پایگاه isi و اسکوپوس؛ فرصتی برای نشر معارف اسلامی است
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان، رئیس دانشکده مطالعات ملل اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره مقاله isi و اهمیت آن در جامعه علمی پرداخت و گفت: isi یک پایگاه اطلاع‌رسانی داده است و برای محققان کارایی دارد، زیرا از آخرین دستاوردهای علمی آگاه می‌شوند. البته اسکوپوس هم یکی از سایت‌های بانک اطلاعاتی داده است. isi حدود ۱۵ هزار مجله را نمایه میکند، اما اسکوپوس حدود ۳۲ هزار مجله را نمایه میکند. در جهان بیش از چند صد هزار مجله وجود دارد و آنها برخی از مجلات را بررسی می‌کنند و آنها را طبق اصول خودشان می‌سنجند.
مسائل مهم در ارزیابی مجلات
وی افزود: این اصول، برخلاف آنچه برخی از دوستان معتقدند، جهت‌دار نیستند، هر چند اینها را آمریکایی‌ها و انگلیسی‌زبان‌ها درست کرده‌اند و آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها هم ناراحت هستند که چرا مجلات ما در این پایگاه‌ها چندان نمایه نمی‌شود. البته این‌گونه نیست که فقط مجلات انگلیسی نمایه شود، بلکه الان تعدادی از مجلات عربی و فارسی در اسکوپوس نمایه می‌شود.
دکتر فرمانیان بیان کرد: یکی از مسائل مهم در ارزیابی این مجلات، شفافیت است و اینکه سردبیر و هیئت تحریریه و نحوه برگزاری جلسات مشخص باشد و حتی‌الامکان برای چاپ مقالات پول نگیرند. از سوی دیگر هرچه اعضای هیئت تحریریه داخلی نباشند و هرچه ارتباط اعضای تحریریه با آن ارگانی که این مجله را ایجاد کرده است کمتر باشد، اعتبار آن بیشتر می‌شود. درباره اهمیت آن در مجامع علمی باید گفت یکی از مسائل مهم به رنکینگ آن وابسته است. اگر بخواهیم رنکینگ دانشگاه شریف یا تهران را بررسی کنیم، باید شاخصه‌هایی داشته باشیم و یکی از شاخصه‌های مهم این است که ببینیم مقالات آنها تا چقدر در این پایگاه‌ها منتشر شده‌اند و چقدر دیده می‌شوند.
رئیس دانشکده مطالعات ملل اسلامی گفت: اگر بنده که در زمینه سلفیت و فِرَق و مذاهب در جهان اسلام کار می‌کنم، مقاله‌ای را به زبان انگلیسی بنویسم و متخصصی در آمریکا یا هند به مقاله بنده ارجاع دهد، این ارجاع نشان‌دهنده جایگاه مقاله بنده است. بنابراین هرچه ارجاعات بیشتر باشد، در رنکینگ تأثیر بیشتری دارد. همچنین، اگر گفته شود که مؤسسه ماساچوست یا دانشگاه هاروارد اول شده است، به این دلیل است که مقالات اعضای هیئت علمی یا پژوهشگران وابسته به آنها ارجاع بیشتری داده شده است و صاحب‌نظران آن مقالات را پسندیده‌اند.
مراجعه اندک به تحقیقات دیگران
وی افزود: یکی دیگر از دلایل اهمیت این است که وقتی می‌خواهم مقالات مرتبط با حوزه خودم را ببینیم و از آخرین تحقیقات مهم در حوزه فرق و مذاهب اطلاع پیدا کنم، به isi یا اسکوپوس مراجعه می‌کنم. متأسفانه یکی از معضلاتی که در ایران مخصوصاً در علوم انسانی داریم این است که کمتر به تحقیقات این عرصه مراجعه میکنیم و در نتیجه مقالات ما در isi کم است؛ هرچند نوشتن مقاله پژوهشی در علوم انسانی نسبت به رشته‌های تجربی و فنی و پزشکی دشوارتر است.
دکتر فرمانیان درباره میزان دقت علمی و پژوهشی حاکم بر این نشریات گفت: دقت علمی بالایی دارند، چراکه مجلات را به چهار درجه تقسیم کرده‌اند و هر ساله آن را بررسی می‌کنند. لذا ممکن است مجله‌ای سال آینده در اسکوپوس نمایه نشده باشد یا اگر متوجه شوند مجله‌ای بیش از حد پول می‌گیرد یا نامه پذیرش زیادی داده‌اند، آن را از پایگاه خارج می‌کنند. بنابراین میزان دقت علمی آنها بالاست و ما هم به آن اهمیت می‌دهیم. همچنین، از نظر محققان جهان اعتبار بالایی دارند. البته بین رشته‌ها و علوم مختلف تفاوت‌هایی وجود دارد، چون گاهی اوقات در برخی رشته‌ها همانند علوم پزشکی و نوشتن مقاله‌ای درباره یک دارو، مبانی کمتر اهمیت دارد، اما برخی مبانی برای پژوهش در علوم انسانی مؤثرند و به همین دلیل پژوهش‌هایی که مبانی دارند شاید کمتر مورد پذیرش واقع شوند، ولی در مجموع این مقالات برای عموم صاحب‌نظران جهان اعتبار و مقبولیت دارند. یکی دیگر از دلایل اهمیت isi یا اسکوپوس این است که وقتی دانشجویی بخواهد در یک دانشگاه تحصیل کند، به رنکینگ آن نگاه میکند و یکی از موارد مؤثر در رنکینگ یک دانشگاه، مقالات آن در این پایگاه‌هاست.
فرصت‌های مجلات بین‌المللی
رئیس دانشکده مطالعات ملل اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب درباره سازوکار پذیرش مقالات گفت: سازوکار پذیرش مقالات همانند سازوکار پذیرش مقالات در ایران است. گاهی گفته می‌شود چکیده یا گاهی متن کامل مقاله را بفرستید. لذا مقاله بارگذاری می‌شود و ابتدا سردبیر آن را می‌بیند و بررسی میکند که آیا با مبانی و سیاست‌های مجله سازگار است یا خیر و در صورت سازگاری، آن را وارد فرایند داوری می‌کنند و اگر تأیید شد، به شما گواهی پذیرش می‌دهند و می‌گویند در آینده در یکی از شماره‌های مجله چاپ می‌شود. به نظرم ما مقداری تنبلی میکنیم، چراکه اگر کسی بلد باشد مقاله خوب بنویسد، فرستادن مقاله به اسکوپوس یا isi و چاپ آن کار چندان سختی نیست.
وی ادامه داد: درباره تأثیر این مقالات در ارتقای اساتید گفت: وزارت علوم هیچ حدی نگذاشته و مثلاً نگفته اگر قرار است کسی ارتقای علمی بگیرد، باید فلان تعداد مقاله isi داشته باشد، اما برخی از دانشگاه‌ها در هیئت امنا یا شورای دانشگاه تصویب کرده‌اند که عضو هیئت علمی باید یک مقاله بین‌المللی را در مجلات مورد تأیید isi یا اسکوپوس چاپ کرده باشد. اینجاست که اعتبار isi و اسکوپوس مشخص می‌شود. اگر اشتباه نکنم در دانشگاه تهران برای ارتقا از استادیاری به دانشیاری باید فرد یک مقاله بین‌المللی داشته باشید. حال اگر شخصی مجله‌ای دسته‌چندم و بدون اعتبار علمی را در اسپانیا پیدا کرد، آیا می‌توانیم آن را بپذیریم؟ اینجا اهمیت isi و اسکوپوس مشخص می‌شود. البته در برخی از دانشگاه‌ها چنین مقالاتی در ارتقای اساتید نقشی ندارد. بنده وقتی تبدیل استادتمام شدم، کسی به بنده نگفت باید مقاله بین‌المللی داشته باشید؛ لذا در این زمینه غلو شده است، چون دانشگاه با دانشگاه یا گروه با گروه فرق میکند.
دکتر فرمانیان اظهار کرد: باید با جدیت وارد این فضا شویم. اگر به دنبال نشر معارف اهل بیت(ع) باشیم، یکی از فرصت‌ها مقالات اسکوپوسی است. یکبار از آقای دکتر صبوری که حدود ۶۰۰ مقاله در اسکوپوس یا isi داشت در دانشگاه ادیان و مذاهب دعوت کردیم و حدود ۸۵۰ مجله با لیست سفید یعنی مورد قبول جهان در حوزه علوم انسانی با تأکید بر مباحث دینی را معرفی کرد. بنابراین آقای رحیم‌پور ازغدی و دیگر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی باید به همه بگویند که به این سمت بروید، چون بهترین جا برای ارائه نظرات خودمان به جهان است. هرچند ممکن است مشکلاتی هم وجود داشته باشد، اما اگر اصولی بنویسیم، می‌توانیم پیام خود را به جهانیان منتقل کنیم. لذا بنده روحانی و طرفدار اسلام سیاسی هستم و دغدغه دین دارم، اما لازم است که همه دانشگاه‌ها اعضای هیئت علمی خود را تشویق کنند تا در این پایگاه‌ها نظریات خود را مخصوصاً در حوزه علوم انسانی و اسلامی منتشر کنند؛ البته اجباری وجود نداشته باشد.