به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به نقل از خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست تخصصی «ژئوپلتیک شیعه و راهبردهای تقویت پیروان اهل‌بیت(ع) در جهان» با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد مسجد جامعی مشاور عالی ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب، عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه و سفیر سابق ایران در واتیکان و مغرب، در خبرگزاری ابنا برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد مسجدجامعی در این نشست اظهار داشت: ما تصوری از شیعیان جهان داریم که منطبق با واقع نیست، اما آنچه مهم است تلقی دیگران درباره شیعیان است.

وی افزود: شیعه مقوّمات اعتقادی دارد، اما بر اساس ساختارهای تاریخی، اجتماعی و هویتی شکل گرفته و این از وجوه تمایز میان شیعه و اهل سنت به شمار می‌رود. از سوی دیگر در مکتب تشیع، مسائل مناسکی و نهاد روحانیت و مرجعیت وجود دارد که منحصر به فرد است.

این کارشناس برجسته سیاسی، درباره تلقی دیگران از شیعه گفت: قدیم، تلقی اهل سنت از شیعیان اهمیت داشت، اما امروزه دیدگاه و تصور غیرمسلمانان از شیعه اهمیت دارد و در تلقی دیگران، عوامل زیادی نقش دارد.

ایران گرانیگاه شیعه است

وی با بیان اینکه گرانیگاه شیعه، ایران است و تمام دنیا به شیعه از پنجره ایران و سیاست‌های ایران نگاه می‌‎کنند، افزود: در ایران تلقی این است که باید به داد شیعیان دنیا برسیم و این تلقی بیشتر اخلاقی است؛ اما مهم این است که باید شیعیان را توانمند کنیم و توانمندسازی شیعیان جهان، صرفا با روش‌های تبلیغی و سنتی میسّر نیست؛ هرچند در دهه‌ها و سده‌های گذشته این روش کاملا جواب می‌داد. لذا برخی نهادهای بین‌المللی دینی، فعالیت‌هایی انجام می‌دهند، اما به اهداف مطلوب نمی‌رسند.

عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه تأکید کرد: امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که بدون فهم دقیق و بی‌طرفانه نمی‌توانیم کار کنیم، لذا باید شناخت ما بر اساس دلائل علمی باشد؛ برای نمونه امروزه در منطقه، «توسعه» اهمیت دارد و اگر شیعیان در پروسه توسعه مشارکت نداشته باشند، نه اینکه به حاشیه می‌روند، بلکه حذف می‌شوند.

تاریخچه افغانستان، ظهور طالبان و وضعیت شیعیان این منطقه

مشاور عالی ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب، در بخش دیگری از اظهاراتش، به مناسب انتشار کتاب جدید خود با عنوان «افغانستان و طالبان جدید» گفت: افغانستان متأثر از شرایط جغرافیایی و شکل‌گیری تاریخی آن است. در افغانستان، ارتفاعات و بلندی‌ها زیاد است، به گونه‌ای که ارتباطات در برخی مناطق، تا شش ماه در فصل زمستان قطع می‌شود و این شرایط طبیعی بسیار سختِ جغرافیایی و معیشتی، بر خصوصیات افغانستانی‌ها اثرگذار بوده است؛ آنها انسان‌هایی قانع، پرکار، جان‌سخت، سلحشور، دلاور و بی‌باکی هستند؛ به گونه‌ای که انگلیس با شیطنت‌هایی که داشت، از افغانستان شکست خورد.

دکتر مسجدجامعی درباره شرایط شکل‌گیری افغانستان اظهار داشت: «احمد خان ابدالی»، فردی سلحشور و شجاع، از قوم پشتون و از نیروهای نادرشاه افشار بود. وی پس از نادر، امیر افغانستان شد و هسته اولیه افغانستان مستقل را تشکیل داد. تلقی پشتون‌ها این است که همه کاره افغانستان هستند و احساس خود بزرگ‌بینانه‌ای برای آنها ایجاد شده است؛ لذا غیر از مدت کوتاهی در دوره «بچه سقّا» (امیر حبیب‌الله کَلکَانی یا بچه سقا (۱۸۹۰–۱۳ اکتبر ۱۹۲۹)، پادشاه افغانستان و رهبر جنبش سقاوی‌ها)، همیشه قدرت در دست پشتون‌ها بوده است.

وی افزود: قبائل مختلف در افغانستان همیشه در نبرد و رقابت بودند و پس از تفوّق پشتون‌ها، تصور اینکه قدرت در دست غیر پشتون‌ها باشد، غیر قابل هضم و تصور است.

ورود مدرنیته به افغانستان بسیار دیر اتفاق افتاد

مشاور عالی ریاست دانشگاه ادیان و مذاهب، با بیان اینکه در تاریخ کشورهای مختلف، زمانِ مصادف شدن آنها با مدرنیته و عصر جدید، بسیار مهم است افزود: ورود مدرنیته به افغانستان بسیار دیر اتفاق افتاد و به دلیل شرایط معیشتی، شاهد شهرهای پرجمعیت در این کشور نیستیم و اغلب مردم در روستاها و مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند. اواخر دوران ظاهرشاه تغییراتی رخ داد، اما اولین برخورد افغانستان با مدرنیته، مربوط به دوران محمد داوود خان است. در این دوره بستر برای روی آوردن جامعه به اندیشه‌های چپ، آماده و زمینه انقلاب کمونیستی ایجاد شد.

وی ادامه داد: پس از انقلاب کمونیستی و ورود ارتش شوروی به افغانستان، به دلیل این اعتقاد که کمونیست‌ها ضد دین و ضد خدا هستند، شاهد قوی‌ترین مقاومت اقوام افغانستان در برابر کمونیست‌ها هستیم. هدف افغانستانی‌ها منکوب کردن ارتش شوروی بود و در این راستا عربستان و کشورهای عربی به نیروهای مقاومت پول می‌دادند، آمریکا سلاح می‌داد و نقشه از سوی انگلیس‌ها بود.

این کارشناس عرصه بین‌الملل افزود: البته هدف عربستان از حمایت مقاومت افغانستان، صادر کردن نیروهای ناراضی خود بود. لذا اتفاقاتی در افغانستان رخ داد که فراتر از ظرفیت این کشور بود.

ظهور و بروز طالبان در تحولات افغانستان

وی درباره سیستم آموزشی افغانستان گفت: آموزش در افغانستان، مکتب‌خانه‌ای است؛ وهابی‌ها این مسئله را خوب تشخیص دادند و در تأسیس مدارس متعدد سنتی، سرمایه‌گذاری‌های زیادی کردند و در این مدارس افرادی عمدتا ضدکمونیست مثل ملاعمر تربیت شدند.

دکتر مسجدجامعی اظهار داشت: پس از شکست ارتش شوروی و پیروزی مجاهدین، چون مجاهدین منشأ روستایی و تمایلات قبیله‌ای داشتند، کشور وارد کشمکش‌های قبیله‌ای شد و به دلیل نا امنی و فساد مجاهدین، طالبان بر افغانستان مسلط شدند، اما پس از چند سال تسلط، آمریکایی‌ها آنها را ساقط کردند. در دوران 20 ساله حکومت کرزی و اشرف غنی به دلایلی، دولت ـ ملت‌سازی در افغانستان شکل نگرفت، اما هزاره‌ها فوق‌العاده رشد کردند. با اصرار ایران در کنفرانس بُن، برای هزاره‌ها سهم بیست درصدی در نظر گرفته شد و برای آنها حقوقی تعریف گردید. به همین دلیل هزاره‌ها در مدت 20 سال بسیار رشد کردند و اساسا شیعیان در شرایط دمکراتیک بهتر می‌توانند رشد کنند.

وی به تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در سال 1400 اشاره کرد و گفت: طالبان به دو گروه غلزایی و درّانی تقسیم می‌شوند؛ غلزایی‌ها متعصب، اما درّانی‌ها امروزی‌تر و بروزتر هستند. طالبان در مدارس سنتی آموزش دیده‌اند و ویژگی‌های خاص خود را دارند و اخلاق طالبان، غالباً روستایی است. لذا حاکمان طالبان در تصمیم‌گیری نظر توده را لحاظ می‌کنند و مواضع آنها متناسب با توده طالبان است و نه صرفاً تفکرات خودشان.

باید فقه حنفی و عرف و عادات قوم پشتون را بدانیم

عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه درباره تحولات اخیر و روش برخورد با طالبان توصیه کرد: بهترین کار، محترمانه و با ادب صحبت کردن با طالبان است و باید قبول کنیم که آنها همسایه ما هستند و احترام ما با آنها نباید صوری و شکلی باشد. از سوی دیگر در ارتباط و برخورد با طالبان، باید فقه حنفی و عرف و عادات قوم پشتون را بدانیم و بدترین کار این است که آنها را تحقیر کنیم یا بدون احترام با آنها صحبت کنیم.

کارشناس عرصه بین‌الملل با تأکید بر تقویت تجار افغانستانی مقیم ایران گفت: تاجر افغانستانی واسطه خوبی برای تقویت با حاکمیت افغانستان است و هر مقدار روابط ما با همسایگان در عرصه‌های اقتصادی، صادرات، مالی و ارزی نهادینه‌تر باشد، شاهد ثبات بیشتری خواهیم بود.

وی در پایان به مجمع جهانی اهل بیت(ع) توصیه کرد که به شیعیان مقیم کشورهای مختلف، آگاهی از حقوق خود را آموزش دهد تا شیعیان از مزایای مختلف بهره‌مند شوند.

شایان ذکر است، دکتر مسجدجامعی دانش‌آموخته دکتری ژئوپولتیک از دانشگاه پیزای ایتالیا، از اساتید و پژوهشگران برجسته روابط بین‌الملل و رئیس موسسه مطالعات راهبردی اسلام معاصر است. از او کتاب‌های ارزشمندی همچون «ژئوپلتیک خلیج فارس»، «ایران و جهان غرب»، «سیاست و گفتگوی دینی» و… به چاپ رسیده است.