زبان و ادبیات عربی

آشنایی با رشته و تاریخچه مختصر و توانایی های لازم برای آن:

آشنایی با رشته:

     زبان عربی به‌ عنوان یکی از قدیمی‌ترین زبان‌های رایج در گستره وسیعی از جغرافیای جهان همواره مورد توجه دانشمندان حوزه زبان بوده است. رشته زبان و ادبیات عربی نیز به دلیل اهمیت زیاد آن در شناخت فرهنگ و تمدن عربی و اسلامی و تأثير گزاری و تأثیرپذیری زبان و ادبیات عربی از حوزه‌های زبانی و ادبی و تمدنی دیگر، در بسیاری از دانشگاه‌های مهم کشورهای عربی  و غیر عربی ظهور و حضوری دیرین و درعین‌حال فعال دارد.

این رشته در دانشگاه‌های ایران نیز به لحاظ اهميت فوق‌العاده زبان و ادبیات عربی برای ایرانیان و آمیختگی کم‌نظیر زبان و ادبیات عربی با زبان و ادبیات فارسی حضوری قابل‌ستایش دارد، که بی‌شک عربی بودن زبان قرآن و متون اصیل اسلامی این حضور را پررنگ‌تر کرده است. این رشته نه‌تنها از نظر فرهنگی و تاریخی اهمیت زیادی دارد، بلکه در جهان امروز از بعد ارتباطات بین‌المللی و دیپلماسی نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در اين رشته دانشجويان در ادامه درس‌های دوره كارشناسی ارشد با مباحث مرتبط به زبان و ادبيات عربى آشنايى عمیق‌تری كسب نموده و در پایان زیر نظر استاد راهنما پایان‌نامه دکتری خود را در یکی از حیطه‌های مرتبط با زبان عربی و ادبیات عربی ارائه خواهند كرد.

• تاریخچه مختصر:

     پس از ظهور دين مبين اسلام به دلیل تبدیل شدن زبان عربی به زبان گسترش دین و معارف اسلامی و كاربرد گسترده آن در تألیف و تصنیف کتاب‌های علمی متنوع در زمینه‌های گوناگونی مانند تفسیر، تاريخ، علوم عقلى، كلام، طب، رياضيات و جغرافيا اين زبان مورد توجه دانشمندان قرار گرفت و تلاش‌های فراوانی در راستای توضیح قواعد صرفى و نحوى و شرح لغات و مفردات و اسلوب‌های ساختارهاى بلاغى آن صورت گرفت که نتیجه آن در قالب کتاب‌های متنوع در زمینه‌های یادشده ارائه شده است. زبان عربی در این عصر نيز به عنوان یکی از زبان‌های پر گویش گر که در گستره جغرافیایی بسیار وسیعی حضور دارد مورد توجه ویژه دانشمندان حیطه زبان‌شناسی قرار دارد. در دوره معاصر علاوه بر مطالعات زبان‌شناسی، كاربردها و كاركردهاى اين زبان در حيطه متون ادبى نيز بسيار مورد توجه قرار گرفته است چراکه انبوهی از متون ادبی در موضوعات مختلفی از جمله موضوعات اجتماعی سیاسی اخلاقی در قالب‌های متنوعی مانند شعر و رمان و داستان تولید می‌شود. زبان عربی امروزه به دلیل ظرفیت‌های دینی، فرهنگی و سیاسی در دنیای اسلام و جهان عرب از اهمیت زیادی برخوردار است و به همین دلایل از دهه‌ها پیش شاهد حضور پررنگ رشته زبان و ادبیات عربی در بسیاری از دانشگاه‌های مهم داخلی و خارجی شامل بسیاری از دانشگاه‌های غرب آسیا، اروپا و آمریکا در سطوح مختلف هستیم. در برخی از دانشگاهها رشته دکتری زبان عربی و دکتری ادبیات عربی به عنوان دو رشته جداگانه دایر است که با توجه به این امر رشته دکتری زبان و ادبیات عربی با توجه به پوشش دادن هر دو جنبه زبانی و ادبیاتی دارای مزیت است.

• تواناييهاى لازم:

     برای موفقیت در رشته زبان و ادبیات عربی، دانشجویان باید از توانایی‌های زیر در حد قابل قبولی برخوردار باشند:

• تسلط به زبان عربی (در حیطه‌های: مکالمه، نوشتار، شنیدن و فهم عمیق متون)
• قدرت تحلیل و تفکر انتقادی برای درک متون ادبی و تاریخی
• آشنایی با ادبیات کلاسیک و معاصر عربی
• مهارت در تحقیق و پژوهش
• داشتن ایده و نظریه پژوهشی ترجیحاً جدید برای ارائه در قالب پایان نامه دکتری.

همچنین علاقه به آشنایی با زبان‌ها و فرهنگ‌های دیگر، به ویژه فرهنگ کشورهای عربی و اسلامی، می‌تواند مزیت مهمی باشد.

• معرفی موقعیت‌های شغلی رشته در ایران و احیاناً در خارج از کشور:

     رشته زبان و ادبیات عربی برای فارغ‌التحصیلان این رشته، موقعیت‌های شغلی مختلفی در داخل و خارج از کشور فراهم می‌آورد  که برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

2-1 موقعیت‌های شغلی در ایران:

• جذب در دانشگاهها و مراکز علمی و پژوهشی به عنوان هیئت علمى.
• تدریس در مدارس، آموزشگاه‌های زبان و دانشگاه‌ها.
• مترجمى رسمى و فعاليت در دارالترجمة.
• کار درزمینهٔ ترجمه متون علمی، فرهنگی و ادبی به زبان عربی و بالعکس.
• روزنامه‌نگاری و رسانه: فارغ‌التحصیلان می‌توانند در رسانه‌های فارسی‌زبان و عربی زبان به عنوان خبرنگار، نویسنده یا مترجم در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی فعالیت کنند.
• دیپلماسی و روابط بین‌الملل: با توجه به روابط بین‌المللی ایران با کشورهای عربی، دانش‌آموختگان می‌توانند در وزارت امور خارجه یا سازمان‌های بین‌المللی به عنوان دیپلمات یا کارشناس مشغول به کار شوند.
• آژانس‌های گردشگری و شرکت‌های بین‌المللی: با توجه به ارتباط گسترده کشورهای عربی با ایران، شرکت‌ها و آژانس‌های گردشگری می‌توانند از توانایی‌های فارغ‌التحصیلان این رشته بهره‌مند شوند.
• مشارکت در بازاریابی و مارکتینگ در بازارهای عربی.
• مشارکت در تولید محتوا و نرم‌افزار و اپلیکیشن به زبان عربی.
• فعالیت به عنوان نیروی اداری در سازمان‌ها و رسانه‌های عربی زبان.
• کارشناس و مترجم سازمان حج و زیارت و سازمان میراث فرهنگی و سازمان‌های مشابه.
• ویراستاری متون و منابع عربی.

2-2  موقعیت‌های شغلی در خارج از کشور:

     فارغ‌التحصیلان رشته زبان و ادبیات عربی در سطح بین‌المللی نیز می‌توانند در موقعیت‌های شغلی متعددی به ویژه در کشورهای عربی و اسلامی مشغول شوند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تدریس زبان و ادبیات عربی در دانشگاههای خارج از کشور.
• مترجمی رسمی برای سازمان‌های بین‌المللی.
• مترجمی برای شرکت‌های بین‌المللی که نیاز به ترجمه و تسلط به زبان عربی دارند.
• مشاغل فرهنگی و هنری: مشاوره و کارشناسی در زمینه‌های فرهنگی و هنری بین‌المللی، مانند انتشارات کتاب و آثار هنری عربی.
• مشارکت در بازاریابی و مارکتینگ برای شرکت‌های بین‌المللی.
• مشارکت در تولید محتوا و نرم‌افزار و اپلیکیشن به زبان عربی در سطح بین‌المللی.
• معرفی دروس اصلی رشته در طول تحصیل:

     دانشجویان علاقه‌مند به این رشته می‌توانند برای کسب آگاهی دقیق نسبت به دروس این رشته به سايت وزارت علوم مراجعه و از سرفصل‌های مصوب این رشته با جزئيات آگاه شوند. به طور خلاصه می‌توان گفت دروس این رشته تحصیلی عمدتاً در جهت آشنايى عمیق با زبان و ادبیات عربی و تسلط بر تاريخ ادبیات و متون این زبان از ابتدا تا دوران معاصر است كه در اين راستا علاوه بر آشنايى با انواع متون ادبى در قالب انواع شعر و نثر قديم  و جدید آشنایی با انواع مکاتب ادبی و نقدی و تحلیلی اهميت فراوان دارد. در اين رشته به مباحث صرفى، نحوى، بلاغت عربى، نقد ادبى، مکاتب ادبی و مباحث زبان‌شناسی توجه می‌شود. با توجه به اینکه پایان نامه دکتری تعداد قابل توجهی از واحدهای درسی را در این مقطع به خود اختصاص می‌دهد طبیعاً موضوع پایان نامه و رویکردهای آن تاثیر زیادی بر مهارتهای اکتسابی دانشجو خواهد داشت.

• معرفی گرایش‌ها و موقعیت‌های ادامه تحصیل:

    رشته دكترى زبان  و ادبيات عربى با توجه به پوشش دادن هر دو حیطه زبانی و ادبیاتی در مقایسه با دو رشته دکتری زبان عربی و رشته دکتری ادبیات عربی که در برخی از دانشگاهها به شکل مجزا تدریس می شوند مزیت نسبی دارد. رشته دکتری زبان و ادبیات عربی در حال حاضر در دانشگاه ادیان و مذاهب محدود به گرایش خاصی نيست بنابراین  دانشجویان با توجه به علایق و مزیت‌های نسبی خود می‌توانند در بخش پژوهش (نوشتن پایان‌نامه) آزادانه به يكى از  زمینه‌های مطالعاتى و گرایش‌های موردعلاقه خود اهتمام ورزند و درزمینهٔ یکی از حیطه‌های مرتبط با زبان و ادبيات عربى مانند: ترجمه، نقد ادبى، زبانشناسى عربى، تاريخ ادبيات، ادبیات تطبیقی، قواعد عربى، بلاغت عربى، لغت‌شناسی، ادبيات دينى و آيينى، ادبيات مقاومت، شعر قديم و جديد، نثر قديم و جديد، داستان، رمان، شعر نو و… اقدام به پژوهش و ارائه پایان‌نامه نمایند. خوشبختانه با توجه به تنوع تخصص‌های هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات عربی و اساتید مدعو نوشتن پایان‌نامه در تمامی زمینه‌های اشاره‌شده امکان‌پذیر است. فارغ‌التحصیلان اين رشته می‌توانند در مرحله پسا دکتری در صورت داشتن شرایط لازم ادامه تحصیل دهند.