به گزارش روابط عمومی دانشگاه ادیان و مذاهب، گروه مذاهب فقهی دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب با مشارکت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نشست علمی مشترکی را با عنوان «فقه انتخابات» و با رویکرد به دو موضوع «مبانی فقهی اعتبار آرای عمومی» و «نسبت آزادی انتخاب با التزام به نظام و رهبری» برگزار کردند.

در این نشست که صبح شنبه 23 اردیبهشت 96 برگزار شد، حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسین جوان آراسته از پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا اسلامی از گروه مذاهب فقهی دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب سخنرانی کردند.

دربخش اول این نشست حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا اسلامی به تبیین جایگاه بحث انتخابات در فقه اسلامی پرداخت.

دکتر اسلامی انتخابات را در فقه زیرمجموعه حجیت عرف دانست و گفت: زیرمجموعه حجیت عرف، حجیت سیره متشرعی و سیره عقلایی است و زیرمجموعه این حجیت نیز حجیت قول اهل حل و عقد است.

دکتر اسلامی حجیت قول اهل حل و عقد را از مفاهیم فقه اهل سنت دانست و افزود که این مفاهیم در فقه شیعه وجود ندارد و به‌جای آن حجیت قول اهل خبره در تشیع را داریم.

اسلامی ادامه داد حجیت حل و عقد به ماجرای خلافت بعد از پیامبر برمی‌گردد و لذا از نوع حجیت‌هایی است که بعد از وقوع واقعه‌ای (که همان خلافت باشد) بنا شده است و این‌گونه نیست که قاعده‌ای نخستین در اسلام بوده و بر مبنای آن عمل می‌شده است. وی نهادهایی مانند مجمع تشخیص مصلحت را دارای این‌گونه حجیت دانست.

وی سپس به ارزیابی جایگاه اعتباری نظرسنجی‌های عمومی در جهان امروز پرداخت و آن را به‌نوعی مظهر رأی عمومی خواند و گفت که نمی‌توان افکار عمومی را نادیده گرفت و امروزه فضای مجازی نماینده افکار عمومی است و باید به آن توجه داشت.

در بخش دوم این نشست دکتر حسین جوان آراسته به سخنرانی پرداخت.

دکتر جوان آراسته گفت: نظام سیاسی اسلام را نظام امت و امامت خواند و گفت که موضوع بحث انتخابات، انتخاب زمامداران است.

جوان ادامه داد: یک رویکرد به این موضوع این است که آیا انتخاب امام از سوی امت ممکن است یا نه.

وی در پاسخ به این سؤال افزود: جواب اکثریت علمای قدیم و جدید بر نصب امام از سوی خداست هرچند اقلیتی نیز به رأی مردم و انتخاب در این امر قائل‌اند.

استاد جوان اظهار داشت که امروزه نیز طرفداران نظریه نصب یا انتصاب معتقدند امام غیر معصوم نیز در زمان غیبت مشروعیت خود را از اذن الهی دریافت می‌کند.

دکتر جوان آراسته در تشریح نظریه مقابل گفت: اما دیدگاه طرفداران نظریه نخب یا انتخاب در مورد معصومین نصب الهی و در مورد غیر معصوم نصب از سوی مردم است.

وی در توضیح این رویکرد گفت: اما این به معنی آن است که مسلمین با شرکت خود در انتخابات ولایت مسلمین را به او می‌سپارند، نه اینکه ولایت او را بر خود می‌پذیرند.

آراسته در بررسی تاریخ اقوال فقهی درباره ولایت گفت: از دوره شیخ مفید تاکنون اکثر علما قائل به نظریه انتصاب بوده‌اند.

وی ادامه داد: شاید این دیدگاه این شائبه را ایجاد کند که اینجا مردم نقش ندارند اما وقتی آن‌ها در انتخابات شرکت می‌کنند یعنی همان بیعت را که در قدیم رایج بوده انجام می‌دهند.

در ادامه این نشست سخنرانان به بررسی برخی نمونه‌های حکومتی در جهان برای روشن‌تر کردن موضوع نقش مردم در سیاست و حکومت پرداختند.

پایان‌بخش این نشست نیز پرسش و پاسخ میان حاضران و سخنرانان بود.