جلسه دفاع از رساله دکتری برگزار شد:

نقد نظریه علمای ابرار بر اساس دیدگاه اصحاب اجماع امامین صادقین(ع)

تاریخ انتشار:

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو اکبر باقری با عنوان «نقد نظریه علمای ابرار بر اساس دیدگاه اصحاب اجماع امامین صادقین(ع)»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان به عنوان استاد راهنما، دکتر امداد توران به عنوان مشاور و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری و دکتر محمد معینی‌فر به عنوان استادان داور حضور داشتند.

 

در چکیده این رساله آمده است:

نظریه علمای ابرار، نظریه‌ای ابراز شده توسط برخی از اندیشمندان شیعی معاصر است که بر اساس آن، شیعیان عصر حضور، باوری حداقلی نسبت به امامان اهل‌بیت(ع) داشته‌اند. در گذر زمان، تطوراتی اساسی در این باورها در میان شیعیان رخ داده و به باورهایی غالیانه بدل گشته است. ائمه اهل‌بیت(ع) نیز باور نخستین شیعیان عصر آن دوران را تأیید می‌نمودند و عقاید کنونی جامعه شیعی  مورد تأیید ایشان نیست. اضلاع سه‌گانه مثلث نظریه علمای ابرار، ارکان سه‌گانه نص، علم و عصمت را در باور به امامت ائمه اهل‌البیت(ع) تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. القاء تطور شگرف در گزاره‌های باور تشیع به امامت در طول تاریخ، مهم‌ترین هدف این نظریه است. تردید در وجود نص بر امامت امامان اثنی‌عشر، اکتسابی دانستن علم امام و انکار عصمت امامان در میان تشیع اعتدالی و مورد تأیید ائمه اهل‌بیت(ع) در عصر حضور و انگاره غالیانه باور به این سه اصل در آن دوران، لب لباب این نظریه است و بر این اساس اعتقاد به امامت سیر تکاملی خویش را پیموده و در قرون چهارم و پنجم، شاکله امروزین را یافته و رفته‌رفته، فربه‌تر شده و از «علمای ابرار» به «ائمه معصومین(ع)» تغییر ماهیت یافته است.

این تحقیق، به بررسی آرا و اندیشه‌های اعتقادی اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق(ع) در مسئله امامت پرداخته و وجود باور به نص بر امامت اهل‌بیت(ع)، علم الهی و لدنی امامان و اعتقاد به عصمت ایشان در عصر حضور از دریچه نگرش ایشان مورد مداقه قرار گرفته و در سه فصل سامان یافته است. تأکید بر اصحاب اجماع و بررسی آرای ایشان از دو حیث اهمیت دارد. نخست آن‌که آنان مورد تأیید ائمه اهل‌بیت(ع) بوده‌اند و دست‌یابی به عقاید ایشان در امامت، تا حد زیادی کاشف تأیید عقیده صحیح در آن باب از سوی امامان(ع) خواهد بود. دوم این که اصحاب اجماع به دلیل مقبولیت عمومی در جامعه، به‌خوبی شایستگی نمایندگی از طیف شیعیان عصر حضور را داشتند و بررسی آرای آن قابلیت تعمیم به عموم جامعه شیعی عصر حضور را خواهد داشت.

نظریه علمای ابرار طی نشست‌هایی نقد علمی و برخی از ابعاد آن به چالش کشیده شد، لکن تحقیقی مسئله‌محور که به طور ویژه و به روش مبدعان این نظریه، در پی گردآوری مستندات فراوانی از اصحاب حضور باشد، صورت نگرفته است. روش این تحقیق، توصیفی، تحلیلی است و ضمن گردآوری شواهد تاریخی، استدلالات کلامی، روایات منقول از اصحاب اجماع و تحلیل هریک از آن‌ها سامان یافته است که بر اساس آن، به‌رغم تصور اندیشمندان معاصر، شیعیان عصر حضور به‌ویژه اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق(ع)، بر وجود نص بر امامت از سوی خداوند و پیامبر اکرم(ص) و ائمه پیشین(ع) باور داشته و آن را بهترین دستاویز تمسک و اطاعت از امامان می‌دانستند. اصحاب اجماع، علاوه بر باور به گستردگی علم ائمه(ع)، در عین باور به بشر بودن ایشان، آنان را محدَّث و دارای ارتباط با منبع علم الهی دانسته، علم ایشان را در حال افزایش می‌دانستند. اصحاب اجماع نیز مانند بسیاری از اصحاب امامان(ع) در عصر حضور، بر عصمت ائمه(ع) از گناه، خطا و اشتباه باور داشته و استدلال‌های عقلی و نقلی اقامه می‌کردند و برای فهم و القاء عصمت، بر اساس آموخته‌های خویش از اهل‌بیت(ع)، به آیات متعددی از قرآن کریم استناد می‌کردند.

ارکان سه‌گانه نص، علم و عصمت در باور به امامت ائمه اهل‌بیت(ع) در میان اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق(ع)، استوار و پذیرفته شده بوده، عدم باور برخی از شیعیان به این ارکان، از تقصیر آنان در این مسئله حکایت دارد. بدون آن‌که شائبه غلو در اصحاب اجماع وجود داشته باشد، ایشان نمایندگی اعتقادی جامعه شیعی عصر حضور در اعتقاد به امامت را با رعایت این سه رکن داشته‌اند.

مطالب مشابه