گردشگرانه شدن مناسک: زائر یا گردش‌گر!

تاریخ انتشار:

در جهان امروز مرز میان زیارت و گردش‌گری چنان باریک و تُرد شده است که به سختی بتوان زائر را از گردش‌گر تمییز داد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهراب صادق‌نیا عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در یادداشتی با عنوان «گردشگرانه شدن مناسک: زائر یا گردش‌گر!» آورده است:

سال‌ها پیش در شهر رم این شانس را داشتم که کلیسای تاریخی و مهم سنت‌پیتر  را از نزدیک ببینم. وقتی وارد ساختمان کلیسا شدم، گردش‌گران زیادی را دیدم که سرخوش از حضور در یک بنای پررمز و راز مذهبی عکس یادگاری می‌گرفتند و با دقت، در و دیوار کلیسا را ورانداز می‌کردند. آن‌ها بی‌توجه به آداب زیارت و احتمالا جنبه‌های روحی و معنوی کلیسای سنت‌پیتر، خوش‌خوشانه به دنبال کسب تجربه‌های شادی‌بخش بودند و تلاش داشتند تا اوقات فراغت خود را با تماشای یک بنای پرآوازه‌ی مذهبی پر کنند. در ظاهر حرکات این گردش‌گران نزدیکی به امر قدسی و یا تجربه مقدس و یا چیزی شبیه آن پیدا نبود آن‌ها می‌خواستند به اندازه‌ی پولی که هزینه کرده‌اند از این بنای تاریخی لذت ببرند. هم‌زمان در بخش‌های جلویی کلیسا جماعتی از زائران مشغول نیایش بودند و یک کشیش داشت به زبان ایتالیایی آن‌ها را موعظه می‌کرد. مسئولان کلیسا نیایش‌کنندگان‌ را با نرده‌های آهنی و چند نفر نگهبان از گردش‌گران جدا کرده بودند. گویی پذیرفته بودند که این دو گروه را باید از مزاحمت یکدیگر در امان داشت. به اصرار و با پافشاری اجازه گرفتم تا خود را به جمع زائران برسانم. آن‌جا گروهی از باورمندان مسیحی بر نیمکت‌های چوبی نشسته بودند و به موعظه‌های کشیش گوش می‌دادند. چندان متوجه سخنان کشیش نمی‌شدم( به زبان ایتالیایی سخن می‌گفت) ولی از حرکات سر و صورت شنوندگان معلوم بود که از محتوای سخنرانی خوش‌شان آمده است. آن‌جا خبری از کنجکاوی‌های گردشگران نبود؛ همه خیلی ساکت و با تمرکز جای خود نشسته بودند.

آن‌چه من می‌دیدم واقعیت آشکار دو عمل اجتماعی قرن بیست و یکم بود که در یک مکان انجام می‌شدند. دو کنشی که اگر چه شانه به شانه و به هم نزدیک‌اند، ولی هنوز باید میان‌شان نرده کشید و آن‌ها را از هم جدا کرد. جهان جدید، ادیان گوناگون را با چالش گردش‌گرانه شدن مناسک‌شان روبرو کرده است. کنجکاوی گردش‌گرانه بر تجربه‌ی امر قدسی چیره شده و آن را تهدید می‌کند. اوضاع زیارت در این میان، به دلیل آن‌که با جابجایی و سفر همراه است، پیچیده‌تر است. در جهان امروز مرز میان زیارت و گردش‌گری چنان باریک و تُرد شده است که به سختی بتوان زائر را از گردش‌گر تمییز داد.