در جلسه ای که صبح شنبه 27 فروردین سالن کنفرانس بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور اساتید راهنما، مشاور و داور، نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و همچنین تعدادی از دیگر دانشجویان علاقه مند برگزار شد، پس از گزارش این دانشجو از پایان نامه، استاد داور به نقد و ارزیابی پایان نامه پرداخت. سپس دانشجو از پایان نامه خود با توجه به انتقادات استاد داور و نیز توضیحات اساتید راهنما و مشاور دفاع نمود و در نهایت بعد از شور اساتید راهنما، مشاور، داور و نماینده معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی موفق به کسب امتیاز قبولی با درجه عالی شد. 

چکیده:

در نزد امامیه اثبات شده (بر اساس ادله کتاب و حدیث) که امامان معصوم از اهل بیت پیغمبر از سوی خدا همان موقعیتی را که پیغمبر در قول و فعل و تقریر داشته است، دارند. به این معنا که همانطور که قول نبی بر مردم حجت است و اتباع و پیروی از آن لازم، قول امامان معصوم نیز بر مردم حجت است و پیروی از آن واجب. بنابراین سنت در اصطلاح فقهای امامیه عبارتست از قول و فعل و تقریر معصوم. بر اساس موضوع مبحث این نوشتار، مسئولیت امامان ادامه مسئولیت پیامبر می‌باشد؛ زیرا آن گونه که پیغمبر از سوی خدا عهده‌دار تبیین شرع است، به همان گونه امامان که اوصیاء پیغمبرند، عهده‌دار تبیین شرع می‌باشند، با این تمایز که مسئولیت پیغمبر آوردن شرع از سوی خدا و سپس تبیین آن از طریق وحی می‌باشد، اما مسئولیت امامان نگهداری شرع از دگرگونی و اختلاف و سپس تبیین شرع است از طریق وصایت از نبی و بر پایه علم لدنی که از الهام الهی بر‌آمده است.

این مسئله در این پژوهش به طور مستدل از طریق عقل و آیات و روایات ]=نقل[ به روش تحلیلی و کتابخانه‌ای تبیین گردیده و در چهار فصل ساماندهی شده است. برخی از مهمترین دلایل عبارتند از: 1- عصمت؛ از آنجا که عصمت امر اکتسابی نیست ملاک عصمت بیانگر ارتباط ویژه و دائمی خداوند با معصوم است، ارتباطی که او را فرستاده یا حجت خداوند قرار می‌دهد. براساس این ملاک، امامان همچون پیغمبر به فرمان خداوند از جانب پیغمبر، تعیین شده‌اند تا تشریعات واقعی‌ الهی را، که در سنت پیغمبر آمده است، آن گونه که هست بدون هرگونه خطا و اشتباه، نقص، کاستی، و فزونی، به امر خدا در ازمنه و امکنه مختلف به مردم ابلاغ کنند. بدین ترتیب فرق است میان این ابلاغ با کسی که معصوم نیست و قول یا فعل یا تقریر پیغمبر را برای مردم نقل و حکایت می‌کند.

2- علم لدنی؛ بخشی از سنت رسول خدا در رابطه با تبیین آیات کتاب خداست که محتوای بی‌شمار دارد و تبیان هر چیزی است. در عین حال طبق آیه 44 سوره نحل باید این کتاب تبیان، مبین داشته باشد. ملاک ضرورت وجود این تبیین‌گر آن است که او صاحب علم کتاب است و چون علم کتاب از علم خداست و بدون خطا، علم تبیین‌گر نیز باید از علم بی‌کران الهی باشد و هیچ خطا در او راه نیابد، بنابراین فقط شخص پیامبر و امامان معصوم که از جانب خدا در مرتبه جانشینان او قرار می‌گیرند می‌توانند عهده‌دار تبیین کتاب خداوند باشند. از آنجا که محتوای کتاب خداوند باید برای همیشه در جهت هدایت مردم تبیین گردد و این کار بدست پیغمبر انجام می‌شود و از طرفی پیغمبر همیشه در میان مردم نیست، پس از او امامان معصوم که حاملان چنین علمی‌اند تبیین کتاب خداوند را به انجام می‌رسانند. و این تبیین روشن کننده معانی مقصود کتاب و ملاکات و قوانین آن معانی و حدود و شروط آن قوانین است که به دو گونه انجام می‌پذیرد: نخست، گزارش عینی که انتقال عین سنت است به مردم و دوم، بیان شرع است به عنوان وصی نبی.

واژگان کلیدی: دین، شریعت، تبیین، سنت، عصمت، علم لدنی، هدایت.