به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ محمدصادق دوراندیش، دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب در یادداشتی با عنوان« بازخوانی ترجمه فِقره‌ای از دعای رجبیه» آورده است:

دعای رجبيه(۱) از دعاهای مورد تأکید اهل معرفت و دارای مضامینی بلند در بیان حقیقت معصومین(ع) و مقام انسان کامل است. فِقره «لا فَرقَ بَينَک و بَينَها الّا أنّهم عبادُکَ و خَلقُک» از دعای یادشده در موضوع امام شناسی، مورد توجه عالمان ربّانی بوده است و به آن استناد کرده‌اند. اهمیت این فقره موجب فراوانی استناد به آن در بین نویسندگان و سخنوران دینی شده است. لیکن در این میان دو ترجمه متفاوت از آن ارائه شده که یکی صحیح و مطابق اندیشه توحیدی است؛ اما دیگری نادرست بوده و نتیجه برداشت اشتباه از بیانات اهل معرفت است. اینکه بعضی از مترجمان، واژه «فرق» را در عبارت یادشده به «جدایی» معنا کرده‌اند، کاملاً صحیح و دقیق و هماهنگ با توحيد است. مطابق این ترجمه، مفاد عبارت یادشده چنین می‌شود: هیچ جدایی بین خداوند و حقیقت ائمه(ع) نیست جز اینکه عِباد و آفریده او هستند. اما برداشت نادرست این است که: واژه «فرق» را به «تفاوت» ترجمه کرده‌اند؛ معنایی که ناصواب بوده و با توحید، منافات دارد.

توضیح اینکه: عبد در لسان شریعت، هم معنای سلوکی دارد و هم هستی شناسانه و به معنای مَظهر به کار می‌رود. در واقع، انسان به عنوان مرتبه‌ای که جامع همه حَضَرات و مراتب ظهور حق تعالی است، به عنوان مظهر همه اسمای الهی شمرده می‌شود. از سویی مَظهر نیز در لسان شريعت به عبد، تعبير شده است. مثلاً: «عبدالکريم» همان مظهر اسم «الکريم» است؛ «عبدالله» مظهر اسم جامع «الله» است. بر این اساس در فِقره «لا فرق بينک و بينها الّا أنّهم عبادک»، واژه «عباد» علاوه بر اینکه به عبوديت و مقام سلوکی آن ذوات قدسی در قوس صعود دلالت دارد، هستی شناسانه نيز تحليل می‌شود. چون «فرق» در عبارت یادشده به معنای «جدایی» است؛ یعنی هیچ جدایی بین حق تعالی و آن ذوات قدسی نیست؛ آنگونه که بین ظاهر و مظهر هیچ جدایی نیست. در حقیقت، عبارت «لا فرق» به اتحاد ظاهر و مظهر دلالت دارد؛ نه اینکه «فرق» به معنای «اختلاف و تفاوت» باشد؛ چه در این صورت، منافی توحید است و فساد معنا را در پی دارد. زیرا «تفاوت» و «عدم تفاوت» در جایی فرض دارند که دو چیز، به صورت مستقل از یکدیگر لحاظ شده باشند.

اما آنگاه که عبارت «لا فرق» به عدم جدایی، معنا شود، فقره یادشده به عدم استقلال ذوات مقدّس معصومین علیهم السلام، نسبت به حق تعالی اشاره دارد(۲). در واقع چون تحقق مظهر به تبع ظاهر است؛ و ظاهر همان حق تعالی است که یگانه قيوم است، بنابراین هیچ استقلالی برای مَظاهر آن وجود یکتا فرض ندارد. از این رو اوليای الهی از اشتراک با حق تعالی در اسامی ويژه ذات اقدس او احتراز دارند. چرا که هرگز خویش را مستقل نمی‌بینند. در آثار اهل معرفت اشاره شده است: حديثی که بیانگر ختم نبوت تشریعی است، برای اولیای الهی سنگین بوده و قامت ایشان را شکسته است(۳). چون حديث یادشده از انقطاع نبوت خبر می‌دهد؛ همان که شأن عبد است و منسوب به اوست. از طرفي ولایت را باطنِ نبوت خوانده‌اند؛ حقیقتی که مستدام است و هرگز منقطع نمی‌شود. بنابراین انقطاع نبوت برای اولیای الهی حامل این پیام است که: آنها با حق تعالی در ولایتی که منسوب و مختص به اوست، اشتراک پیدا می‌کنند. این در حالی است که به اقتضای کمال عبودیت، آنها نمی‌خواهند با سید و مولای خویش در چیزی اشتراک داشته باشند. زیرا هر آنچه را که هست، مظاهر او و کمالات او یافته‌اند. از این روست که اولیای الهی «ولایت» را امانتی سنگین می‌دانند.

نتیجه اینکه هستیِ مَظهر به یُمنِ هستیِ ظاهر است که هر چه هست، اوست. بنابراین استقلالی برای مَظهر، متصور نیست و او جدای از ظاهر نیست. پس مفاد فقره پیش گفته را باید چنین بیان کرد: هیچ جدایی بین حق تعالی و ذوات قُدسی أئمه معصومین علیهم السلام فرض ندارد جز اینکه ایشان بندگان و مظاهر و آفریده آن وجود بی همتا هستند.

_________________________
۱.از دعاهای روزهای ماه رجب كه توقيع مبارک حضرت بقية الله (عجّل‌الله تعالي فرجه‌الشريف) بوده و از طریق یکی از نُوّاب خاص آن حضرت(ع) نقل شده است. شیخ طوسی این دعا را در کتاب «مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد» آورده است. همینطور جناب سید بن طاووس در «إقبال الأعمال» و شیخ عباس قمی در «مفاتیح الجنان» آن را نقل کرده‌اند. عبارت آغازین دعای رجبية چنین است: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلَاةُ أَمْرِك».‏
۲.آیت الله جوادی آملی در شرح دعای رجبیه می فرمایند: «إلاّأنهم عبادك و خلقك فتقها و رتقها بیدك بدؤها منك و عودها إلیك، به عدم استقلال آن ذوات مقدس اشاره دارد و اینكه تصرفات تكوینی و تشریعی آنها تنها ناشی از مقام خلافت الهی آنان است.»؛ پایگاه اطلاع رسانی اسراء، تاریخ انتشار: سه‌شنبه ۱۵ فروردین ۱۳۹۶
۳.فصوص الحکم، فص حكمة قَدَرِيَّة في كلمة عُزَيْرية