عنوان رساله:

تحلیل دیدگاه متفکران اهل سنت درباره قیام عاشورا

استاد راهنما: حجت الاسلام دکتر مهدی فرمانیان آرانی

استاد مشاور: حجت الاسلام دکتر مصطفی جعفرطیاری

نماینده تحصیلات تکمیلی: حجت الاسلام محمد صادق مشفقی پور

اساتید داور: حجت الاسلام دکتر ابراهیم قاسمی، جناب آقای دکتر علی آقانوری و حجت الاسلام دکتر عبدالواحد بامری

چکیده:
تحقيق پيش‌رو رويکردهای اهل‌سنت درباره قيام عاشورا و دلايل حاکم بر آن را بررسی و تحليل می‌کند؛ علمای اهل‌سنت در مسئله قيام عاشورا أعم از اصل قيام، خاستگاه، همچنين علل و اسباب و اهداف مترتب برآن ديدگاه يکسانی ندارند، اين اختلاف علاوه بر آنکه می‌تواند ناشی و متأثر از نقل‌های منابع متعدد و متأخر تاريخ و نزاع بر سر نحوه پيدایی و اعتبار آنها باشد، ريشه در مبانی کلامی و حديث دارد که بر انديشه‌های متفکران و مورخان آنان قرن‌ها حاکم بوده، همچنين ميزان وابستگی ايشان به حکومت‌های وقت، در کنار شرايط حاکم بر زمان و مکان زيست ايشان موجبات اين اختلاف‌ها را فراهم آورده است، اختلافی که آثار وضعی آن در گزارش‌ها و منابع تاريخی اهل‌سنت نيز ملموس است، به‌عنوان نمونه، در سير تطور عاشورانگاری در منابع اهل‌سنت مشاهده می‌شود، هرچه از آغاز نگارش و تدوين اين متون در دوره نخست يعنی از قرن دوم تا قرن هفتم می‌گذرد، عاشورانگاری از حيث محتوا، ساختار حتی به لحاظ روش و مستندات دستخوش تغييرات جدی قرار گرفته و اختلاف ديدگاه متفکران اهل‌سنت در مقوله قيام عاشورا پررنگ‌تر می
‌شود که عمدتاً در سه رويکرد مخالف قيام، موافق و رويکرد خنثی، قابل طبقه‌بندی است. در اين پژوهش سعي شده اولاً هريک از اين رويکردها به روش توصيفي – تحليلي، داده‌های تاريخی مبتنی بر منابع معتبر کتابخانه‌ای و معيار عقل در تطبيق با واقع در چهار فصل مستقل تبيين گردد و ثانياً دلايل حاکم بر آن تحليل و طرف‌داران شاخص هر رويکرد معرفی شوند. نتيجه بررسی‌ها نشان می‌دهد اصول حاکم بر انديشه سياسی اهل‌سنت هيچ قيامی را عليه حاکميت ولو جائر در هيچ زمانی مشروع نمی‌داند، با اين‌حال قاطبه انديشمندان اهل‌سنت مشروعيت قيام عاشورا به‌دليل جايگاه رهبری آن، که علاوه بر صحابه، از اهل‌بيت است را به‌عنوان يک استثناء پذيرفته و آن را محکوم نکرده‌اند، ولی آن قابل الگوگيری هم نمی‌دانند، برخلاف قيام‌های بعدی که به صورت مطلق قائل به حرمت آن هستند، هر چند قيام بر ضد حاکم جائر و فاسق باشد.
واژگان کليدي: متفکران اهل‌سنت، عاشورا، قيام، موافقان قيام، مخالفان قيام، امام حسين(عليه‌السلام).