جایگاه روزه‌داری در ادیان الهی
علامه طبرسی و علامه طباطبايی از بزرگان شيعه فرموده‌اند كه وجوب روزه در اديان آسمانی ميان انبيا و امت آن‌ها همواره از زمان حضرت آدم تاكنون بوده است و انسان روزه‌دار شبیه فرشتگان می‌شود و غذای او جز تسبیح حق‌تعالی چیز دیگری نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین درافشان، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو با ایکنا از قم، در خصوص دلیل تقدس ماه مبارک رمضان اظهار کرد: تقدس گاهی زمانی و گاهی مکانی است؛ انسان‌ها اسرار زمان و مکان را نمی‌دانند، ائمه(ع) و خداوند متعال برخی از مسائل زمانی را مشخص کرده‌اند، برای مثال ماه مبارک رمضان، عید فطر و عید غدیر از نظر زمانی قداست خاصی دارند، اما برخی مکان‌ها از جمله مکه، منا و بیت‌المقدس از نظر مکانی دارای قداست هستند. تقدس ماه مبارک رمضان به‌دلیل نزول قرآن است، همانگونه که آمده «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ» یعنی شهری که در آن قرآن نازل شده است.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه ماه رجب، ماه ولایت، ماه شعبان، ماه نبوت و رسالت و ماه رمضان، ماه خداست، افزود: حضرت علی(ع) در جمعه قبل از ماه رمضان از پیامبر اکرم(ص) نقل کردند که «أیُّهَا النّاسُ، إنَّهُ قَد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّه ِ بِالبَرَکَةِ وَالرَّحمَةِ وَالمَغفِرَةِ»، بنابراین، ماه رمضان، ماه رحمت و برکت و مغفرت و آمرزش است.
وی بیان کرد: ماه رمضان قلبی دارد که قلب آن شب قدر است و خواندن یک خط قرآن در ماه رمضان برابر ختم قرآن است. همچنین روزه موجب ازدیاد صبر می‌شود، در آیه ۱۵۳ سوره بقره آمده است «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ»، صبر را به صوم تعبیر كرده‌اند يعنی برای افزايش صبر از روزه گرفتن و نماز خواندن كمک بگيريد.
این استاد دانشگاه گفت: ماه مبارک رمضان در بعد اجتماعی نيز دارای تقدس است، زيرا ماه همدردی و همدلی با نيازمندان و مستمندان است، همانگونه كه امام صادق(ع) می‌فرمايد: «نگوييد رمضان آمد و رفت بلكه بگوييد ماه مبارک رمضان آمد و رفت.»
وی رمضان را اسمی از اسماالله و نام خدا معرفی کرد و افزود: پيامبر اكرم(ص) می‌فرمايد: «شَهرُ رَمَضانَ سَيِّدُ الشُّهور» يعنی ماه مبارک رمضان، آقای ماه‌هاست و همه ماه‌ها از آن خداست، اما ماه مبارک رمضان سيد ماه‌های ديگر است، با اينكه اول ماه قمری ماه محرم است اما فرموده‌اند كه اين ماه مبارک اول السنه است زيرا اول سال بندگی و عبوديت و ماه بهار قرآن است. امام صادق(ع) فرمودند: «إذا سَلِمَ شَهرُ رَمَضانَ سَلِمَتِ السَّنَةُ» وقتی ماه مبارک رمضان را سالم نگه داريد و عبوديت و بندگی انجام دهيد، در طول سال سالم خواهيد بود.
وی بيان كرد: اغلب مفسران می‌فرمايند كه براساس آيات ابتدايی سوره قدر و آيه ۱۸۵ سوره بقره، قرآن در يكی از شب‌های قدر نازل شده؛ اما كتب آسمانی ديگر نيز در اين ماه نازل و در ششم ماه مبارک رمضان كتاب مقدس تورات بر حضرت موسی(ع) نازل شد و در دوازدهم اين ماه نيز كتاب مقدس انجيل بر حضرت عيسی(ع) و در هجدهم ماه مبارک رمضان زبور بر داوود نازل شد. همچنين واثله بن اسقع می‌گويد كه صحف حضرت ابراهيم(ع) در نخستين شب ماه مبارک رمضان و در ۲۶ ماه مبارک رمضان نیز صحف حضرت ادريس بر ايشان نازل شد.
درافشان گفت: روزه تنها در دين اسلام آورده نشده بلكه در اديان ابتدايی نيز وجود داشته است، از جمله يكی از مراسم قبايل بومی آمريكا پرهيز از خوردن غذا بود، همچنين مردم كهن مكزيک امساک از خوردن غذا را به‌عنوان كفاره گناهان بجا می‌آوردند و پارسايان آن‌ها ماه‌ها از خوردن غذا خودداری می‌كردند و آن‌را راه رفع بلا می‌دانستند.
وی اضافه کرد: در مصر كهن نيز پس از مرگ پادشاه، رعايا روزه می‌گرفتند و حتی از استحمام، روغن و استفاده از كرم خوددداری می‌كردند؛ در دين يهود نيز روزه گرفتن وجود دارد و حضرت موسی(ع) پيش از دريافت الواح عهد از يهوه، ۴۰ شبانه‌روز در كوه سينا روزه گرفتند و از خوردن و آشاميدن پرهيز كردند.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: همچنين در تورات آمده كه خداوند به يعقوب نبی فرمود كه خداوند تو را خاضع و روزه‌گير قرار داد، كه اين‌ها نشان می‌دهد كه روزه ميان يهوديان نيز از جايگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است، همچنين در انجيل به روزه گرفتن حضرت مسيح به مدت ۴۰ شبانه‌روز اشاره شده است، روزه گرفتن حتی ميان بت‌پرستان هندی نيز مرسوم بوده است گرچه از نظر كيفيت تفاوت‌هايی دارند.
وی با بیان اینکه علامه طبرسی و علامه طباطبايی از بزرگان شيعه فرموده‌اند كه وجوب روزه در اديان آسمانی ميان انبيا و امت آن‌ها همواره از زمان حضرت آدم تاكنون بوده است، اظهار کرد: سراسر ماه مبارک رمضان در سحرهای آن خلاصه می‌شود، بنابراین باید سعی کنیم در روزهایی که از ماه مبارک رمضان باقی مانده نماز شب بخوانیم و باید بدانیم که خداوند متعال یک روزی عام برای عموم مردم و یک روز خاص دارد که نصیب بندگان مخلص خداوند می‌شود.
درافشان گفت: در حدیث قدسی آمده است که «الصَّوْمُ لِي وَ أَنَا اُجْزَي بِه» یعنی روزه برای من است و من پاداش آن هستم، بهترین پاداش این ماه لقاء الله است یعنی انسان روزه می‌گیرد برای اینکه با خداوند ملاقات کند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند که ماه رجب برای استغفار امت من است، بنابراین براساس این روایت کسی که می‌خواهد ماه مبارک رمضان را به‌خوبی درک کند باید ماه‌های قبل را توبه واقعی کرده باشد، پس در این ماه باید بسیار طلب آمرزش کنیم اگر از ماه‌های دیگر غافل شده‌ایم.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با تأکید بر اینکه روزه از عالی‌ترین مراحل تکامل معنوی اخلاص است، افزود: حضرت فاطمه(س) می‌فرماید که «فرضَ الله الصیام تثبیتا للاخلاص؛ خداوند روزه را واجب کرده برای اینکه اخلاص در ما تثبیت شود.» در حدیثی از امیرالمؤمنین(ع) نیز نقل شده است که «فَرَضَ اللّه ُ الصِّيامَ ابتِلاءً لإخلاصِ الخَلق: یعنی خداوند روزه را واجب کرده تا به وسیله آن اخلاص مردم را به آزمایش بگذارد.
درافشان یادآور شد: در فضیلت روزه و درک ماه مبارک رمضان برخی بزرگان فرموده‌اند که انسان روزه‌دار شبیه فرشتگان می‌شود و غذای او جز تسبیح حق‌تعالی چیز دیگری نیست، پس باید حرمت این ماه را بیشتر حفظ کنیم و در این ماه درهای دورخ بسته شده و همه شیاطین در زنجیر هستند که باید مراقب باشیم خودمان زنجیر شیاطین را باز نکنیم.