در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد صورت گرفت:

بررسی تطبیقی قاعده حرمت اعانه بر اثم در مذاهب خمسه

سعید آذرشین فام دانشجوی رشته مذاهب فقهی از دانشکده مذاهب اسلامی با دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «بررسی تطبیقی قاعده حرمت اعانه بر اثم در مذاهب خمسه» از دانشگاه ادیان و مذاهب فارغ التحصیل شد.

در جلسه ای که عصر دوشنبه 18 مهرماه در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید راهنما، مشاور و داور، نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و همچنین تعدادی از دیگر دانشجویان علاقه مند برگزار شد، پس از گزارش این دانشجو از پایان نامه، استاد داور به نقد و ارزیابی پایان نامه پرداخت. سپس دانشجو از پایان نامه خود با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی شد.

چکیده پایان نامه:

قاعده حرمت اعانه بر اثم در استنباط حکم موضوعات فقهی کاربرد گسترده ای دارد. در مذاهب شیعه، حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی در ابواب مختلف از این قاعده استفاده شده است. شرایط اجراء قاعده در فقه با توجه به برداشت های فقهاء از مفهوم اعانه متفاوت است.

برای این قاعده در فقه شیعه منابعی ذکر شده است که عبارتند از قرآن، برخی روایات و دلیل عقلی که روایات مورد ادعا برای اثبات حرمت اعانه بر اثم به صورت یک اصل کلی، کافی نمی باشند. در فقه مذاهب اهل سنت دلیل قاعده مذکور فقط آیه قرآن ذکر شده است.

حرمت اعانه بر اثم یک قاعده مسلّم مورد اتفاق نزد همه فقیهان نیست و برخی با ذکر دلایلی آن را نمی پذیرند. مخالفان در فقه شیعه، حنفی و شافعی می باشند که عمده دلایل ایشان در فقه شیعه، روایاتی است که ظاهر آن ها مباح بودن اعانه بر اثم است؛ اما اصولاً چون این روایات در مقام بیان  حکم اعانه بر اثم نمی باشند، برای اثبات مدعا کافی نیستند. دلیل ذکر شده در فقه حنفی و شافعی در واقع بازگشت به شرط بودن قصد کمک به تحقق گناه از جانب مُعین دارد.

از قاعده مورد بحث در فقه مذاهب خمسه در موضوعات مختلفی نظیر شرایط مستحقین زکات، قصر نماز در مسافرت، خرید و فروش در هنگام نماز جمعه، فروش سلاح به دشمنان دین، فروش انگور به کسی که آن را تبدیل به شراب می کند و . . . استفاده شده است. تحلیل ریشه و تاریخ ورود قاعده در فقه شیعه با در نظر داشتن موضوعاتی که در آن ها مورد استفاده قرار گرفته است، به روشنی تأثّر فقه شیعه از فقه اهل سنت در این زمینه را اثبات می کند که در اثر طرح مباحث فقه مقارن توسط شیخ طوسی و علامه حلی، در فقه شیعه به وجود آمده است.