دفاع از پایان‌نامه آراء عبدالقاهر بغدادی و اسفراینی در مورد شیعه

در قالب پایان‌نامه کارشناسی ارشد از عنوان «آراء عبدالقاهر بغدادی و اسفراینی در مورد شیعه (نقد و بررسی)» با حضور تنی چند از دانشجویان دانشگاه دفاع شد.

به گزارش گروه تأمین اخبار و اطلاعات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در این جلسه دانشجو مریم خوشنام فرد از پایان‌نامه خود با عنوان «آراء عبدالقاهر بغدادی و اسفراینی در مورد شیعه (نقد و بررسی)» دفاع کرد. دکتر محمد جاودان استاد راهنما و دکتر علی آقانوری استاد مشاور این پایان‌نامه بودند و حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمیدرضا شریعتمداری داوری این اثر را بر عهده داشت.

در ذیل چکیده این پایان‌نامه ارائه می‌گردد.

چکیده:

عبدالقاهر بغدادی (م 428) فرقه نگار شهیر و متقدم اهل سنت، از کسانی است که در ابعاد مختلف تاریخی، کلامی و فقهی بر مذهب شیعه و به زعم خویش روافض و نیز دیگر فرق اسلامی، نقدهایی داشته است که در واقع در راستای معرفی اهل سنت و جماعت به عنوان تنها «فرقه ناجیه» است.

وی حدیث افتراق امت را به عنوان سندی حتمی در این مورد تلقی نموده و بر اساس آن جریان مورد نظر خود را فرقه ناجیه و سایر فرق اسلامی را گمراه معرفی کرده است و در اثبات این امر نقدهایی در گمراهی دیگر  فرق از جمله شیعه عرضه کرده است.

نقدهای عمده وی بر شیعه بدین قرار است: پیدایش شیعه و علت تاریخی شکل‌گیری این فرقه (به قول او روافض)، شیعه (روافض) از دشمنان سرسخت صحابه‌اند و آنها را کافر می‌دانند، بر این باور است که اعتقاد شیعه در شروط امامت مانند منصوص بودن بر هیچ دلیل عقلی و نقلی استوار نیست، شیعه از نظر فقهی در مواردی خاص مانند جواز متعه، عدم حجیت اجماع و خبر واحد و… با اهل سنت اختلاف دارد.

نقدهای او از جهت محتوا، روش و استنادات تاریخی، کلامی و فقهی مخدوش می‌نماید. در این رساله نقدهای بغدادی بر شیعه در آثار کلامی و فرقه‌نگاری او گزارش و تحلیل و بررسی شده و مورد نقادی قرار گرفته است و به ترتیب همزادی شیعه با اسلام، مواجهه صحیح شیعه با صحابه و عملکرد آنها، دلایل عقلی و نقلی متقن در مورد شروط امامت مورد اثبات قرار گرفت و تفاوت بنیادی شیعه با اهل سنت در منابع اصلی اخذ معارف دین و راه‌های دریافت آن که باعث اختلاف فقهی و کلامی دو گروه می‌شود مورد بحث قرار گرفت. البته نظرات ابوالمظفر اسفراینی شاگرد و داماد بغدادی نیز در این اثر مورد توجه قرار می‌گیرد، چرا که او مشابه روش استاد خویش عمل کرده است.

واژگان کلیدی: عبدالقاهر بغدادی، ابوالمظفر اسفراینی، تشیع، فرقه‌های اسلامی.