بازخوانی‌های واقعه عاشورا
سیدحسن اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در یادداشتی که در صفحه شخصی خود منتشر کرده به بیان نکاتی درباره واقعه عاشورا پرداخته است.
متن این یادداشت در ادامه آمده است؛
تفكر و زیست شیعیان با نام و یاد امام حسین(ع) گره خورده است و نام او حتی هنگام آب نوشیدن بر زبان جاری می‌شود. نه تنها حركت سیدالشهدا و واقعه عاشورا زندگی شیعیان را در سراسر تاریخ شكل داده است، بلكه طی چند دهه اخیر حتی برخی متفكران اهل سنت، مانند عباس محمد عقاد و بعد الرحمان الشرقاوی نیز به این ماجرا پرداخته و كوشیده‌اند از آن الهام بگیرند و اهمیت آن را باز گویند. با فرا رسیدن دهه اول محرم، چهره كشور دگرگون می‌شود و مردم خود را آماده مناسك و شعائری خاص می‌كنند.
چنان نام حسین با تشیع گره خورده است كه نمی‌توان این دو را از هم جدا كرد. از سنتی‌ترین مردم تا نواندیش‌ترین آنها خواسته و ناخواسته به این ماجرا پاسخ می‌دهند و به آن متناسب با نگرش خود نگاه می‌كنند. به این معنا كه هر كس و هر نسلی می‌كوشد حسین را به قامت خود درآورد و تفسیری مناسب از نهضت یا حركت یا قیام حسین(ع) به دست دهد. در صد سال گذشته بحث‌های متعدد و كتاب‌های گوناگونی درباره امام حسین(ع) و رفتارهای شیعیان در قبال او منتشر شده كه خود عرصه‌ای پربار برای تفكر و اندیشه‌ورزی است. برخی متفكران بخشی از كار علمی خود را وقف بررسی و تحلیل و گاه نقد شعایر شیعی مانند قمه‌زنی و تعزیه كردند. از پیشگامان این جریان می‌توان به سید محسن امین، از عالمان لبنانی اشاره كرد كه با نوشتن كتابچه‌ای به نام «التنزیه لاعمال الشبیه» خود را آماج حملات متعدد كرد. در این كتاب كوشید، نشان دهد كه بعضی از اعمالی كه به نام عزاداری صورت می‌گیرد، خلاف شرع و نادرست است. این كتاب به دست جلال آل‌احمد ترجمه و به نام عزاداری‌های نامشروع ترجمه و در سال ۱۳۲۲ منتشر شد. همه نسخه‌های این كتاب دو روزه به فروش رفت و آل‌احمد خوشحال شد. اما بعدها فهمید كه یك بازاری همه نسخه‌ها را یكجا خریده و آنها را نابود كرده است (جلال آل‌احمد، یك چاه و دو چاله و مثلا شرح احوالات، تهران، رواق، ص۴۸.)
عده‌ای دیگری به تحریفاتی كه در فهم و گزارش عاشورا رخ داده است، پرداختند و كوشیدند نشان بدهند كه چگونه حركت امام حسین(ع) به دست دشمنان آگاه و دوستان نادان دستكاری و تحریف می‌شود. از این میان می‌توان به محدث نوری با كتاب لولو و مرجان و مطهری و سخنرانی‌های حماسه حسینی اشاره كرد.
گروه دیگری كوشیدند درباره سرشت و ماهیت این حركت یا قیام بیندیشند و بنویسند. در حالی كه غالب شیعیان بر این باور بودند كه امام حسین(ع) از مكه راهی كوفه و بعد كربلا شد تا «شهید» شود، متفكرانی دیگر سعی كردند خلاف آن را نشان بدهند. در این میان می‌توان به كتاب تاریخ‌ساز «شهید جاوید» اشاره كرد كه در ۱۳۴۷ منتشر شد و توفانی از اعتراضات برانگیخت و بعدها جامعه ایرانی را به دو اردوگاه تقسیم كرد: كسانی كه هوادار شهید جاوید بودند و كسانی كه مخالف آن شدند. تقریبا همه متفكران آن دهه به سود یا زیان این كتاب موضع‌گیری كردند و نوشتند و گفتند. ایده اصلی كتاب صالحی نجف‌آبادی آن بود كه هدف امام حسین(ع) قیام و تشكیل حكومت بود، نه صرف شهید شدن. صالحی كوشیده بود با مرور و تحلیل آثار تاریخی متعدد موضع خود را استوار كند.
در برابر اعتراضاتی كه متوجه او شد كه اگر در پی حكومت بود، چرا با خاندانش حركت كرد و اصولا حركت امام از مدینه قبل از دعوت مردم كوفه بود و اشكالاتی از این دست، صالحی به تدریج موضع خود را دقیق‌تر كرد و مدعی شد كه در آغاز امام حسین(ع) از بیعت كردن تن زد و از مدینه خارج شد و بعد با رسیدن نامه‌های مردم كوفه، تصمیم به قیام گرفت و بعدها كه در این مسیر ناكامی حاصل شد، راه مواجهه عزتمندانه و شهادت را برگزید.
امروزه نیز همچنان شاهد تفسیرهای گاه متفاوتی از این ماجرا هستیم و می‌توان باز به گزارش بازخوانی‌های این واقعه ادامه داد. اما نكته مهم آن است كه همه این اندیشمندان به نحوی وامدار حسین هستند و حركت عزتمدارانه او.