مناسبات عرفانی
بازخوانی تحلیلی بایستگی استاد طریقت در سیروسلوک عرفانی
تاریخ انتشار:
یکی از مباحث پرچالش در تربیت عرفانی، مسئله نیاز سالک به استاد و بایستگی آن در سلوک عرفانی است؛ ولی بزرگان عرفان به دلایلی از ارائه بحث علمی و برهانی در این زمینه پرهیز کرده‌اند؛ ازاین‌رو با وجود اهمیت بسیار مسئله، کارکردهایی که استاد می‌تواند در تربیت سالک داشته باشد، تبیین و تحلیل کافی نشده است. در میان عارفان مسلمان، جلال‌الدین محمد مولوی با پذیرش اصل استادمحوری در سلوک، به تبیین دقیق عرفانی ابعاد این مسئله پرداخته است. در این پژوهش تلاش شده است تا بیش از شصت بیت ناظر به مسئله یادشده از دفترهای مختلف مثنوی استخراج شود؛ سپس با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با روش تحلیل محتوای ابیات، دیدگاه مولوی درباره بایستگی استاد در سیروسلوک عرفانی در هریک از ابعاد شناختی و رفتاریبازخوانی و تحلیل می‌شود.براساس یافته‌های این پژوهش، چهار کارکرد استاد در بُعد شناختی، یعنی شناخت راه و مقصد، شناخت آفات و موانع، شناخت حوادث کشف و شهودی و شناخت تفاوت شاکله سالکان و نیز پنج کارکرد در حوزه رفتاری، یعنی دستگیری و مراقبت برای ترقی به مقامات بالاتر، سرعت و سهولت بخشیدن به سیر، تأثیر ولایت باطنی استاد، رفع آفات، خطرات و موانع و دفع ضررهای محتمل ناشی از نبود استاد، شناخته و دسته‌بندی شد که این پژوهش نتیجه آنها را از نظر مولوی بدون راهنمایی، همراهی و دستگیری استاد خبره طریقت، ناممکن می‌داند.
