قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: عدد ۴۰ در آیات و روایات متعدد مورد توجه بوده و دارای رموز و اسراری است و اربعین امام حسین(ع) هم واجد همین اسرار است؛ گرچه نتوانیم همه آن را درک کنیم.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ اربعین پدیده‌ای است که ریشه در تاریخ عاشورا دارد، ولی در دهه اخیر به عنوان یکی از مناسک پرطرفدار شیعه به پدیده‌ای کم‌نظیر در جهان تبدیل شده است. خبرنگار ایکنا در این‌ باره با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری، قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

ایکنا ـ آیا اعداد و به طور مشخص عدد چهل در دین و فرهنگ اسلامی جایگاه خاصی دارند؟
اعدادی که در آیات و روایات به کار برده می‌شوند، دو گونه هستند؛ البته این مختص زبان و ادبیات عربی نیست و در زبان فارسی هم وجود دارد؛ دسته اول، اعداد رمزدار هستند و دسته دوم بدون رمز؛ مثلا وقتی در فارسی گفته می‌شود صد یا هزار مرتبه گفتم که فلان کار را انجام نده یا بده یا یک ساعت اینجا منتظر شما بودم دلیل بر کثرت است، ولی وقتی بگوییم من ۲۰ دقیقه است که منتظر شما هستم، یعنی این عدد واقعی است نه دلیلی بر کثرت.
برخی اعداد رمز و رموز دارند مانند عدد ۵، ۷، ۱۴ و ۴۰ یا اربعین؛ در برخی آیات آمده که ای پیامبر اگر تو ۷۰ بار برای مشرکین استغفار کنی فایده ندارد و آمرزیده نمی‌شوند؛ در اینجا هم عدد ۷۰ مدنظر نیست، بلکه نشانه کثرت است. مواقعی که فرموده نماز را باید در چند نوبت بخوانید یا تعداد نوافل چند رکعت است و نماز صبح دو رکعت یا خمس یک پنجم یعنی عدد منظور است.
اینکه کدام عدد رمز دارد یا ندارد باید آن را از آیات و روایات جست‌وجو کرد. ؛ مثلا ۵ تن آل عبا چرا شش یا ۴ نیست یا عدد هفت چون باید هفت بار به دور خانه خدا طواف شود، هفت مرتبه سعی صفا و مروه داریم و آسمان هم هفتگانه است. چرا تعداد ائمه(ع) ۱۲ نفر هستند و چرا ۱۴ معصوم داریم؟ پس می‌توان گفت اربعین هم دارای رمز واسراری است.

ایکنا ـ در قرآن هم به این عدد توجه شده است؟
بله، با مراجعه به آیات و روایات، رموزی می‌بینیم ولو اینکه ما متوجه رمز آن نشویم. در آیه ۵۱ سوره بقره فرموده است: «وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ». وقتی خدا با موسی ۴۰ شب قرار گذاشت یا در آیه ۱۴۲ اعراف «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ» به ۴۰ اشاره شده است. همچنین وقتی بنی‌اسرائیل مرتکب فسق و فجور و گناه شدند برای اینکه پاک شوند و شایستگی پیدا کنند که به ارض مقدس راه یابند، ۴۰ سال حیران و سرگردان بودند. «قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ»(مائده، ۲۶). خدا به موسی فرمود که ورود به این سرزمین ۴۰ سال برای آنها حرام شد و ۴۰ سال در این سرزمین سرگردان بودند تا کفاره گناهشان را بپردازند و صلاحیت حضور در این سرزمین را بیابند. پس ۴۰ ارزش دارد یا آیه ۱۵ احقاف «وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً» مراحل رشد انسان را مطرح کرده است و به اربعین سنه می‌رسد. بنابراین در اینجا هم ۴۰ سالگی نقطه کمال عقل است و نشان می‌دهد که عدد ۴۰ رمز دارد.
از نبی اعظم روایت شده است: «ما اخلص عبد لله عز و جل اربعین صباحا الا جرت ینابیع الحکمه من قلبه و لسانه». یعنی اگر کسی ۴۰ روز برای خدا خود را خالص کند و عبادت خالصانه کند، چشمه‌های حکمت از قلب بر زبانش جاری خواهد شد. بنابراین چله واقعی این است نه آنچه برخی افراد منحرف بیان می‌کنند و براساس آیات و روایات، اربعین دارای رمز و رموز و اسراری است و باید از معصوم که مسلح به علم لدنی است آن را اخذ کنیم.
اینکه امام حسین(ع) در روز عاشورا به شهادت رسیدند و چهلم ایشان از سوی اهل بیت(ع) پاس داشته می‌شود و هر ساله هم تداوم می‌یابد باز نشانه رمز و رموز اربعین است. در روایتی آمده است که خدا به موسی(ع) فرمود که امت پیامبر(ص) بر سایر امتها فضل و برتری دارند؛ موسی پرسید دلیل آن چیست؟ پاسخ آمد که به دلیل ده ویژگی؛ یعنی صلات، زکات، صوم، حج، جهاد، جمعه، جماعت، قرآن، علم و عاشورا. بحث ما در اینجا عاشوراست. موسی به مابقی موارد علم داشت، ولی از عاشورا چیزی نمی‌دانست و از خدا پرسید و پاسخ آمد که هر کسی خود را به تباکی زند برای مصیبت فرزند پیامبر(ص) و گریه کند بهشت برای او تثبیت خواهد شد. بنده‌ای از بندگان خدا نیست که درهم و دیناری را در این راه خرج کند و خدا به آن هفت و هفتاد برابر برکت ندهد. گناهان او بخشیده می‌شود. باز در روایات مختلف، عزاداری و اشک ریختن برای امام حسین(ع) ثواب‌های آنچنانی دارد.
همانطور که رموز اعداد براساس نسبت آن با خداوند است باید گفت اربعین هم یوم الله است، کما اینکه عاشورا هم یوم‌الله و خصلتی است که سبب شده تا امت مصطفی(ص) بر سایر امت‌های گذشته برتری داشته باشد. همه روزها ملک و مال خداست، ولی برخی روزها به اذن خداوند از جایگاه والاتری برخوردار می‌شود و یوم‌الله می‌شود. همه خانه‌ها خانه خداست ولی کعبه از بین همه بیوت به خدا منسوب و بیت‌الله می‌شود.
در آیه شریفه ۵ سوره ابراهیم بیان شده: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ»؛ خداوند به موسی فرموده است ایام خدا را یادآوری کن زیرا برای هر انسان صبور و شکوری رمز و رموزی دارد. چرا عاشورا و اربعین یوم‌الله است؟ زیرا تمام حق در برابر تمام باطل و تمام ایمان در برابر تمام کفر و نفاق ایستاد و تمام نور در برابر تمام ظلمت ایستاد. در روز عاشورا ولایت‌الله در برابر ولایت شیطان قرار گرفت و اربعین پاسداشت عاشوراست. اربعین ذاتاً رمز و رموزی دارد.
عبارتی از بزرگان نقل شده که؛ ان الاسلام محمدی حدوث و حسینی البقاء که بنده منبع آن را پیگیری نکرده‌ام، ولی تعبیری حکیمانه است که به همان روایت پیش گفته برمی‌گردد یعنی اگر کسی ۴۰ روز همه کارهایش را خالصانه برای خدا انجام دهد، حکمت بر قلب و زبان او جاری خواهد شد. بنابراین اگر انقلاب امام حسین(ع) و قیام ایشان نبود، چیزی از اسلام باقی نمانده بود، کما اینکه در اهداف شوم بنی‌امیه، ابوسفیان و معاویه و یزید وجود داشت و حتی بر زبان هم آوردند و اینها قصد ایجاد حکومت سلطنتی داشتند. حتی اسلام که هیچ، حق را هم نابود می‌کردند و دینی باقی نمی‌ماند و اربعین با اسرار و رموزی که دارد بزرگداشت نهضت امام و معرفی اهداف بلند ایشان است. امامت تداوم‌دهنده نبوت محسوب می‌شود و اگر امامت نباشد، اصل دین و دستاوردهای نبوت هم از بین خواهد رفت و اربعین دومین روز مهم بعد از عاشوراست و باید آن را پاس بداریم.

ایکنا ـ آیا زیارت اربعین و پیاده‌روی آن را می‌توان مصداقی از مودت ذی‌القربی محسوب کرد؟
بله، بزرگداشت اربعین نشانه مودت به اهل بیت و ذی القربی براساس آیات شریفه قرآن است و این محبت در حقیقت پاداش رسالت پیامبر(ص) است؛ از پیامبر(ص) روایت است: «ما اوذی نبی مثل ما اوذیت»؛ یعنی هیچ پیامبری به اندازه من اذیت نشد و یکی از مصادیق بزرگ آزار و اذیت پیامبر(ص) شهادت فرزند بزرگوارشان در کربلا به همراه صحابه و خاندانشان است.
براساس آیه ۲۳ شوری؛ مودت قربی از جانب خداوند مزد رسالت قرار گرفته و فرموده است که ای پیامبر(ص) بگو من هیچ اجر و مزدی نمی‌خواهم مگر مودت فی القربی. همچنین این مزد و پاداش به خود مردم برمی‌گردد و به نفع آنان است، زیرا در مسیر هدایت قرار می‌گیرند و کارکرد معنوی و تربیتی و انسان‌سازی اربعین همین است. اربعین نماد ابراز مودت و محبت به اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) است تا مکنونات قلبی و ذهنی خود را در قالب پیاده‌روی اربعین متجلی کند و مودتش را ارتقا دهد.
براساس روایت امام صادق(ع)، قتل امام حسین(ع) حرارت و عشقی در قلوب مؤمنان ایجاد ‌کرد که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود و اربعین باعث ارتقای این محبت و عشق و علاقه می‌شود و انسان بیشتر با راه و هدف و روایات آن امام آشنا خواهد شد.

ایکنا ـ نقش اربعین در وحدت اسلامی چیست؟
برگزاری مراسم اربعین به خصوص در شکل فعلی موجب تقریب و وحدت مذاهب اسلامی است، زیرا این پیاده‌روی مخصوص شیعیان نیست و مسلمانانی از فرقه‌های دیگر با هدف مشترک از نجف یا شهرهای دیگر به سمت کربلا پیاده‌روی می‌کنند و به زیارت مرقد مطهر امام(ع) می‌روند. وقتی اهداف میلیونها انسان مشارکت‌کننده در این مسیر یکسان باشد، احساس دوستی و برادری در برابر هم پیدا می‌کنند و به وحدت اسلامی کمک می‌شود. اهل سنت هم به اهل بیت ارادت دارند؛ ما آنان را معصوم و دارای علم لدنی و شأن امامت می‌دانیم، ولی آنها ائمه(ع) را به عنوان فرزندان پیامبر(ص) و بزرگان دینی دوست دارند…
ادامه دارد