چکیده پایان نامه:

این پایان نامه در صدد ارائه گزارشی توصیفی تحلیلی از فقه زیدیه و احیای بخشی از اثری کهن در فقه زیدیان شمال ایران به عنوان اولین نمونه پژوهش هایی از این دست، می ­باشد. بنابراین تحقیق پیش رو در دو بخش به انجام رسیده است:

بخش اول مقدمه­ای بر فقه زیدیه است که در آن علاوه بر کلیاتی درباره شناسه تحقیق، به معرفی زیدبن علی(ع) و دیدگاه امامیه درباره وی، نحوه پیدایش و شکل گیری زیدیه، قیامها، حکومتها، فرقه­ها و اصول اعتقادی زیدیه توجه شده است و به دنبال آن فقه و اجتهاد در لغت و اصطلاح، تعریف آنها از دیدگاه زیدیه ارائه می­گردد، همچنین مقدمات اجتهاد از منظر ایشان و نیز دیدگاه زیدیه درباره تجزی در اجتهاد و تخطئه و تصویب در اجتهاد مورد بررسی قرار می­گیرد. پس از آن در فصل مستقل دیگری به بررسی منابع فقه و اجتهاد در نزد زیدیه اعم از کتاب، سنت اجماع، قیاس، انواع و ارکان آن، قول صحابی، استحسان، شرایع سابقه و استصحاب به عنوان منابع اصلی و فرعی و جایگاه آنها به عنوان منابع اصولی و فقهی زیدیه پرداخته و ترتیب مصادر و منابع در نزد ایشان بیان می­گردد.

به دنبال آن و در مهم­ترین و مفصل­ترین فصل از این بخش، به ادوار فقه زیدیه و عوامل پیدایش آنها توجه شده، به همین جهت عوامل زمانی، مکانی، قدرت و حاکمیت و شخصیت­های علمی به عنوان عوامل تاثیر گذار در پیدایش ادوار فقه بررسی شده و ادوار فقه زیدیه به دوره­های تشریع و پیدایش، دوره گذار از فقه روایی، دوره شکوفایی و تثبیت، دوره مخرجین، دوره تدوین جوامع فقهی مفصل دوره انفتاح و فقه سنی گرا و دوران معاصر تقسیم شده و آثار و شخصیت­ها و ویژگی­ها و اهم حوادث هر دوره بیان می­گردد. همچنین در فصل مستقل دیگری به مکاتب و مدارس فقهی زیدیه و اشتراکات، افتراقات، شخصیت­ها و آثار هر یک از آنها پرداخته و از این منظر مکاتب قاسمیه، هادویه، ناصریه، متسنن و عراق به عنوان مکاتب فقهی زیدیه معرفی شده و به ویژگی­های هر یک اشاره شده است.

بخش دوم، که هدف از آن ارائه متنی از فقه زیدیه در نخستین دوره های شکل گیری آن و در مکتبی کمتر شناخته شده به نام ناصریه و در جغرافیای ایران آن دوران بوده است، کتاب الطهاره به عنوان قسمتی از کتاب المغنی فی رؤوس مسائل الخلاف بین الامام الناصر للحقَ و سائر فقهاء العتره و فقهاء العامه انتخاب شده است. این کتاب که اکنون و در کمال خوشبختی نسخه­هایی از آن در اختیار ما قرار دارد، یکی از معدود کتابهای فقه زیدیه است که با تکیه بر آراء فقهی رهبر و امام بزرگ زیدیان شمال ایران یعنی ناصر کبیر حسن بن علی اطروش (م 304) و در اواخر قرن پنجم یا اوائل قرن ششم هجری قمری تالیف گردیده و در آن علاوه بر آراء ناصر کبیر به اقوال و آراء سایر فقهاء و امامان زیدیه و نیز ائمه اربعه اهل سنت و در مواردی به آراء امامیه نیز اشاره شده است. این اثر به دلیل رویکرد مقایسه­ای آن از منظر منابع فقه و دوری و نزدیکی و میزان تاثیر و تاثر هر یک از این مکاتب و مذاهب فقهی حایز اهمیت می­باشد و از آنجا که این کتاب بیان­نگر دغدغه­های شرعی زیدیان شمال ایران در آن زمان می­باشد، می­تواند برای محققان و زیدیه پژوهان حائز اهمیت ویژه باشد.