حضرت خدیجه (س)؛ الگوی حقیقت‌طلبی در تاریخ اسلام
حضرت خدیجه به‌عنوان یک الگو در زمینه حقیقت‌طلبی، فداکاری و حمایت از ارزش‌های والای انسانی مطرح هستند.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ به نقل از ایکنا دکتر سیدمحمد حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب طی یادداشتی به‌مناسبت سالروز وفات حضرت خدیجه(س) با عنوان «حضرت خدیجه (س)؛ الگوی حقیقت‌طلبی در تاریخ اسلام» آورده است:
شناخت درست و دقیق حقایق، انتخاب درست، ایستادگی و تعهد، ایمان، ایثار و فداکاری و از خودگذشتگی به همراه ویژگی‌های فردی چون مهربانی کلیدواژه‌های رسیدن به چنین جایگاه والای انسانی است تا در شرایط عادی زندگی از میان تعاملات روزمره اجتماعی به جایگاهی برسیم که سرآغاز هدایت بشری در دوره پیامبر آخرالزمان بوده و نقش محوری داشته باشیم.
گاه سخن گفتن از الگوهای بشری علی‌رغم وجود مستندات روایی و تاریخی از حیات آنان به قدری دشوار است که گویی از موجوداتی دست‌نیافتنی سخن می‌گوییم، اما این یک واقعیتی انکارناپذیر است، رابطه بشر با خدا با چاشنی از خودگذشتگی و ایثار در راستای اعتلای ارزش‌های الهی و دگرخواهی، او را چنان عزیز می‌کند که همان پیامبری که مأموریت ابلاغ شریعت را به عهده دارد، مأمور ابلاغ سلام خدا از سوی امین وحی به او می‌شود.
در جامعه امروز ما وقتی از اهل بیت (ع) و معصومین (س) به‌عنوان الگو و اسوه سخن به میان می‌آید، گاه با سطحی‌نگری، عزت آنان را در سایه عصمت تکوینی دانسته و الگوپذیری را به‌گونه‌ای دیگر تفسیر می‌کنند. در این میان شخصیت‌های بسیار معظمی در تاریخ اسلام و گذشته مسلمانان بودند که شاید متصف به این ویژگی منحصر به‌فرد نبودند، اما به‌قدری درست زیست داشتند که از دامن آن‌ها معصوم پرورش داده شد.
خدیجه (س)؛ الگوی حقیقت‌طلبی
حضرت خدیجه (س) یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام و همسر گرامی پیامبر اکرم (ص) و به تعبیر روایات از برترین زنان عالم است، ایشان نه تنها به‌عنوان اولین بانوی مسلمان شناخته می‌شوند، بلکه به‌عنوان یک الگو در زمینه حقیقت‌طلبی، فداکاری و حمایت از ارزش‌های والای انسانی نیز مطرح هستند. اگر حقیقت‌طلبی را تلاش برای رسیدن به ارزش‌های والا بدانیم زندگانی حضرت خدیجه (س) مملو از چنین ویژگی‌های برجسته‌ای است.
منابع تاریخ عرب قبل از اسلام وقتی به زنان در عرب قبل از اسلام می‌پردازد، جایگاه او را تنزل یافته به تصویر می‌کشد، اما منابعی چون ابن اسحاق در سیره خود روایت جایگاه زندگی حضرت خدیجه(س) را در همان جامعه کم‌برخوردار از فرهنگ، جایگاهی والا، شخصیتی کامل و انسانی وارسته، خردمند و با فضائل معرفی می‌کند.
جدایی از روایات تاریخی در چگونگی ازدواج یک نکته بسیار مهم و قابل تأمل در زندگی حضرت می‌درخشد که بیش از ۱۴۰۰ سال راهنمای بشر امروز است. روایتی در زمینه همسر گزینی در امر مقدس ازدواج که می‌توان آن را الگو قرار داد، جای بسی تأمل دارد.
شخصیت بزرگی که در امر تجارت و به لحاظ تمکن مالی شاخصه‌های صداقت، امانت‌داری، مهربانی و خلق و خوی محمد امین(ص) را ارزشمندتر از زر و سیم و ثروت مادی دانسته و بنابر گزارش منابع تاریخ اسلام، گزینه‌هایی از اشراف و ثروتمندان وقت را کنار گذاشته و به‌گونه‌ای مورد سرزنش زنان اشراف و اطرافیان قرار گرفته است که این اتفاق جز در سایه فضایل نفسانی و کمال‌طلبی و همان حقیقت‌جویی آن حضرت قابل فهم نیست.
حکایت عشق جاودانه پیامبر (ص) و حضرت خدیجه (س)
گزارش‌ها و روایت‌های موجود حکایت از عشق جاودانه حضرت خدیجه(س) به رسول خدا(ص) دارد، داستان عقد حضرت خدیجه(س) و رسول مهربانی(ص) عاشقانه‌ای از جنس گل و پروانه بود، روایت مرحوم کلینی در کافی و مرحوم صدوق در «من لا یحضره الفقیه» از این مجلس عقد بسیار جذاب و خواندنی است.
آن‌گاه که ابوطالب(س) زبان به حمد و ثنای الهی می‌گشاید و خطبه را چنین جاری می‌کند که «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنْ زَرْعِ اِبْرَاهِیمَ وَ ذُرِّیَّةِ اِسْمَاعِیلَ وَ جَعَلَ لَنَا بَیْتاً مَحْجُوجاً وَ حَرَماً آمِناً یُجْبی اِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْء» و آنجا که فرمود: «وَ اِنْ کَانَ فِی الْمَالِ قَلَّ فَاِنَّ الْمَالَ رِزْقٌ حَائِلٌ وَ ظِلٌّ زَائِلٌ وَ لَهُ فِی خَدِیجَةَ رَغْبَةٌ وَ لَهَا فِیهِ رَغْبَةٌ وَ الصَّدَاقُ مَا سَاَلْتُمْ عَاجِلُهُ وَ آجِلُهُ مِنْ مَالِی وَ لَهُ خَطَرٌ عَظِیمٌ وَ شَاْنٌ رَفِیعٌ وَ لِسَانٌ شَافِعٌ جَسِیمٌ؛ و او اگرچه از نظر مالی کم مال است ولی مال پیوسته در حال دگرگونی و بی‌ثباتی و همچون سایه‌ای رفتنی است و او نسبت به خدیجه راغب و خدیجه نیز به او مایل است و مهریه او را نیز هر چه نقدی و غیرنقدی بخواهید آماده است و محمد را داستانی بزرگ و شأنی والا و شهرتی عظیم خواهد بود.»
او برادرزاده خویش را برای همسرش ماندگار، ابدی و آسمانی خواند و خدیجه نیز بی‌درنگ مهریه خود را برای چنین وصالی به عهده گرفت، گذشتن از دنیا ظاهراً برای رسیدن به ارزش‌های انسانی و درواقع برگزیده الهی برای رسالت بود، حقیقت‌طلبی حضرت خدیجه(س) بود که تکرار آن مایه آرامش و راهنمایی بشر خواهد بود.
از آنجایی که در دایره هستی، خورشید عالم‌تاب محور تحولات است چه انسان آن را ببیند و چه نبیند، گاه ابعاد زندگانی انسان‌های بزرگ به دلایل گوناگون چنان از دیدگان پوشیده می‌شود که گویی اطلاعاتی از آن در دسترس نبوده است. علی‌رغم تعدد و تنوع منابع روایی و تاریخی در تاریخ اسلام و حتی وجود برخی آثار در تراجم و شخصیت‌نگاری، شاید متناسب با جایگاه والای حضرت خدیجه کبری(س) گزارش کافی دیده نشود، البته نبودن چنین اطلاعاتی در منابع دلیل بر کمی نقش‌آفرینی ایشان نیست.
بازتعریف نقش حضرت خدیجه (س) برای جامعه امروز
شاید بررسی علمی و تاریخی این مهم، بخشی از عوامل مؤثر بر این مسئله را مشخص کند، دلایل مختلفی وجود دارد که می‌تواند به ما توضیح دهد چرا زندگانی حضرت خدیجه(س) میان مسلمانان، آن‌طور که شایسته است، مورد توجه قرار نگرفته است.
یکی از این عوامل تمرکز تاریخ‌نگاران بر شخصیت پیامبر(ص) در نگارش محتوای گزارشات است و رفتار، عملکرد، گفتار و اندیشه‌های رسول خدا(ص) به‌دلیل توجه قرآن به اسوه بودن رسول خدا(ص) مورد عنایت سیره‌نویسان و محدثان نخستین قرار گرفته است، به‌دلیل همین، تمرکز سایر شخصیت‌های مهم، از جمله همسران ایشان، اغلب در سایه این تمرکز قرار گرفته‌اند، البته درباره شخصیت حضرت خدیجه(س) منابع عامه و شیعه گزارش‌های متعددی نقل کرده‌اند.
از اهتمام به سیره‌نگاری به گونه‌های دیگر چون واقعه‌نگاری‌ها، فرقه‌نگاری، تاریخ محلی، تواریخ عمومی، فتنه‌ها و جنگ‌ها به تدریج کم شده و مباحث مرتبط به رسول خدا(ص) و شخصیت‌های مهم پیرامونی، محدود به سبک‌های معدودی شده است، هر چه تاریخ اسلام از مبدأ اصلی خود یعنی رسول خدا(ص) فاصله گرفته و به دیگر موضوعات جدیدتر می‌پرداخت، اهتمام به شخصیت‌هایی چون ام‌المؤمنین خدیجه کبری(س) کمتر شد، اما کم بودن گزارش‌ها دلیل بر کم‌توجهی نیست.
امروزه ضرورت بازتعریف شخصیت‌ها و توجه به عملکرد بزرگان دینی آن هم وابستگان به نبی مکرم اسلام(ص) و آنانی که خداوند آن‌ها را تأیید کرده است، بسیار محسوس است، به‌ویژه نقش و جایگاه حضرت ام‌المومنین خدیجه کبری(س) که علاوه بر ابعاد فردی، دارای جنبه‌های اجتماعی و شخصیتی نیز بوده است، بسیار مهم خواهد بود.
نقش همسری و مادری حضرت، آن هم در شرایط بحرانی روزهای نخستین اسلام، وابستگی و عشق و مهربانی به همسر، وفاداری، حمایت، ایستادگی، بخشش اموال در راه خدا مؤلفه‌هایی هویت‌ساز برای زن امروز خواهد بود که با تمرکز بر آن مسیر رشد و تعالی زندگی مادی و معنوی را خواهد پیمود.