تصوف و عرفان اسلامی

رشته دکتری “تصوف و عرفان اسلامی” یک دوره کامل آموزش تخصصی، مطابق با ضوابط و مصوبات شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است که در آن به بررسی و شناخت عرفان نظری و عملی اسلامی و فرقه‌های تصوف در اسلام از قرون اولیه ظهور اسلام تا عصر حاضر پرداخته می‌شود. یکی از علومی که در دامن فرهنگ اسلامی زاده شد و رشد و تکامل یافت، علم عرفان است. تاریخ اسلامی و ادبیات فارسی از دیرباز همواره با جریان عرفان ارتباط نزدیکی داشته است و بسیاری از لطایف ادب و حکمت و نیز برخی واقعیات تاریخی از میان متون و گزیده منابع عرفانی قابل شناسایی است. همچنین بسیاری از جریان‌های فکری و فلسفی و نیز برخی نهضت‌های اجتماعی در جامعه مسلمانان با عرفان پیوند دارند. علاوه بر این در عصر حاضر جامعه اسلامی با عرفان های وارداتی شرقی (اکنکار، اشو، تی‌ام) و غربی (شاهدان یهوه، کلیسای اتحاد، عرفان سرخ‌پوستی) مواجه است. تمام این واقعیات لزوم شناخت صحیح عرفان اسلامی و تحقیق و پژوهش در متون اصیل این علم را خاطر نشان می‌کند.

دانش‌آموختگان این رشته در زمینه مسائل و موضوعات مختلف عرفان و تصوف اسلامی تخصص کسب می‌کنند و می‌توانند ابعاد معنوی و عرفانی اسلام را به جهان بشناساند.

داشتن مدرک فوق لیسانس یا معادل آن برای تحصیل در این رشته کافی است. این مدرک باید به تایید کنسولگری ایران در کشوری که صادر کننده آن است رسیده باشد. بر این اساس، لزومی بر تطابق رشته تحصیلی در مقطع قبلی با مقطع دکترا برای دانشجویان خارجی متقاضی تحصیل در این رشته وجود ندارد. هر فردی که خارج از ایران تحصیل کرده باشد با هر رشته‌ی تحصیلی در صورت داشتن صلاحیت علمی و موافقت اعضای هیئت علمی گروه می‌تواند در این دوره تحصیل کند. در واقع دانشجوی غیر مرتبط با رشته دکتری باید صلاحیت علمی خود را به هر طریق ممکن به اعضای هیئت علمی گروه اثبات کند. طبعا داشتن کتاب، مقاله علمی و ژورنالیستی و علاقه‌مندی شرکت در این رشته‌ می‌تواند در موافقت هیئت علمی گروه تاثیر گذار باشد.

طول دوره دکتری «تصوف و عرفان اسلامی» ۴ سال و برابر ۸ نیم سال تحصیلی است که ۴ نیم‌سال آن برای آموزش، یک نیم‌سال برای گذراندن آزمون جامع و سه نیم سال آن برای نگارش رساله دکتری می‌باشد. دانشجویان در ترم اول دروس جبرانی و در ترم‌های بعدی واحدهای دروس تخصصی و اختیاری را می‌گذرانند. برنامه دکتری «تصوف و عرفان اسلامی» شامل 52 واحد درسی است که 18 واحد آن اصلی، 16 واحد جبرانی و 18 واحد نیز پایان نامه است. دروسی همچون «وجودشناسی عرفانی»، «جهان‌شناسی عرفانی»، «انسان‌شناسی عرفانی»، «تأویل و تفسیر عرفانی»، «فلسفه عرفان و رابطه آن با اخلاق»، «تاریخ تصوف و عرفان اسلامی در جهان» دروس اصلی‌اند. در میان واحدهای جبرانی نیز دروسی همچون «بررسی و معرفی متون عرفانی»، «تاریخ تصوف»، «عرفان عملی و روشهای سیر و سلوک»، «هنر و تاریخ و ادبیات عرفانی» گنجانده شده است.