عید فطر یکی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است که درباره آن احادیث و روایات بسیاری وارد شده است. مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را به روزه داری به پا داشته و از خوردن و آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر امتناع ورزیده اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می طلبند، اجر و پاداشی که خود خداوند به آنان وعده داده است.

از نظر حضرت امام (س) عید فطر بعد از یک ماه روزه داری جشن میهمانی و عید برای ضیافت الهی و وصال است و جشن پیروزی بر هوای نفس و شیطان و موفقیت بر انجام دستور الهی است. امام (س) می فرمایند: «عید شریف فطر عید است برای ضیافت الله، و عید شریف قربان عید است برای لقاء الله و آن عید که ضیافت الله است، مقدمه است برای لقاء الله.» (صحیفه امام؛ ج ۱۸، ص ۱۱۸)

به برکت میهمانی الهی در ماه رمضان در روز عید فطر وحدت و همدلی در جامعه ایجاد شده و مردم با اجتماع برای نماز عید و شنیدن خطبه های نماز عید راه عزت و سربلندی در مقابل دشمنان جهانخوار پیدا می نمایند و تسلیم هوای نفس و شیطان نخواهند بود.

«فطر، روزی است که خداوند تعالی برای مسلمین عید قرار داده تا با اجتماع خود در نماز و خطابه های مناسب با هر عصر، راه و روش خود را در مقابل اسلام و مقابل دشمنان خونخوار آن بیابند.» (صحیفه امام؛ ج ۳، ص ۱۷۰)

امام (س) معیارهای خاصی برای عید فطر مشخص می کنند که بر مبنای آنها باید خویشتن را بسنجیم و در خلوتگاه دل و به دور از هرگونه تعصب و جانبداری نسبت به خود بیندیشیم و بنگریم که آیا به عید واقعی رسیده ایم و حق داریم که خود را پیروز میدان مجاهدات نفسانی بدانیم.

معیار اول تفکر در این واقعیت که آیا به درستی در ضیافت الهی وارد شده ایم و آن گونه که شایسته است شرایط و آداب میهمانی را رعایت نموده ایم یا نه.

معیار دوم ترک شهوات ظاهری می باشد که شامل همه معاصی و گناهانی است که توسط اعضا و جوارح انسان صورت می گیرد.

معیار سوم ترک شهوات باطنی است که از شهوات ظاهری خطرناک تر می باشند و بالاترین سد راه رهایی انسان از «خود» و رسیدن به «آزادگی معنوی» و «مقام قرب الهی» به شمار می روند. این شهوات عبارتند از:

خودخواهی ها منیت ها، جاه طلبی ها، قدرت پرستی ها، ریاست خواهی ها و تمام صفات درونی که برانگیزاننده فتنه و اختلاف و مکر و نیرنگ و نفاق و دورویی استبداد رأی و … می باشند.

در همین خصوص امام خمینی (س) می فرمایند: «این ضیافت، همه اش ترک است؛ ترک شهوات از قبیل خوردنیها، نوشیدنیها و جهات دیگری که شهوات انسان اقتضا می کند. خداوند دعوت کرده است ما را به اینکه شما باید وارد بشوید در این میهمانخانه و این ضیافت هم جز ترک، چیزی نیست؛ ترک هواها، ترک خودیها، ترک منیها، منیتها. اینها همه در این میهمانخانه است و ما باید حساب کنیم ببینیم که آیا وارد شدیم در این میهمانخانه یا اصلًا، وارد نشدیم، راهمان دادند به این ضیافتخانه یا نه؟… استفاده کردیم از این ضیافت الهی یا نه. شماها در فکر باشید که اگر از این ضیافت درست بیرون آمدید آن وقت عید دارید. عید مال کسی است که در این ضیافت راه یافته باشد استفاده کرده باشد از این ضیافت. همان طوری که شهوات ظاهری را باید ترک بکند، از شهوات باطنی که بالاترین سد راه است برای انسان، باید از اینها جلوگیری کند. تمام این مفاسدی که در عالم حاصل می شود، برای این است که در این ضیافت وارد نشده اند یا اگر وارد شده اند استفاده نکرده اند. خطاب به همه مردم است، همه دعوت شدید به ضیافت الله، همه مهمان خدا هستید و مهمانی به ترک است. اگر ذره ای هوای نفس در انسان باشد، این به مهمانی وارد نشده است یا اگر وارد شده است استفاده نکرده است. تمام این جار و جنجالهایی که در دنیا می بینید برای این است که استفاده از این ضیافت نکرده اند، در این مهمانی وارد نشده اند، دعوت خدا را قبول نکرده اند. کوشش کنید که این دعوت را لبیک بگویید… اگر می بینید در دنیا جنگ و جدال است و در بین شما هم – خدای نخواسته – نمونه اش هست، بدانید که در این ضیافت وارد نشدید، ماه رمضان را ادراک نکردید. اقبال کرده است به شما ماه رمضان… اما شما او را ردش کردید ، پس زدید.» (صحیفه امام؛ ج ۲۱؛ ص ۴۵ – ۴۶)

در ادامه گزیده ای از فرمایشات امام خمینی (س) در تبریک و تقریر منزلت عید سعید فطر به محضر خوانندگان می رسد:

عید سعید فطر را بر همه مسلمین در مشارق ارض و مغارب ارض تبریک عرض می کنم. امید است خدای تبارک و تعالی عبادات مسلمین را در این ماه بزرگ قبول فرماید و عید را مبارک فرماید.

اسلام دین سیاست است، دینی است که در احکام او، در مواقف او، سیاست به وضوح دیده می شود. در هر روز اجتماعات در تمام مساجد کشورهای اسلامی، از شهرستان ها گرفته است تا دهات و قُرا و قصبات، روزی چند مرتبه اجتماع برای جماعت، و برای اینکه مسلمین در هر بلدی، در هر قصبه ای، از احوال خودشان مطلع بشوند؛ از حال مستضعفین اطلاع پیدا بکنند. و در هر هفته یک اجتماع بزرگ از همه، در یک محل. و نماز جمعه؛ که مشتمل [بر] دو خطبه است، که در آن خطبتین باید مسائل روز، احتیاجات کشور، احتیاجات منطقه و جهات سیاسی، جهات اجتماعی، جهات اقتصادی طرح بشود، و مردم مطلع بشوند بر این مسائل. و در هر سال دو عید، که در آن دو عید مجتمع بشوند و دو خطبه در آن عید در آن نماز هست. در نماز عید دو خطبه هست؛ که آن دو خطبه هم باید بعد از حمد و بعد از صلوات بر پیغمبر اکرم و ائمه – علیهم السلام – جهات سیاسی، جهات اجتماعی، جهات اقتصادی، احتیاجاتی که کشور دارد، احتیاجاتی که منطقه دارد در آنها طرح بشود و خطبا مردم را آگاه کنند از مسائل. و از همه بالاتر، در هر سال یک مرتبه اجتماع در حج، که از همه بلاد اسلامی اشخاصی که مستطیع هستند واجب شده است بر آنها که مجتمع بشوند، و باید در آنجا مسائل اسلام، در آن مواقفی که در حج هست، در عرفات، بخصوص در مِنی و بعد در خود مکه مکرمه، و بعد در حرم رسول اکرم، این مواقفی که در آنجا هست، در آنجا مردم مطلع بشوند از اوضاع مملکت و از اوضاع تمام کشورهای اسلامی، و در آنجا بالحقیقه یک مجلس عالی است و یک اجتماع عالی برای بررسی به تمام اوضاع تمام کشورهای اسلامی. پس، مطلب این است؛ هر روز در محله ها اجتماع و رسیدگی به اوضاع شهر و محله، در هر هفته اجتماع بزرگ در شهرها و در جاهایی که شرایط نماز محقق است، برای بررسی به اوضاع شهرستان؛ و بالاتر، اوضاع تمام کشور. و در هر سال باز دو اجتماع بزرگ است برای بررسی به اوضاع کشورها، و در هر سال یک اجتماع بسیار بزرگ از تمام ممالک اسلامی برای حج؛ و آن مواقفی که در حج هست، اجتماعات در آنجا برای رسیدگی به اوضاع تمام کشورهای اسلامی، تمام اینها مسائل سیاسی هست و مسائلی است که باید مسلمین به آن توجه داشته باشند. و مع الأسف غفلت از این مسائل هست، غفلت از این مسائل شده. اجتماعات می شود، و از اجتماعات نتیجه گرفته نمی شود. مجتمع می شوند مسلمین در مکه مکرمه و در مواقف، لکن مثل اینکه از هم جدا هستند و غریبه هستند! اجتماعات می شود در بلاد، نمازهای جمعه، نماز عید، لکن افراد مثل اینکه با هم وحدت کلمه ندارند. اسلام دعوت کرده است مردم را به این اجتماعات برای مقصدهای بزرگ. مقصدهای عالی دارد اسلام در این اجتماعات. (صحیفه امام؛ ج ۹، ص ۳۳۴ – ۳۳۳ )

این عید سعید مبارک فطر را به همه مسلمین جهان و … تبریک عرض می کنم. مبارک آن روزی است که تمام دولتهای اسلامی با ملتها با هم باشند و همه با هم، هم صدا و همه با هم، هم مقصد و اسلام را در همه جا زنده کنند و همه ممالک اسلامی متحد شوند تا اینکه دست ابرقدرتها را از ممالک خودشان قطع کنند. (صحیفه امام؛ ج ۱۳، ص ۹۳)

من از خداوند تبارک و تعالی، عظمت اسلام و مسلمین و وحدت کلمه اسلام و مسلمین را خواهان هستم و این عید سعید را باز هم به همه مسلمین و همه کشورهای اسلامی تبریک عرض می کنم. (صحیفه امام؛ ج ۱۳، ص ۹۸)