده تلاش نموده است تا در رشد و توسعه این تفسیر در سایر مناطق اسلامی نیز فعالیت داشته باشد، که در همین راستا نزدیک به ۳۰ رساله توسط دانشجویان عرب زبان دانشگاه ادیان و مذاهب تدوین شده است.

تفسير قرآن به قرآن، از روش‌هاى مورد توجه مفسران و تفسیرپژوهان است

در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی مهدوی راد، عضو هیئت علمی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران بیان کرد: تفسیر شریف تسنیم محصول جلسات تفسیر قرآن حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی مدظله العالی است که در طول حدود ۴۰ سال با کوشش جدی ده‌ها پژوهشگر و تحت نظارت و اشراف عالیه حضرت استاد علامه جوادی آملی در ۸۰ جلد به چاپ رسیده است.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۶۹ هسته آغازین پژوهش و تدوین این اثر با عنوان گروه تفسیر شکل گرفت و در سال ۱۳۷۲ مرکز تحقیقاتی اسرا به منظور تحقیق و تنظیم آثار آیت الله العظمی جوادی آملی با تشکیل چند گروه پژوهشی از جمله گروه تفسیر ترتیبی، تحقیق تنظیم و تدوین آثار معظم له ایجاد شد.

عضو هیئت علمی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران گفت: در این تفسیر هیچ مطلبی بدون ارجاع و استناد نیامده است. مطالبی از بعضی از منابع و از برخی تفسیرها یا کتابها نقل شده که شاید برخی فکر کنند که شأن آیت الله العظمی جوادی آملی در این حد ضرورتی ندارد اینها را مستند کند، اما ایشان با جدیت پیش رفته است و این مطالب را مستند کرده‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه تشریح کرد: مطالبی همچون نجات بشر، صراط مستقیم یا صراط‌های مستقیم، اکراه یا حقوق بشر و حقوق زن و حتی حدود آزادی‌ها بخش‌های قابل توجهی است که در تفسیر تسنیم مطرح شده و به آنها توجه ویژه شده است.

وی گفت: از نکات قابل توجّه در تفسیر تسنیم نقد و بررسی دیدگاه‌های سایر مفسران است. یکی دیگر از نکات بسیار مهم در این تفسیر، تک نگاری‌ها و زمینه‌های تک نگاری‌ است و ایشان به مسئله تناسب که در بعضی از تفسیرها همچون تفسیر فخر رازی در سوره بقره آمده توجه ویژه داشته‌اند. حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی به مناسبتی از تناسب در تفسیر تسنیم سخن گفته‌اند و می‌گویند که من اولین کسی هستم که به این نکته توجه کرده‌ام.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی مهدوی راد در پایان افزود: برخی چنان می‌پندارند که تفسیر قرآن به قرآن یک نوع جسارت است که این بیان بسیار عجیبی‌است. باید گفت که تفسير قرآن به قرآن، از روش‌هاى مورد توجه مفسران و تفسیرپژوهان به ويژه در سده‌هاى اخير است كه از رهنمودهاى خودِ قرآن در فهم معانى و مقاصد آن استفاده می‌کند. آیت‌الله العظمی جوادی آملی هم در پیشگفتار طولانی خود و هم در متن تفسیر، موضوعات علوم قرآنی را مطرح و دیدگاه خود را درباره آنها بیان کرده‌اند و گاهی اصطلاحاتی همسو با نظر خود ابداع نموده و آنها را به کار گرفته‌اند.

مباحث سیاسی و حکومتی در تفسیر تسنیم از المیزان پررنگ‌تر است

در ادامه این پیش‌نشست حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا مصطفی‌پور، استاد سطح عالی حوزه و مرکز آموزش عالی اسراء در خصوص تشابه‌ و تفاوت‌ تفسیر تسنیم و المیزان بیان کرد: علامه طباطبایی روش تفسیری قرآن به قرآن را که پیشینیان به اشاره یا در حد یک نظریه مطرح ساخته یا بعضی به صورت محدود آن را به کار برده بودند، محور تفسیر خود قرار داده و تفسیر «تسنیم» نیز از همین روش بهره می‌برد.

وی تشریح کرد: هر دو مفسر، قرآن را در اصل حجیت و دلالت، مستقل و دلالت و حجیت آن را نیازمند به غیر نمی‌دانند. و همچنین هردو مفسر روایاتی را که به تعیین مصداق و تطبیق پرداخته‌اند از باب «جَری» دانسته‌اند. همچنین در این تو تفسیر از تفاسیر و جوامع حدیثی اهل سنت نیز استفاده کرده‌اند.

این استاد سطح عالی حوزه گفت: به رغم یکسان بودن اسلوب و روش تفسیر تسنیم با اسلوب و روش تفسیر المیزان، تفاوت‌های این دو نیز چشمگیر بوده و آیت الله العظمی جوادی آملی در برخی موارد به نقد دیدگاه استاد خود نیز می‌پردازد. که نمونه آن نیز در خصوص آیات ۱۶۳ و ۱۶۴ سوره بقره بیان شده است.

استاد مرکز آموزش عالی اسراء بیان کرد: تفسیر تسنیم عموماً برای هر آیه فصلی جداگانه در نظر گرفته و این اسلوب، دسترسی به تفسیر هر آیه را آسان‌تر می‌کند ولی در المیزان مجموعه‌ای از آیات مورد تفسیر قرار گرفته است. تفاوت دیگر این دو تفسیر این است که چون تألیف تسنیم در عصر برپایی نظامی استوار بر فقه شیعه صورت گرفته مباحث سیاسی و حکومتی در این تفسیر از تفسیر المیزان پررنگ‌تر است.

حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا مصطفی‌پور در پایان افزود: تفسیر تسنیم فقط کتاب تفسیر نیست، بلکه یک دایره المعارف اسلامی است. این تفسیر می‌تواند برای دیگران بسیار راهگشا باشد. به واقع می‌توان گفت که تفسیر تسنیم می‌تواند در ارتباط با پایان‌نامه‌ها هم در مقطع کارشناسی و هم در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مورد استفاده قرار بگیرد.

علامه جوادی آملی قائل به وحدت ادیان هستند

در پایان پیش‌نشست همایش بین‌المللی تفسیر تسنیم حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهراب صادق‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: از صدر اسلام تاکنون الگوهای متفاوتی برای تفسیر آیات قرآن اتخاذ شده است. اساساً مفسران امکان پرداختن به برخی از این آیات را نداشته‌اند و به دلیل مقاربت فرهنگی بین مسلمانان و مسیحیان و یهودیان صدر اسلام زیاد این امکان نبوده است. چراکه قرآن در فضایی نازل شد که یهودیان و مسیحیان در آنجا زندگی می‌کردند و ادبیاتشان و آثارشان و حتی خود قرآن لبریز از آیاتی درباره آنهاست. به همین دلیل لازم بود که مفسران به آیاتی بپردازند که رویکرد بسیار متفاوتی نسبت به اکنون دارد.

وی گفت: عموماً رویکردهای تفسیری صدر اسلام جدلی بوده است. تقریباً در آن رویکرد مسلمانان می‌خواستند نشان بدهند که کتاب دیگر ادیان تحریف شده و فهمشان از توحید و تفسیرشان از هستی ناقص است. البته بعد از آن رویکردهای مجادله آمیز، رویکردهای معاصر ما قدری مداراجویانه‌تر شده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: به نظر می‌رسد در تفسیر تسنیم یک نوع ارتودوکسی نسبت به ادیان و پیروان ادیان وجود دارد. البته همانطور که عرض شد نسبت به تساهلی که در سده‌های اخیر و به ویژه در دهه‌های اخیر با آن مواجه هستیم. لذا می‌توانیم بگوییم که رویکرد تفسیر تسنیم یک رویکرد تبیینی است یا یک رویکرد توجیهی طبیعی نیست به این معنا که سنت اسلامی را در مقابل درکی که در الهیات یهودی و مسیحی بوده موجه سازد.

وی ادامه داد: علامه جوادی آملی قائل به وحدت ادیان هستند. به این معنا که اساساً از نگاه ایشان ما چند دین به نام یهودیت، مسیحیت و اسلام و … نداریم. یک دین در جهان وجود دارد و اینها صورت‌هایی است که در جهان می‌بینیم. این ادیان صورت شده‌ای هستند از آن دین اصیل و به تبعش قرآن و اسلام صورت درست و برجسته شده آن دین اصیل است.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهراب صادق‌نیا در پایان افزود: در ادامه همین رویکرد استاد جوادی آملی ذیل آیه وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ می‌فرمایند که اگر اسلام نبود و اگر قرآن نبود اساساً مسیحیتی به جا نمی‌ماند. اگر اسلام و اگر مسجد نبود اصلا کلیسایی باقی نبود و اگر قرآن نبود، اساساً کتاب مقدسی دیگر وجود نداشت. چراکه اینها در مسیر تحریف شدن بودند و اگر این مسیر تحریف ادامه پیدا می‌کرد دینی در دنیا باقی نمی‌ماند. به هر روی نگاه ایشان به اهل کتاب و از جمله در حوزه مطالعه ادیان و مواجهه با ادیان اینگونه است.