حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایکنا به تشریح تولید دانش‌بنیان پرداخت.

ایکنا: منظور از تولید دانش بنیان چیست؟
مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای مد ظله العالی شعار سال 1401 را «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» قرار دادند. شعار امسال از سه واژه تشکیل شده است. هر کدام از سه واژه مزبور در سال های گذشته به صورت‌های مختلف مورد تأکید ایشان بوده است؛ اما امسال این واژه‌ها در کنار هم به عنوان شعار سال مد نظر معظم له قرار گرفته است. بنابراین برای پاسخ پرسش یاد شده بایستی به سه واژه بکار رفته در شعار 1401 توجه لازم و کافی مبذول داشت و به تبیین آنها پرداخت.
گرچه مقصود از «تولید» روشن است؛ اما میزان گستره آن نیازمند توضیح است. از بیانات مکرر و مؤکد مقام معظم رهبری در سال‌های پیشین استفاده می‌شود که تولید در عرصه سخت افزاری، تولید ثروت مادی و کالاهای اقتصادی و صنعتی  و مانند آن، منحصر نمی‌شود؛ بلکه عرصه علم و دانش و عرصه نرم افزاری را نیز در بر می‌گیرد. مقصود از تولید، تولید در دو بعد سخت افزار و نرم افزار است. مراد از تولید، تولید علم و تولید ثروت و تولید کالاهای مادی است.
تولید علم و تولید در عرصه نرم افزاری، شامل تمام علوم مورد نیاز نظام اسلامی است، اعم از علوم تجربی، علوم پایه و  علوم انسانی است. سمت و سوی تولید علم، در ضمن بهره مندی حد اکثری از همه دستاوردهای بشری از آغاز تا کنون، فتح قله های دانش است.
 تولید در عرصه سخت افزاری و تولید ثروت نیز بسیار گسترده است. باید توجه داشت که گستره تولید در این عرصه، همه نیازمندی های سخت افزاری نظام اسلامی را در بر می گیرد. تولید در عرصه اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و …
روشن است که کالاهای استراتژیک و زیرساختی از اولویت ویژه برخوردار است. همچنین بدون شک نباید به هیچ وجه از دو اصل بسیار مهم و حیاتی یعنی نیل به خودکفایی و اقتصاد مقاومتی غفلت نمود.
هر چند با توضیحات ارائه شده مقصود از «تولید دانش بنیان» تا حدود زیادی نیز روشن شد؛ اما جهت تبیین بیشتر لازم به ذکر است که منظور از «تولید دانش بنیان» منظور این است که باید بنیان و اساس تولید، دانش باشد. باید پایه و خاستگاه تولید کشورمان، دانش دانشمندان و نخبگان ایران اسلامی باشد. دانش ما در تمام شاخه ها و شعب آن، کاربردی شده، خروجی عینی داشته و منجر به تولید ثروت ملی گردد و در راستای نیل به خود کفایی و ارتقاء قدرت و پیشرفت همه جانبه کشور قرار گیرد. بین دانش و تولید، پیوندی راسخ، ماندگار و ناگسستنی برقرار شود. اضافه بر آن، رابطه ای ماندگار و دوسویه بین تکامل دانش و پیشرفت تولید ثروت تحقق پذیرد. از جهتی مرحله ای از دانش، سبب تولید ثروت گردد و از جهت دیگر تولید ثروت، زمینه ساز پیشرفت دانش شود.

ایکنا: دانشگاه ها در تحقق شعار سال چه نقشی دارند؟
نقش دانشگاه ها در تحقق شعار سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین»، نقشی بی بدیل و منحصر به فرد است. دانشگاه در تحقق هرسه مؤلفه شعار سال، نقش برجسته و ممتازی دارد. ؛ زیرا مکان فراگیری دانش، خاستگاه تولید دانش و فتح قله های آن، دانشگاه است. این دانشگاه است که به جذب استعدادهای نخبه و جوان می پردازد و آنان را زیر چتر آموزش و پرورش استادان شایسته قرار داده و زمینه های ارتقاء بعد علمی آنها را فراهم نموده و ایشان را به سوی دستیابی به تراث علمی گذشتان و بهره مند سازی از تلاش مستمر و خستگی ناپذیر دانشمندان پیشین از آغاز تا کنون، رهنمون ساخته و آنها را در تولید معارف نو و نیل به قله های مرتفع دانش یاری می نماید.
اما نقش دانشگاه در تولید نیز بسیار مهم و غیر قابل انکار است؛ زیرا اولاً: همان گونه که در پاسخ پرسش اول بیان شد، تولید فقط به تولید کالا و ثروت مادی و عرصه سخت افزاری منحصر نمی شود؛ بلکه عرصه دانش و نرم افزاری را نیز در بر می گیرد. این واقعیت بر دانشمندان، خردمندان و پژوهشگران پوشیده نیست که تنها زادگاه تولید علم، دانشگاه است، دست کم مهم ترین آن است.
ثانیاً: تولید ثروت و کالای مادی به صورت کلان، فراگیر و پایدار، جز از طریق کاربست دانش دانشمندان نواندیش تحقق نمی پذیرد. این مهم نیز مستلزم ایجاد ارتباط و پیوند راسخ، مدبرانه و همه جانبه بین نهاد تولید دانش و نهاد تولید ثروت است. بدیهی است که یک پایه اساسی ایجاد ارتباط یاد شده دانشگاه است.
نقش دانشگاه در تحقق مؤلفه سوم شعار سال « اشتغال آفرین» روشن و واضح است. نقش آفرینی دانشگاه در این عرصه با طی چند مرحله امکان پذیر است. مرحله اول: دانشگاه زمینه ساز تآسیس شرکت های دانش بنیان است. مرحله دوم: دانش آمختگان نخبه در این شرکتها با اتکاء بر تلاش های خستگی ناپذیر پژوهشی خویش و کاربست نوآوری های علمی به تولید سخت افزارهای مورد نیاز عرصه فناوری و صنعت پرداخته و سپس با همکاری آنان در راستای انبوه سازی تولیدات مورد نظر قرار می گیرند. بی تردید برآیند فرایند مزبور، مستلزم اشتغال آفرینی گستره نخواهد بود.

ایکنا: دانشگاه ها در راستای تحقق شعار سال چه اقداماتی باید برای فارغ التحصیلان انجام دهند؟
اقدامات دانشگاه‌ها در راستای تحقق شعار سال باید چند دسته باشد:
اول، از بین دانش آموختگان فارغ التحصیل شده و دانشجویان مشغول به تحصیل، جوانان نخبه و مستعد برای مقصد مورد نظرا را شناسایی کنند؛
دوم، در تآسیس شرکت های دانش بنیان کمال هم فکری و همکاری را با آنان مبذول دارند و در حدّ توان، زمینه های لازم را فراهم آورند؛
سوم، با فراهم آوردن تمهیدات لازم، به ایجاد ارتباط تنگاتنگ و پیوند بین شرکت های دانش بنیان و صنعت بپردازند.
چهارم، با بهره گیری از انواع نتوانمندی و فرصت های دانشگاه اعم از نرم افزاری و سخت افزاری، همواره در تمام مراحل حامی دلسوز آنان باشند.

ایکنا: پیوند صنعت و دانشگاه چه نقشی در تحقق شعار سال دارد؟
جایگاه دانشگاه و صنعت، متفاوت است؛ زیرا‌ جایگاه یکی در عرصه علم و نظر و دیگری در عرصه عمل و تولید است. این دو نهاد مکمّل یک دیگرند، ثمرات دانشگاه در صنعت آشکار می گردد. از اینرو پیوند دانشگاه و صنعت ضروری می نماید. بنابراین، نقش پیوند صنعت و دانشگاه‌ها در تحقق شعار سال را در چند مرحله می توان ترسیم کرد:
اول، معارفه دوسویه و کسب آگاهی های لازم از توانمندی ها و نیازهای طرفین؛
دوم، تهیه و آماده سازی فهرست نیازمندی های اساسی و استراتژیک نظام اسلامی؛
سوم، هم‌فکری و همیاری لازم در تآسیس شرکتهای دانش بنیان؛
چهارم، جذب نیروی کار و فراهم نمودن سایر مقدمات لازم جهت انبوه سازی تولیدات دانش بنیان؛
پنجم، برنامه ریزی و تدبیرات لازم جهت مهندسی میزان توسعه کمی و کیفی تولید با توجه به اصول مرتبط با عرضه و تقاضا و نیز تآمین نیاز نظام اسلامی.

ایکنا: منظور از دانشگاه اسلامی چیست و چه خصوصیاتی دارد؟
خصوصیات دانشگاه اسلامی را می‌توان در پنج مورد بیان کرد.

یک، آشنایی و داشتن اطلاعات لازم مسؤولان، استادان و دانشجویان نسبت به حقانیت و جامعیت اسلام در مقام پاسخگویی به نیازهای فردی و حاکمیتی جامعه اسلامی؛
دو، معتقد و ملتزم بودن مسؤولان، استادان و دانشجویان به موارد یاد شده؛
سه، تنظیم برنامه های آموزشی، تأسیس رشته های درسی و تدوین سرفصل ها و تهیه منابع و متون درسی، بر اساس مبانی اسلامی؛ البته این بند مختص به علوم انسانی است.
چهار، حاکمیت خدا محوری، تقوا و شایسته سالاری در همه سطوح، اعم از جذب، تعلیم، تربیت، مدیریت و …؛
پنج، عدم غفلت از هدف خدمت گذاری به جامعه و برطرف سازی نیازهای آنان و …

ایکنا: تا چه اندازه در تحقق دانشگاه اسلامی موفق بوده‌ایم؟
گرچه تاکنون در راستای تحقق دانشگاه اسلامی، تلاشهای فراوان و شایسته انجام گرفته است؛ اما با توجه به مطالبی که در پاسخ پرسشهای گذشته بیان شد، متأسفانه درصد تلاش‌های انجام گرفته نسبت به تلاش‌هایی که باید صورت گیرد قابل توجه نیست.

ایکنا: برای موفقیت در عرصه اسلامی شدن دانشگاه‌ها چه پیشنهادی دارید؟

برای رسیدن به این هدف ابتدا باید چند کار صورت بگیرد: اول. هرچه سریعتر ستادی تحت اشراف شورای انقلاب فرهنگی، متشکل از دانشمندانی از حوزه و دانشگاه تشکیل شود؛ دوم، اعضای این ستاد از میان افرادی انتخاب گردند که معتقد به تأسیس دانشگاه اسلامی بوده و صلاحیت های لازم را در ابعاد مختلف اعم از علمی، تخصص،  تعهد و … را دارا باشند؛ سوم، کارگروهای متعدد و مختلف بر حسب نیاز، از بین دانشمندان شایسته تشکیل گردد؛ چهارم، اعضای ستاد و همه کارگروها، متمحض در انجام همین امر مهم باشند و هیچ گونه اشتغال دیگری نداشته باشند.
همچنین باید رشته های مختلف علوم انسانی، سرفصل ها، منابع و متون درسی بر اساس مبانی اسلامی تأسیس، تدوین و تهیه شود و در این راستا از دستاوردهای علوم از آغاز تاکنون و نیز اندوخته ها و نقطه نظرات دانشمندان مختلف اعم از معتقد به تأسیس دانشگاه اسلامی و غیر معتقد به آن و … نهایت بهره مندی صورت پذیرد. در آخر نیز باید استادان، مسئولان، مدیران و کارگزاران مورد نیاز و با صلاحیت‌های لازم تربیت شوند.