به همت دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(علیهم السلام) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام)، همایش «غدیر در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی با تاکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی»، با پیام تصویری حضرت آیت الله العظمی جعفر سبحانی(دامت برکاته) و همچنین با حضور حجت الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد تقی سبحانی رئیس بنیاد بین المللی امامت و حجت الاسلام و المسلمین دکتر نجف لک زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

لازم به ذکر است، در دیدار اعضای کمیته برگزاری همایش «غدیر در گستره تمدن و فرهنگ اسلامی با تاکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی» با مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی جعفر سبحانی درباره جنبه‌های مختلف مسئله غدیر و همایش غدیر در دانشگاه ادیان و مذاهب گفت‌وگو شد که متن کامل پیام ایشان را می‌توانید از در این صفحه مشاهده کنید.

در این همایش رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب ضمن تبریک عید غدیر و خوش‌آمد گویی به حضار گفت: غدیر مخالف تقریب و همزیستی مسالمت آمیز مذاهب و ادیان نبوده و متعلق به همه مسلمانان و از قطعیات تاریخ اسلام است. عید غدیر تاریخ ۱۴۰۰ ساله دارد. بعثت، غدیر، عاشورا و انتظار چهار ویژگی اصلی شیعه است و سرّ اقتدار مذهب هم همین چهار مولفه است.

حجت الاسلام و المسلمین نواب افزود: غدیر همچون عاشورا از مسائل مهم بوده و هویت و سرِّ تشیع است. ما می‌گویم بعثت، غدیر، عاشورا، انتظار. این چهار ویژگی مختص ماست و روی آن اصرار داریم. تمام متفکران غربی تلاش می کنند انتظار را از بین ببرند چون سه ویژگی اول واقع شده اما انتظار مربوط به آینده است و لذا تلاش می کنند بر این ویژگی آخر (انتظار) خدشه وارد سازند. بنابراین ما باید سر این چهار ویژگی هم سرمایه گذاری علمی و هم سرمایه گذاری فکری و هم سرمایه گذاری تبلیغی و هم اقدام عملی کنیم.

وی با بیان اینکه نباید از اقلیت‌های شیعه نا امید شد، گفت: مراسم غدیر می تواند این اقلیت‌ها را به دامان تشیع برگرداند و لذا باید روی نسل جوان این اقلیت‌ها کار کرد تا به تشیع اثنی عشری بازگردند چون اگر به مذهب دوازده امامی بازنگردند، امیدی به آینده نخواهند داشت.

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه غدیر مخالف تقریب و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان و مذاهب دیگر نیست، افزود: غدیر متعلق به همه مسلمانان بوده و از قطعیات تاریخ اسلام است و معتقدیم با این عقاید و افکار و همین اعتقادات خود می‌توانیم همزیستی مسالمت آمیز را با سایر مذاهب اسلامی و پیروان ادیان داشته باشیم.

امروزه تمام متفکرین غربی می‌خواهند انتظار شیعی را از بین ببرند و تلاش می‌کنند تا در مسئله مهدویت خدشه وارد کنند. هدف زدن «امید» شیعه است. بنابراین باید برای این چهار ویژگی سرمایه گذاری علمی و فکری و تبلیغی و هم اقدام عملی کنیم. حتی اقلیت‌های مذهبی شیعی را نیز می‌توان به ۱۲ امامی برگرداند.

وی با اشاره به اقلیت‌های شیعی جهان افزود: خوجه‌های اثنی عشری به شیعه دوازده امامی برگشته‌اند. بقیه هم می‌توانند و باید بتوانند به تشیع ۱۲ امامی برگردند. اگر برنگردند امیدی به آنها نیست. امام موسی صدر در زمان خود، تلاش داشت تا نصیریه‌ها را به تشیع ۱۲ امامی برگرداند. همزیستی مسالمت امیز یا تقریب ربطی به نداشتن عقاید ندارد. سر سوزنی از عقاید خودمان برنمی گردیم. وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ۖ وَاصْبِرُوا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ؛ غدیر از مسلمات تاریخ اسلام است و ما هم از عمق جان به آن باور داریم. با همین عقاید نیز می توانیم بهترین زندگی مسالمت آمیز با دیگران را داشته باشیم.

وی با بیان خاطره‌ای از دیدار با امام خمینی (ره) به سخنان خود پایان و داده و گفت: روزی با شهید محلاتی خدمت امام رفتیم. شهید محلاتی به امام گفت، یاد دارم شما در درس اخلاقتان فرمودید اگر ثمره بعثت چیزی جز علی نبود کافی بود. من هم عقیده دارم، اگر ثمره مکتب شما همین رزمندگان باشند، برای ما کافی خواهد بود.

در ادامه این همایش حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، رئیس بنیاد بین المللی امامت گفت: پیام غدیر این است که کار انسان با پایان حیات پیامبر اکرم(ص) تمام نیست و اتصال انسان با وحی از طریق امامت و ولایت برقرار است. درواقع، غدیر اعلان عمومی پیام تمدنی اسلام است.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی اظهار داشت: غدیر را از جهات مختلفی می توان مطالعه کرد و تاکنون هم مطالعات در باب غدیر ابعاد گوناگونی داشته است. به گمان من غدیر را از سه زاویه می توان مورد توجه قرار داد که دو بعد اول بیش از بعد سوم مورد توجه قرار گرفته است؛ در زاویه اول، غدیر به مثابه رخداد مهم و رویداد تاریخی تاثیرگذار در تاریخ مسلمین مورد مطالعه قرار می گیرد. در زاویه دوم، غدیر را به عنوان اصل اساسی دین در کنار سایر اصول بدانیم و در امتداد رسالت پیامبر و کنار سایر اصول و ارکان اندیشه اسلامی، امامت هم به عنوان آخرین رکنی که از سوی پیامبر آمده مورد بررسی قرار گیرد. از زاویه سوم می توان غدیر را دارای پیام جهانی و انسانی دانست و از این زاویه می توان پیام های غدیر را استخراج و در قالب برنامه ها و مدل های گوناگونی آن را در تمام منابع ارائه داد.

وی پیام های غدیر را در پنج دسته تقسیم بندی کرد و گفت: دسته مهم در این زمینه پیام های تمدنی غدیر است که امروز باید به این بعد توجه کرد. اینکه غدیر برای تمدن امروز و فردای انسانیت چه ایده هایی را ارائه می کند. از این زاویه می توان ۵ پیام تمدنی غدیر را استخراج کرد.

وی ادامه داد: اولین پیام غدیر این است که تمدن برای انسان و بر پایه انسانیت است. همانطور که می دانیم وقتی قرآن کریم از رسالت دین سخن می گوید و غایت دین را تبیین می کند، غایت دین به انسان ها بر می گردد. تجلی حضور دین در صحنه انسانیت، حضور معارف الهی در بستر حیات انسانی در پیام غدیر نهفته است. تمدنی که برای انسان و با پای انسان نباشد، از دیدگاه غدیر، تمدن مطلوب نیست.

وی با استناد به آیات قرآن کریم گفت: در آیات مرتبط با غدیر بارها از واژه «دین» سخن گفته شده است. در آیه اکمال تنها سه بار از واژه «دین» و یکبار از واژه «اسلام» استفاده شده است. در سراسر آیات قرآن کریم، مقصود از اسلام و دین را «دین الله» می داند اما وقتی سخن از ولایت است، «دین الله» تبدیل به «دینکم» می شود. از این رو، پیام نخست و اصلی غدیر را اینگونه برداشت می کنیم که تمدن بر اساس رشد و تعالی انسان بر دوش بشر است و برای احیای ارزش های الهی و انسانی در متن جامعه انسانی است.

وی ادامه داد: پیام دوم همایش تمدنی غدیر این است که برای تحقق این تمدن انسانی و حضور دین در صحنه زندگی نیازمند یک واحد اتصالی آسمان و زمین هستیم. انسان برای رسیدن به نقطه مطلوب تمدنی نیازمند حلقه اتصال است که این حلقه اتصال به آسمان باید مستمر باشد.

وی تصریح کرد: پیام غدیر در مقابل جریانی که شعار «حسبناالله» داده و اتمام دین را در سنت پیامبر و بستن پرونده دین می‌دانسته، این است که با نزول قرآن و تحقق قرآن در سنت پیامبر (ص) کار انسان و حیات وی و حضور دین در صحنه انسان با پایان حیات پیامبر تمام نیست و اتصال انسان با وحی از طریق امامت و ولایت برقرار است. در واقع غدیر اعلان عمومی پیام تمدنی اسلام است.

وی گفت: دنیای تمدن مدرن آن نقطه ای است که به انسان می خواهد بگوید که خردمندی و تجربه و توسعه انسانی، انسان را از دین بی نیاز می کند اما غدیر می گوید خاتمیت، خاتمیت اتصال به آسمان نیست و اکمال دین به وحی تمام نمی شود بلکه هرچه جامعه پیشرفته تر می شود و هرچه خرد انسان متکامل تر می شود نیازمندی انسان به ولایت بیشتر می شود.

رئیس بنیاد بین المللی امامت ابراز کرد: پیام سوم غدیر این است که این اتصال مستمر برای تحقق تمدن حقیقی انسانی از طریق حضور یک انسان تاریخی رخ می دهد. ولایت می بایست در بستر زمین و زمان شکل بگیرد و انسانی بیاید که امر هدایت و تحقق دین را عهده دار باشد.

وی گفت:  تحقق تمدن صرفا با آرمان ها و اصول ممکن نیست و هیچ تمدنی براساس مکتب های فلسفی و الهیات های نظری شکل نگرفته است، بلکه تمدن ها در تاریخ بر پایه الگوهای عملی نزدیک به زندگی و راهنمای عمل شکل گرفتند.

ایشان افزود: پیام غدیر این است که اگر اندیشه های دینی و معارف بلند الهی در قالب یک الگو و مدل عینی قرار نداشته باشد، قابل تحقق نخواهد بود. پس باید گفت پیام غدیر این است که خداوند برای تحقق آرمان ها، اصول و ارزش های خود یک الگوی عملی و انسان معیار در صحنه تاریخی معرفی می کند.

وی بیان کرد: پیام چهارم غدیر این است که تحقق تمدن و جامعه اسلامی بدون کشش ها و کوشش ها امکان پذیر نیست. قرآن می فرماید برای تحقق ولایت و امامت و ایجاد تمدن عالی اسلامی نیازمند ستیز و سازش هستید. شکل گیری تمدن در حاشیه و زاویه ممکن نیست، در خواب و خیال اتفاق نمی افتد بلکه در نظام جنگ قدرتها است. اگر نصرت و جدال و جریان شناسی نباشد، کسانی که پروژه پیامبر اکرم (ص) را در خطر قرار می دادند، در کمین هستند.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سبحانی با بیان اینکه پیام غدیر پیام دین و پیام تحقق دین در صحنه پیکار حق و باطل است، ادامه داد: اساس پیام غیر این است که اگر می خواهید دین در بستر اجتماع تحقق و حضور داشته باشد، ایستادگی و مقاومت و ستیز و اصل نصرت نیاز است.

وی در پایان گفت: پیام پنجم تمدنی غدیر این است که، تشکیل جامعه مومنانه باید مهم باشد. ولایت به معنای محبت صرف و کنار هم جمع شدن و خواندن سرود غدیر نخواهد بود. اصل اولیه ولایت، به معنی سرپرستی این است که اتصال و انطباق میان اهل حق در عالم باید شکل بگیرد. اگر این ولایت شکل نگیرد، ولایت در مقام نظر خواهد بود.

در اختتامیه همایش «غدیر در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی» نیز حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لکزایی  ضمن تبریک عید غدیر خم بیان داشت: با این پیش فرض که سوره مائده یکجا و در مکه نازل شده است به تحلیل آیات آن پرداختیم. این سوره به لحاظ خطاباتی که دارد، بی نظیر است. از جمله آنکه ۱۶ بار خطاب «یاایها الذین امنوا» داریم و ابتدای سوره هم با این خطاب آغاز می شود.

وی افزود: در آیه ۳ سوره مائده بحث امنیت مطرح می شود. این آیه خطاب به مومنان می کند که از عظمت و هیبت آنها خشوع نکنید و اعتماد به نفس خود را از دست ندهید. در این سوره ماجرای فرعون را بیان می کند و نشان می دهد که اگر امام تعیین شود ولی امت همراه او نباشد، کاری از پیش نمی برد.

ایشان در تبیین این دیدگاه گفت: داستان دیگری که در این سوره بیان می شود ماجرای هابیل و قابیل است که قابیل برادرش را می کشد. بعد از آیات مربوط به این دو ماجرا، خداوند در ادامه سوره به «ولیکم الله» می رسد. در این سوره بعد از داستان هابیل و قابیل تا آیات ولایت، ۱۳ بار از حکم سخن به میان آمده است.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر نجف لک زایی گفت: غدیر به لحاظ راهبردی مساوی با تمام دین و همه رسالت پیامبر اکرم (ص) می شود. کاری که حضرت در آن زمان به این شیوه انجام داد، از لحاظ فراگیری و بُعد رسانه ای بهتر از این نمی شد. غدیر از این منظر ضامن امنیت امت اسلامی می شود یعنی امنیت امت اسلام بدون رهبر به مخاطره می افتد. اگر بتوانیم غدیر را با رویکرد راهبردی برای امروز تعریف کنیم تا بتواند مشکل انحطاط امت اسلام را رفع کند، کار بزرگی کرده ایم.

دکتر غفوری نژاد دبیر علمی همایش «غدیر در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی» از وصول ۱۲۰ مقاله به دبیرخانه همایش خبر داد.

ایشان گفت: در سنت اسلامی، فرقه ها و مذاهب متعددی ظهور و بروز پیدا کردند و تاریخ پربرگی را رقم زدند. از موضوعاتی که می توان درباره آنها مقاله و پایان نامه نوشت، توجه علما و بزرگان فرقه های منشعب یافته از شیعه، تعظیم غدیر در کشورهای اسلامی، موضوع غدیر در تاریخ، نگرش هریک از مورخان اهل سنت به غدیر، تجلی غدیر در معماری اسلامی در ادوار گوناگون، تجلی غدیر در مسکوکات اسلامی، غدیر در زبان و ادبیات فارسی و اردو و دیگر زبان‌های رایج دنیاست.

دبیر علمی همایش غدیر در گستره فرهنگ و تمدن اسلامی ادامه داد: این همایش از سال ۱۳۹۷ با مشارکت ۸ موسسه علمی و حوزوی کلید خورد و مجموعا ۱۲۰ مقاله سفارشی و فراخوانی ارزیابی شده به مرحله نهایی همایش راه پیدا کرد. در این همایش صرفا بخشی از مقالاتی که در حوزه تقریب مذاهب به دبیرخانه رسیده و از میان آنها ۱۸ مقاله در سه کمیسیون «غدیر در تاریخ»، «غدیر در مذاهب شیعه» و «غدیر در مذاهب اهل سنت» ارائه خواهد شد.

لازم به ذکر است، در پایان این همایش با اعطای گواهی نامه علمی و هدایایی از صاحبان مقالات منتخب و برتر که در همایش «غدیر در گستره تمدن و فرهنگ اسلامی با تاکید بر تاریخ و مذاهب اسلامی» مشارکت کرده بودند، تقدیر شد.