قرآن جهان را واجد نظم اخلاقی حکیمانه می‌داند
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به نقل از گزارشگر ایکنا، دکتر وحید سهرابی‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، شامگاه 12 خرداد ماه در نشست علمی «انسان امروز و نگاه اخلاقی قرآن» با تاکید بر اهمیت برابری در دوران معاصر با بیان اینکه همه انسان‌ها باید از حقوق یکسان برخوردار باشند، گفت: چارچوب اجتماعی نباید تبعیض سیستمی را بر مردم تحمیل کند؛ به عبارتی آحاد جامعه فارغ از اینکه زن و یا مرد هستند، سفید یا سیاه و اینکه به چه نژاد و قوم و مذهب و دینی تعلق دارند طبیعتا از یکسری حقوق و امکاناتی برخوردارند. بر این اساس یک سیاه‌پوست چون سیاه‌پوست است، نمی‌توان او را از گرفتن مناصب دولتی منع کرد یا چون کسی زن است باید از یکسری حقوق منع شود.
دکتر وحید سهرابی‌فر بیان کرد: قرآن معتقد است که نظم اخلاقی حکیمانه در جهان وجود دارد و این طور نیست که انسانی که خوب، ایثارگر، فداکار و اخلاقی است با کسی مانند هیتلر و افرادی که غیراخلاقی و بد هستند یکسان باشند.
وی افزود: عنصر دیگر در جهانی که انسان معاصر در آن تنفس و اندیشه‌ورزی می‌کند مسئله آزادی است؛ آزادی بیان یعنی مردم بتوانند آزادانه عقاید خود را بیان کنند و در مجموع، آزادی تحقق خویشتن به صورت دغدغه‌مند و آشکارا دیده می‌شود. عنصر دیگر در دنیای مدرن هم فردگرایی است. در دوره معاصر شاهد رشد فردگرایی هستیم و اینکه خواسته‌های فرد بر چارچوب‌های اجتماعی مقدم می‌شوند و گویا دچار نوعی اتمیسم شده‌ایم و هویت جمعی روز به روز کمرنگ می‌شود.
دکتر سهرابی‌فر بیان کرد: این تلقی وجود دارد که ما باید براساس افکار خودمان زندگی کنیم و کسی حق ندارد چارچوبی را بر ما تحمیل کند و این ویژگی هم در انسان معاصر به صورت پررنگ قابل مشاهده است و البته در جامعه ایرانی ما هم مصادیق زیادی برای آن شاهدیم.
استادیار فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب، با بیان اینکه نکته دیگر، عقل ابزاری در انسان معاصر است، اظهار کرد: عقل ابزاری براساس یک معادله ساده کار می‌کند و آن سنجش هزینه و فایده است یعنی شما چقدر خرج می‌کنید و چه مقدار به دست می‌آورید یعنی شما هر کاری انجام می‌دهید می‌سنجید که چقدر سود داشته و مهم نیست که فروش محصول شما ممکن است عده‌ای را معتاد و برخی را بیمار و عده‌ای را بیچاره کند و خانواده‌هایی را از هم بپاشد و عفت عمومی را لکه‌دار کند.
دکتر سهرابی‌فر گفت: مفاهیمی چون توسعه پایدار ذیل این اندیشه شکل گرفته و نقدهایی را هم پدید آورده است زیرا برخی از این کارها در تعارض با حفظ محیط زیست بشر است.
دغدغه اصالت
وی اضافه کرد: نکته دیگر در بیان ویژگی‌های انسان معاصر این است که هر مجموعه‌ای باید نشان دهند چه کارکردی دارند و قضاوت ما درباره آنها براین اساس است نه براساس استدلال‌های طبیعی که با چالش‌هایی ممکن است مواجه شود. مجموعه این ویژگی‌ها سبب شده است تا دغدغه‌ای به نام اصالت در بین جوامع مطرح شود؛ در جامعه خود ما هم می‌بینیم که بر داشتن زندگی اصیل و نه عاریتی تاکید زیادی می‌شود.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: وقتی قرار است در چنین اتمسفری سراغ آموزه‌های ادیان برویم، انسان مدرن یک دغدغه مهمی دارد و آن اینکه آیا مجموعه ارزش‌ها خطاب به من است یا خیر؟ آیا اولویت‌ها، دغدغه‌ها، پرسش‌ها و عواطف و احساسات و نیازهای من در این متن مقدس دیده شده است و پاسخی در آن وجود دارد یا خیر؟ یعنی اگر دین فرازمانی و فرامکانی است باید بتواند آموزه‌هایی را برای بشر مدرن هم ارائه دهد.
وی با اشاره به آموزه‌های اخلاقی قرآن و نقش آن در ساماند‌هی و اصلاح انگاره‌های به انسان مدرن، تصریح کرد: یکی از خدماتی که آموزه‌های اخلاقی قرآن می‌تواند به انسان مدرن داشه باشد، اصلاح انگاره‌های او و ایجاد چالش در مبانی فکری او است؛ اموری مانند هستی‌شناسی در تولید نظام ارزشی ما خیلی مهم است. اینکه ما جهان را چگونه می‌بینیم و می‌یابیم و کرانه‌های هستی را در کجا ترسیم می‌کنیم؟ آیا زندگی را فقط زندگی این جهانی چند دهه‌ای می‌دانیم و بعد مرگ و پوسیدن یا اینکه مرگ را ابتدای زندگی جدیدی می‌دانیم؟
نقش قرآن در اصلاح باورهای انسان
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: به تعبیر قرآن، زندگی اصلی و واقعی‌تر زندگی پس از مرگ است و این زندگی دنیوی با زندگی بعد از مرگ ارتباط و علقه معناداری دارد و ما هر چه در این دنیا بکاریم در آنجا برداشت خواهیم کرد؛ پس نگاه هستی‌شناسانه قرآن می‌تواند نقش مهمی در اصلاح انگاره‌های زودگذر و نادرست بشر مدرن داشته باشد.
دکتر سهرابی‌فر با طرح این پرسش که آیا همه رخدادها و تجربیات بشری ما صرفا در قالب یک جهان مادی، قابل تبیین و توضیح است یا قرآن کریم ساحتی روحانی برای ما قائل است؟ تصریح کرد: این جنبه روحانی است که ما را به خداوند متصل می‌کند؛ قرآن کریم فرموده است: وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى؛ هر کسی از یاد من روی برگرداند زندگی او سخت و دشوار خواهد شد؛ این به مثابه آن نیست که خداوند به مانند یک حاکم جبار ما را مجبور می‌کند که از او روی برنگردانیم و بعد تهدید می‌کند اگر روی خود را از من برگرداندید بر شما سخت خواهم گرفت بلکه با اراده و آزادی از انسان خواسته است که مسیر حق را برود.
اخلاق‌گرایی در غرب چارچوب مادی دارد
وی با بیان اینکه در دنیای مدرن حتی اخلاق‌هایی هم که تولید می‌شود باز رویکرد مادی‌گرایانه دارد، اظهار کرد: انواع و اقسام مدیتیشن‌ها، محصول تفکر سرمایه‌داری و مادی‌گرایانه است زیرا مردم باید انواع فشارهای اجتماعی را تحمل کنند و مدیتیشن سبب می‌شود تا فرد، کمی نیروی خودش را بازیابی کند تا دوباره بتواند به نیروی کار سابق تبدیل شود و دوباره کار بیشتری از او بخواهند و سود بیشتری به دست آورند ولی اخلاقی که ساحت معنوی برای وجود انسان قائل است و قصد دارد تا فضائل و ملکات اخلاقی را در انسان ایجاد و رذایل را از او دور کند امر دیگری است.
دکتر سهرابی‌فر افزود: نکته دیگری که می‌توان از اخلاق قرآنی به دست آورد این است که قرآن، می‌تواند حیرت کنونی بشر را نسبت به عالمی که در آن زندگی می‌کند برطرف کند. قرآن ما را به این پرسش‌ها وامی‌دارد که آیا جهان از یک نظم اخلاقی تبعیت می‌کند؟ آیا روح اخلاقی بر جهان حاکم است؟
جهان نظم اخلاقی حکیمانه دارد
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: قرآن معتقد است که نظم اخلاقی حکیمانه در جهان وجود دارد و اینطور نیست که انسانی که خوب، ایثارگر، فداکار و اخلاقی است با کسی مانند هیتلر و افرادی که غیراخلاقی و بد هستند یکسان باشند؛ قطعا اینطور نیست و قرآن فرموده است: اگر انسان مثقال ذره‌ای کار خیر یا بد انجام دهد آن را خواهد دید.(فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ) پس هر كه هموزن ذره اى نيكى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد. (وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ) و هر كه هموزن ذره اى بدى كند [نتيجه] آن را خواهد ديد.
دکتر سهرابی‌فر با تاکید بر اینکه خوبی و بدی در این دنیا، گم نمی‌شود و چارچوبی اخلاقی بر آن حاکم است، افزود: این مسئله چون با علوم تجربی و دانش بشر که محدود در محسوسات است قابل اثبات نیست، پذیرش آن برای بشر امروز سخت است ولی این منطق قرآن کریم است.
وی با اشاره به نسبت عقل ابزاری و این منطق قرآنی، افزود: این تفکر قرآنی که انسان پاداش کارهای نیک و بد خود را می‌بیند، چارچوب عقل ابزاری را هم مورد نقد قرار می‌دهد یعنی ما نباید هر چیزی را با حساب و چارچوب سود و منفعت ببینیم زیرا گاهی انسان فداکاری‌هایی می‌کند که در ظاهر هیچ سود و منفعت مادی ندارد ولی ذخیره آخرت است.
وی تاکید کرد: انسانی که به دیگران انفاق کند یا قرض بدهد ظاهر ماجرا این است که از اموال خودش کم کرده است یعنی به سختی درآمدی کسب کرده است که حلال و مشروع است و باید از نیازهای مختلف خودش بزند تا بخشی از آن را به دیگری بدهد (و جالب اینکه در مواردی هم تاکید شده است که این کار را مخفیانه انجام دهد یعنی بروز و ظهور بیرونی هم ندارد). هیچ نفع دنیوی و مادی برای او متصور نیست ولی از نگاه قرآن کریم چون زندگی انسان محدود به این دنیا نیست او ثواب کارهای نیکش را در دنیای دیگر خواهد دید و حتی در همین دنیا نیز پاداش کارهای نیک و برخی کارهای بد خود را خواهد دید و این یک قاعده در سنت الهی است که قرآن کریم به آن اشاره فرموده است.