تولیدات تصویری مخزن تاریخ‌نگاری جامعه‌اند
تولیدات تاریخی یکی از گونه‌های پرمخاطب در سینما و تلویزیون جهان است اما ما در این حوزه جز معدود استثناهایی بسیار کم‌کار بوده‌ایم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سیدمحمدرضا نواب گفت: سینما و تلویزیون منبع و مخزنی برای تاریخ‌نگاری جامعه‌اند زیرا کمک می‌کنند جامعه و شرایط موجود در آن به بهترین وجه معرفی شود.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه به نقل از ایکنا پیرامون این موضوع با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سیدمحمدرضا نواب؛ رئیس دانشگاه علوم اجتماعی رسانه و ارتباطات دانشگاه ادیان و مذاهب گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا – برای آغاز بحث پیرامون تولیدات تاریخی و اشکال مختلف آن، ابتدا از این ژانر تعریفی ارائه دهید.
تصویر یکی از منابع استناد در تاریخ است. تصویر در طول زمان پیشرفت‌های شگرفی در امر مدیا و رسانه داشته است. سینما امروز تأثیرات جدی در تاریخ‌نگاری دارد. یکی از بخش‌های مهم سینما در این حوزه به نشانه‌گذاری مربوط می‌شود که در آن دوره‌ای تاریخی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. سینما و تلویزیون منبع و مخزنی برای تاریخ‌نگاری جامعه است زیرا کمک می‌کند به بهترین وجه جامعه و شرایط موجود در آن مطرح شود.
با توجه به حجم بالای آثاری که در این رابطه ساخته می‌شود باید گفت روایت تاریخ در حوزه تصویر وقتی ماندگار خواهد شد که سوگیری سیاسی پشت آن لحاظ نشده باشد چون می‌شود با انبوه فیلم‌ها و سریال‌هایی که تولید می‌شود روایت زلالی از تاریخ یک کشور را به تصویر کشید.
سؤال – آیا صرفاً اثری که در آن گذشته روایت می‌شود فیلم یا سریال تاریخی محسوب می‌شود؟
هر اثری بتواند روایت گذشته را انجام دهد و از ارزش فنی هم بهره ببرد می‌تواند یک منبع تاریخی لحاظ شود. در مطالعات میان‌رشته‌ای هر رشته‌ای کارکرد خودش را دارد. وقتی سراغ تاریخ و رسانه می‌رویم، رسانه نقش خودش را ایفا می‌کند. رسانه از نگاه من تنها پلی میان‌رشته‌ای است که کمک می‌کند یک موقعیت زمانی روایت شود.
در این میان باید توجه داشت که وظیفه رسانه و تاریخ در یکدیگر ادغام نشود. تاریخ تفسیر آنچه رخ داده را بیان می کند و رسانه تنها بیان رویداد را انجام می‌دهد، بنابراین توصیه جدی‌ام این است در کارهای تاریخی تلویزیون از تفسیر پرهیز شود و این وظیفه را بر عهده تاریخ گذارده شود.
ایکنا – آیا با کمی‌سازی می‌توان به روایت‌های درستی از تاریخ رسید یا اینکه کیفی‌کاری می‌تواند در این رابطه نتایج دلخواه را در پی داشته باشد؟
سریال مختار چند بار از ایران پخش شد؟ این سریال چند بار از تلویزیون عراق پخش شد؟ این سریال تا چه اندازه در بازار فیلم مورد خرید قرار گرفت؟ با این سؤال‌ها می‌خواهم بگویم این کیفیت اثر است که موفقیت کاری را رقم می‌زند وگرنه اگر قرار بود صرف تولید دلیلی برای موفقیت کاری باشد در این رابطه آثار بسیاری تا امروز تولید شده‌اند اما هیچ‌یک نتوانست موفقیت کارهایی چون «مختارنامه» را داشته باشد. برای این توضیح مثال خارجی هم وجود دارد. فیلم سینمایی «الرساله» ساخته مصطفی عقاد توانست جهان اسلام را به تسخیر خود درآورده و پخش شود. این امتیاز فیلم نیز تنها به واسطه کیفیت کار به دست آمده است.
ایکنا – ابزار اصلی برای تولیدات تاریخی سخت‌افزار سینمایی است. این امکان در کشور ما به شکلی مطلوبی فراهم نیست. نظر شما چیست؟
متأسفانه بخش خصوصی در سریال‌های تاریخی ورود نکرد چراکه آثار تاریخی هزینه تولید بالا دارند اما اگر بخش خصوصی با آینده‌نگاری، قدرت ریسک خود را بالا برد خواهد توانست دستاورد اقتصادی داشته باشد به‌ویژه اگر بتواند به بازار فیلم هم دست یابد.
با توجه به تاریخ و تمدنی که ایران دارد باید چند شهرک سینمایی خوب داشتیم که در آنها بتوان کارهای تاریخی تولید کرد اما از داشتن این خواسته محروم هستیم. این امر دلیلی برای سکون در این حوزه نیست بلکه لازم است از همین امروز برای ساخت اقدام کرد زیرا اگر در این رابطه کاری نشود خود از بابت آن ضرر کرده‌ایم. البته ممکن است گفته شود ما شهرک‌هایی نظیر «غزالی»، «نور» یا دفاع مقدس را برای کارهای تاریخی داریم اما به لحاظ تولید هیچ‌یک از شهرک‌های موجود جوابگوی تولید کارهای فاخر تاریخی نیست.
برای دستیابی به این خواسته دولت باید تدابیر لازم را ببیند. این خواسته نیز به این معنا نیست دولت خود مستقیماً در این رابطه ورود کند بلکه باید با حمایت خود، بخش خصوصی را در این حوزه دخیل کند. دلیلم برای حضور بخش خصوصی به درآمدزایی شهرک‌های سینمایی برمی‌گردد چون اگر در این حوزه بخش خصوصی فعال باشد راه درآمدزایی از آن را هم بهتر فراهم خواهد کرد. یکی از راهکارهای درآمدزایی نیز در این رابطه بهره بردن از توریست است زیرا همیشه شهرک‌های سینمایی محل خوبی برای بازدید توریست هستند.
ایکنا – سخن پایانی؟
سینمای ایران در منطقه نمونه است اما نمی‌دانم چرا نمی‌توانیم از این ظرفیت به خوبی نگهداری کنیم. نگاهی به دکورهای سریال «مختار»، «یوسف پیامبر» بیندازید. آیا وضعیت مطلوبی در این مکان‌ها حاکم است. این نقصان نشان می‌دهد نه‌تنها در ساخت شهرک‌های جدید موفق نبوده‌ایم بلکه در نگهداری امکانی که داشته‌ایم هم سهل‌انگاری انجام داده‌ایم.