فرهنگ دینی با گسترش کارکردهای مسجد به نسل‌ها منتقل می‌شود
مردم اگر محور مسجد و تصمیمات و تقدیرات مسجد باشند، خیلی از اتفاقات خوب، به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد.
دکتر شریعتمداری، با اشاره به جایگاه مساجد در جامعه اسلامی، این مکان مقدس و عبادی را قلب تپنده جامعه اسلامی توصیف کرد و گفت: فرهنگ دینی با گسترش کارکردهای مسجد به نسل‌ها منتقل می‌شود.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «حمیدرضا شریعتمداری» در گفت‌وگو با خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، با اشاره به آتش‌سوزی در بخشی از محوطه مسجدالاقصی در سال 1969 میلادی اظهار کرد: این حادثه تلخی بود که در حافظه مسلمانان باقی ماند و بعدها به ابتکار ایران و با مصوبه سازمان کنفرانس اسلامی روز 30 مرداد مصادف با 21 آگوست به نام روز جهانی مسجد نامگذاری شد.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: قطعا قبل از این حادثه، سابقه هتک حرمت مساجد و مقدسات اسلامی وجود داشته و بعد از آن هم این اتفاق بارها و بارها تکرار شده است؛ از سوی دیگر با توجه به تعصبی که مسلمانان روی مقدسات خود دارند که البته نشان از حیات و پویایی اسلام در ادوار مختلف دارد باید به آنچه که در مسجدالاقصی اتفاق افتاد به مثابه واقعه‌ای نگاه شود که قصد تحریک و ایذای مسلمانان و خدشه به اعتقادات آنها را داشته است.
وی گفت: نسبت به حضرت عیسی (ع) و مکان‌های مقدس مسیحیان هتک‌ها و بی‌اعتنایی‌های فراوانی صورت پذیرفته و اکنون نیز اتفاق می‌افتد، اما مسیحیان واکنش درخوری نشان نمی‌دهند؛ موارد متعددی در کشورهای غربی دیده شده که به راحتی مسئولان کلیسا حاضر به فروش کلیسا و زمین آن و واگذاری برای تغییر کاربری شده اند. برای مثال مسجد برینت لندن قبلا کلیسا بود اما فروخته شد و اکنون تغییر کاربری داده است، بنابر این تعصبی که مسلمین روی اماکن دینی خود دارند در مسیحیان به چشم نمی‌خورد.
حجت الاسلام شریعتمداری افزود: این در حالی است که در سنت اسلامی تبدیل مسجد به غیر مسجد ممکن نیست. البته می‌توان مسجد را نوسازی و احیا کرد اما به سختی ممکن است که مکانی از کاربری مسجد بودن خارج شود و تازه اگر این اتفاق بیفتد در شرایطی است که با مصالح عمومی در تناقض باشد برای مثال مسجد وسط مسیر ساخت جاده و بزرگراه قرار گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: کلیت ماجرای هتک حرمت به مسجدالاقصی و متعاقب آن اتفاقاتی که طی سال‌های بعد به وقوع پیوست نشان از دشمنی با اصل و رشد اسلام دارد. در طول چند دهه اخیر پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر مذهب بسیاری از افراد به اسلام و همچنین نقش‌آفرینی گسترده سیاسی و اجتماعی اسلام، افزایش یافته است؛ همه این موارد نشان از زنده بودن و پویایی اسلام و قرآن دارد.
مواجهه با هتک حرمت‌ها بجا و هوشمندانه باشد
وی با تاکید بر اینکه واکنش‌ها در برابر این هتک حرمت به اماکن مذهبی مسلمانان اعم از مساجد و دیگر بِقاع متبرکه و نیز هتک حرمت قرآن کریم باید به‌موقع، بجا و هوشمندانه باشد، تأکید کرد: اتفاقا این اهانت‌ها به انسجام بیشتر مسلمانان می‌انجامد، در جریان هتک حرمت قرآن در اروپا، جهان این انسجام را به چشم دید، چراکه قرآن محور دیانت و تمدن امت اسلام است و مسلمین بر محور قرآن است که می‌توانند با یکدیگر همدل و همفکر بشوند.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به تخریب مسجد «بابری» در هندوستان که در اوائل دهه نود میلادی توسط هندوهای افراطی صورت پذیرفت، گفت: توجیه آنها نسبت به این هتک حرمت، ادعایی بود که نسبت به معبد بودن این مکان پیش از تبدیل آن به مسجد بیان می‌کردند در حالی که این مکان چندصد سال یعنی از قرن شانزدهم میلادی مسجد بود و هیچ کسی اعتراضی نداشت.
وی با اشاره به دستاورد نامگذاری روز جهانی مسجد و تاثیر آن در گسترش تعاملات فرهنگی خاطر نشان کرد: پیشنهاددهنده ثبت این اتفاق در تقویم کشورهای اسلامی، جمهوری اسلامی ایران بود. ایرانی که انقلابی و شیعی است و دقیقا به دلیل همین دو رویکرد، پیوسته، در معرض انواع اتهام‌ها است؛ برای مثال، می‌گویند که برای شیعیان، حسینیه و تکیه مهم‌تر از مسجد است، البته این علاوه بر رویکردی است که ایرانیان به‌خاطر انقلابی بودن نسبت به مسجد دارند و همین حساسیت‌ها و خصومت‌ها را نسبت این مکان عبادی را دوچندان می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: با در نظر گرفتن آنچه عنوان شد طبیعتاً نامگذاری روزی به نام روز جهانی مسجد از سوی ایران شیعی و تایید آن از سوی سازمان کنفرانس اسلامی بسیار قالب توجه و معنادار است؛ خودِ اینکه کشورها هیچ تجمع سیاسی‌ای بر اساس دین و مذهب ندارند اما سازمان کنفرانس اسلامی دقیقا چنین شاکله ای دارد و اقدام به تصویب روز جهانی مسجد می کند که تاثیر فراوانی بر جای گذاشت.
دکتر شریعتمداری با بیان اینکه تصویب روز جهانی مسجد علاوه بر روشن‌کردن وجهه اسلامیِ ایران، منجر به این شد که پای کشورهای اسلامی در مورد مساله مسجد به میدان کشیده شود، گفت: این اتفاق در واقع منجر به تحقق فرصتی برای همدلی، همگرایی و انسجام مسلمانان شد که بسیار ارزشمند است و اکنون نیز با هتک حرمتی که به قرآن صورت گرفت این انسجام بیش از قبل شده است.
هیئت و حسینیه زیر بیرق مسجد باشند
وی با بیان اینکه امروزه باید بیش از هر زمان دیگری نسبت به تقویت کارکردهای مسجد تلاش کنیم، افزود: مسجد باید مرکز و قلب همه فعالیت های مذهبی و از جمله، عزاداری‌ها در هر شهر و محله‌ای باشد. حسینیه، تکیه، موکب و هیات هم کارکرد خود را دارند و باید وجود داشته باشند، اما هیات و حسینیه باید زیر بیرق مسجد و با هماهنگی مسجد و پیش‌نماز و مدیریت، فعالیت کنند یا فعالیت‌هایشان را با آنجا هماهنگ کنند.
شریعتمداری اضافه کرد: به یاد می‌آورم که مسجدِ مرحوم ابویِ من که به مدت نیم‌قرن امام جماعت مسجد در تهران و کرج بود، مرکز عزاداری‌های محل بود. آن زمان برنامه‌ها به گونه‌ای بود که در هر حال همه هیئات مذهبی به سمت مسجد می آمدند و حتی بارها به یاد دارم که به منزل ما که نزدیک مسجد بود می آمدند و با آن علامت‌های سنگین که در دسته های عزاداری حرکت داده می شد، به منزل امام جماعت مسجد احترام می کردند.
عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: اما اکنون شرایط به گونه‌ای است که برخی از مساجد محلات یا کم‌رونق هستند یا رونق خود را ازدست داده‌اند. در فاصله‌ی کمی با مسجد، خیمه‌ی عزاداری به‌پا می‌کنند یا فقط مداح دعوت می‌شود و آن اصل مجلس حسینی که منبر است، آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بنابراین باید به محوریت مسجد برگردیم؛ مسجد قلب تپنده جامعه‌ی اسلامی است. زمانی که پیامبر اکرم (ص) از فضای اختناق مکه رها می شود حتی قبل از ورود به مدینه و زمانی که در قبا به مدت یک هفته توقف داشت، مسجدی را تاسیس کرد؛ پس از آن نیز وقتی وارد یثرب می شود اولین اقدامشان ساخت مسجد است.
رسانه ملی به برنامه مساجد بپردازد
وی خاطر نشان کرد: اکنون نیز مساجد این قابلیت را دارند و اساسا یکی از الزامات در تربیت و تبلیغ دینی آن است که فعالیت ها به سمت مسجدمحوری سوق پیدا کنند و برنامه‌های مساجد از تریبون رسانه ملی نیز منعکس شوند؛ از سوی دیگر باید به‌جای مداخله در امور مساجد، دولت‌ها باید نظارت و حمایت از مساجد را در دستورِ کار خود قرار دهند.
این پژوهشگر با بیان اینکه باید مسجدمحوری را به نیروهای انقلابی و حزب‌اللهی هم تعلیم داد، افزود: زمان شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی همه چیز بر محور مسجد شکل می گرفت؛ اکنون نسلی تربیت شده و رشد یافته‌اند که انقلابی بوده و در نهادها نیز حضور دارند اما حضور جدی در مساجد ندارند. حتی ممکن است به محافل و هیئات مذهبی بروند اما به مسجد محل نروند و این یک آسیب است.
وی با اشاره به اینکه نسبت مومن با مسجد مثل نسبت ماهی با آب است، افزود: باید در تعلیمات و تبلیغاتی که بین نسل انقلابی و حزب اللهی وجود دارد تعلیم دهیم که محوریت و مرکزیت با مسجد است. قطعا اگر بسیاری از مولفه‌ها در مساجد ارائه شود هرگز چراغ مسجد خاموش نخواهد شد. حضور و اهتمام بیش‌ترِ مردم از طبقات مختلف و با سطوح علمی و فرهنگیِ متنوع، مسجد را و دست‌اندرکارانش را به وجد می‌آورد و آنها را به‌سوی ارتقای کمی و کیفیِ خودشان، سوق می‌دهد. از سوی دیگر اگر مساجد از این جامعیت و ارتقای ظرفیت، برخوردار شود، نسل نو و جامعه‌ی تحصیلکرده و نخبه نیز جذب مساجد می‌شوند و حتی اگر امام جماعت توانایی ارتباط با مخاطب را نداشته باشد، ناگزیر یا خود را ارتقا می‌دهد یا جای خود را به شخصی توانمندتر می دهد. مردم اگر محور مسجد و تصمیمات و تقدیرات مسجد باشند، خیلی از اتفاقات خوب، به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد.
شریعتمداری خاطرنشان کرد: حتی اکنون نیز نمونه‌های فراوانی در سطح کشور در شهرهایی نظیر اصفهان و یزد و حتی شهرهایی کوچکی مثل دزفول و شوشتر داریم که مسجد هنوز قلب تپنده شهر است و امام‌جماعت مسجد، قطب و سنگ‌آسیای همه تحولات فرهنگی و اجتماعی و حتی گاه، خاستگاه برخی تحولات مثبتِ اقتصادی و توسعه‌ایِ محل و منطقه است. می‌شود این مساجد را الگو قرار داد و تجربه‌ی موفقِ آنها را به دیگر مساجد منتقل کرد.
وی در پایان گفت: مساجد اگر محوریت بیابند و همزمان، سعه صدر و دامنه شمول مساجد بیشتر شود و همه اهل‌قبله، حتی اگر کم‌وکاستی‌ای در پایبندی‌های ظاهری به دین و شرع دارند، مسجد را کانون آرام‌بخش و پایگاه و پناهگاه خود بدانند، مطمئن باشیم که مشکلات یا آسیب‌هایی مثل کشف حجاب یا بدتر از آنها، آسیب‌های تلخ و ویرانگر اجتماعی، مثل اعتیاد، طلاق، به‌ویژه، طلاق عاطفی، پرخاشگری و بداخلاقی، تضعیف خانواده و جز آنها، خیلی آسان‌تر و سریع‌تر، برطرف یا مهار خواهند شد.