در جلسه بررسی و نقد کتاب‌های "پدر، پسر، روح‌القدس" و "کتاب مقدس" حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدرضا زائری نویسنده کتاب‌ها و دکتر حمیدرضاشریعتمداری به عنوان ناقد حضور داشتند.

کتاب «پدر، پسر، روح القدس» با عنوان فرعی «تجلی عشق علوی و شور حسینی در آثار شاعران و نویسندگان مسیحی» نوشته محمدرضا زائري و حاصل حضور چندساله‌ی نویسنده در لبنان و نشست و گفت‌وگو با شاعران و اديبان مسيحي است که براي امام علي (ع) و امام حسين (ع) مطلبی نوشته‌اند و یا شعر سروده‌اند. در اين کتاب كه عنوان‌هاي مرتبط با امام علي (ع)، حسين‌ بن ‌علي (ع)، واقعه کربلا، شعر مذهبي عربي، شاعران مسيحي، تاريخ و نقد آمده است، با ديدگاه شاعران مسيحي عرب‌زبان درباره اهل‌بیت(ع) و علاقه آنان به بزرگان اسلام آشنا مي‌شويم. «حدیث دیگران»، «چه عشق و چه نفرت… معرفت می‌خواهد.»، «مدرسه عاملیه بیروت و مجالس عاشورایی» و «ادای دین به نهج‌البلاغه»  از عناوین مندرج در این کتاب هستند و در پيوست‌هاي آن زندگي‌نامه و برخي از آثار شاعران مسيحي لبنان آمده است که جرج شکّور، جرج زکی‌الحاج، سعید عقل، خلیل فرحات، ویکتور کک و رشید سلیم الخوری برخی از آنان هستند.

در مقدمه این اثر آمده است:

«در احادیث و روایات ذکر شده "کسی برای اهل بیت شعر نمی‌سراید جز آنکه به مدد الهی جبرئیل یاری شود." شاعران مسیحی نیز اگر برای پدر امت امیرمومنان و فرزندش سالار شهیدان شعری سروده و قلمی زده‌اند بی‌تردید مورد عنایت روح‌القدس قرار گرفته‌اند. این کتاب گزارشی است از آثار عنایت روح‌القدس برای ستایش پدر و پسر در بیان و زبان نویسندگان و شاعران مسیحی لبنان.»

در جلسه نقد و بررسی این اثر که به همت انجمن علمی دانشجویی ادیان ابراهیمی دانشگاه ادیان و مذاهب در سالن شهید صدر برگزار شد، حجت‌الاسلام زائری نویسنده کتاب به بیان کلیاتی از کتاب و تجربیاتش در مسیر این پژوهش پرداخت.

وی با تاکید بر این‌که شرط صحبت از صلح و هم‌زیستی و هم‌گرایی آمادگی ذهنیت برای گفتگو است؛ یکی از را‌ه‌های تغییر ذهنیت‌های منفی موجود بین صاحبان تفکر و پیروان ادیان را تجلیل از مقدسات گروه مقابل عنوان کرده و افزود: و در همین راستا  اشعار و آثار ادیبان مسیحی در رثای اهل‌بیت(ع) یک پدیده عظیم فرهنگی است که آن را می توان با عناوینی مانند ادبیات بین‌الادیانی، ادبیات تواصلی و ادبیات تعاملی، شناخت که  این نوع ادبیات می‌تواند در مسیر گفتگو، هم‌زیستی و صلح بین انسان‌ها، قومیت‌ها و ادیان و مذاهب موثر باشند. به عنوان مثال: در بسیاری از شهرهای لبنان مانند بیروت رایج است که در روز عاشورا سه سخنران شیعه، سنی و مسیحی حضور دارند و به صورت کاملا متعارف، سخنران مسیحی که عمدتا نویسنده و یا ادیب است برای امام حسین(ع) مرثیه می‌خواند.

زائری ادامه داد: برخلاف تصور عمومی بر این‌که این نوع ادبیات مدح و ستایش درباره اهل‌بیت(ع) را در آثار افرادی مانند جرج جرداق یا در نهایت پولس سلامه نویسنده کتاب «عیدالغدیر» جستجو می‌کنند ولی تحقیقات حکایت از آن دارد که نمونه این آثار و خالقان آن‌ها بسیار بیشتر است و بین سال 1900م تا سال 2000 م تا این‌ زمان که دایره مطالعاتی من را تشکیل می‌دهد، حدود 50 نفر از ادیبان و شعرای مسیحی که در منقاب اهل‌بیت(ع) آثاری دارند را شناسایی کرده‌ام. که بسیاری از این آثار حتی منتشر هم شده‌ ولی مغفول مانده و برجسته نیستند. آثار افرادی مانند: الیاس ابوطعمه، نصری سلهب و دیگران.

حجت‌الاسلام و المسلمین زائری درباره مطالب کتاب تاکید کرد که در مسیر پژوهش‌ها و انعکاس آن‌ها در تالیفاتش سعی در مستند بودن محتوا داشته است و از ذکر مطالب انتسابی بدون مدرک خودداری نموده است. وی در بخش پایانی معرفی اثر نیز گفت: ده‌ها موضوع پژوهشی و مطالعاتی مناسب برای پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری را می‌توان از نوع مطالبی که در اثر آمده است استخراج کرده و مورد بررسی قرار داد.

در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری عضو هیات علمی دانشگاه ادیان با اشاره به این که انتخاب عنوان نقد برای چنین جلساتی چندان مناسب نیست، آثار مورد بررسی را تالیفاتی باارزش، دارای قابلیت و علمیت و نیز روشمند دانست و از تلاش‌های نویسنده تقدیر و تشکر نمود.

رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان در ادامه بر توجه به چند نکته و طرح چند سوال تاکید کرد و گفت: برخی شعرا و ادیبانی که از آن‌ها یاد شده است همان‌‌گونه که در موضوع مدح تشیع و بزرگان تشیع فعالیت کرده‌اند درباره دشمنان تشیع نیز آثاری دارند که باید به آن توجه کرد. همچنین مطالبی از کتاب مانند همانند دانستن روح‌القدس و جبرئیل با روایات بسیاری که روح را بالاتر و والاتر از ملائکه و جبرئیل و دیگران است.

حجت‌الاسلام و المسلمین شریعتمداری ترجمه آزاد و نه چندان دقیق برخی اشعار عربی را از نکات قابل توجه اثر دانست و افزود: توجه به چند سوال نیز در پژوهش‌های این‌چنینی مفید خواهد بود از جمله آن‌که خاستگاه پدید آمدن چنین آثاری از جانب مسیحیان در تکریم و بزرگداشت اهل‌بیت پیامبر اسلام(ص) در چیست و چرا موطن آن لبنان بوده است و آیا تفکرات مبتنی بر عربیت موثر در این رویداد بوده است و یا صرفا یک حرکت فرهنگی وجود دارد و علاوه بر این چگونه بین خلق چنین آثاری با اعتقاد به مسیحیت و ژایبندی به این دین هم‌خوان خواهد بود.

حجت الاسلام محمد رضا زائری در پاسخ به برخی سوالات و ابهامات مطرح شده گفت: این‌که افرادی که هم درباره تشیع و هم درباره دشمنان تشیع آثار مدحی دارند در بسیاری از موارد ناشی از فشارهای اجتماعی و سیاسی بوده است.

وی درباره خاستگاه چنین جریانی نیز گفت: در بسیاری از موارد فضای سیاسی-اجتماعی کشورهای عربی در دوره ناسیونالیزم عربی ناصری (جمال عبدالناصر) در شکل‌گیری این آثار موثر بود و بسیاری از شاعران مسیحی برای تاکید بر هویت عربی خود به خلق این آثار و تجلیل‌های بسیار درخشان از پیامبر اکرم(ص) پرداختند. اما همه انگیزه‌ها به این خلاصه نمی‌شود چرا صرف وجود انگیزه‌های این‌چنینی موجب ماندن در سطح تعارف و شعار خواهد شد و حال آن‌که خیلی از این آثار بسیار جدی‌تر از سطح تعارف و شعار هستند. به عنوان نمونه یکی از ادیبان مسیحی گفته است هیچ‌گاه آرزو نکردم در کاروانی باشم و یا نیزه در دست بگیرم مگر در کاروانی که در سال 61 هجری در کربلا مستقر شد. این عبارات که دقیقا ترجمان یا لیتنی کنت معکم است قطعا از سطح تعارف و شعار فراتر رفته و از این نمونه‌ها بسیار است.

زائری افزود: در معاصرین افرادی مانند «جرج شکور» تاكنون دیوان‌های «ملحمة عاشورا» در رابطه با امام حسين(ع) و «ملحمة الامام علي(ع)» در رابطه با حضرت علي(ع) و «ملحمة الرسول» را  منتشر كرده است  و یا «میشل کعدی» آثاری درباره اهل‌بیت(ع) به طور عام، حضرت زهرا(س)، رسول اکرم(ص)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) دارد و در اثر خود درباره حضرت زهرا(س) آن بزرگوار را پرورش یافته خدا معرفی می‌کند.  اینچنین فضایی، فراتر از تعارف و شعار است و حتی در بسیاری از موارد منجر به پرداخت هزینه‌های بسیاری مانند ترد اجتماعی برای این هنرمندان نیز شده است. به عنوان نمونه مارون عبود از شعرای پرآوازه لبنان که به شیخ‌الادبای لبنان مشهور بود نام فرزند خودش را محمد می‌گذارد و هیچ کلیسایی حاضر به غسل تعمید و ثبت نام وی نمی‌شود تا در نهایت یک کلیسای دورافتاده حاضر به این کار می‌شود.

حجت‌الاسلام زائری گفت: نمونه‌های این‌چنینی نشان از باوری عمیق در صاحبان این آثار دارد و وجود این باور زمانی‌که با هجوم جریاناتی مانند جریان کمونیستی مواجه می‌شود بیشتر ظهور و بروز می‌یابد به عنوان مثال از برخی بزرگان معروف است که تاثیر کتاب جرج جرداق موثرترین عامل در جلوگیری از جریانات کمونیستی در لبنان است در نتیجه موضوع بسیار پیچیده‌تر از آن است که بتوان صرفا در یک بستر سیاسی، اجتماعی و یا فرهنگی آن‌را بررسی کرد.

در پایان این نشست نویسنده کتاب «پدر، پسر، روح‌القدس» به پرسش‌هی دانشجویان حاضر در جلسه پاسخ داد.

*برای دریافت فایل‌های مرتبط با این نشست می‌توانید با روابط عمومی دانشگاه ادیان به شماره 02532802610 داخلی 466 تماس حاصل فرمایید.