به اختصار مطالبی از این نشست در اینجا آورده می‌شود:

روز بیستم ماه صفر سال 61 هجری یعنی دقیقا چهل روز پس از واقعه‌ی عاشورا یک رخ‌داد تاریخی اتفاق افتاده است که می‌توان به عنوان یک واقعیت تاریخی به آن پرداخت و مثل بسیاری از وقایع تاریخی درباره‌ی آن سخن گفت.

از سوی دیگربزرگداشت اربعین به عنوان یک مناسبت دینی در متون حدیثی شیعه است. بررسی این مسأله که آیا باید سالروز چهلمین روز شهادت سیدالشهدا(ع) را گرامی بداریم؟ آیا احادیثی در این زمینه داریم؟ و بحث‌هایی از این دست

ونیز پرداختن به این مساله که سوگواری در اربعین و ایام منتهی به آن چه ویژگی‌هایی دارد؟ از چه زمانی آیین سوگواری اربعین بنیاد نهاده شد و دربردارنده‌ی چه عناصر آیینی و مفهومی است؟" مطالبی بود که در این نشست به عنوان مقدمه مورد بررسی قرار گرفت.

واقعیت تاریخی اربعین در کتابهای مختلفی بررسی شده است و عاشوراپژوهان و مورخان درباره‌ی آن مطالب نسبتا زیادی نوشته‌اند. رخ‌دادهای تاریخی مهمی که در این روز اهمیت دارد، نخست، بازگشت خانواده‌ی ‌امام حسین(ع) به کربلا و زیارت قبور شهدای کربلاست و دوم زیارت مزار سیدالشهدا(ع) توسط جابرابن عبدالله انصاری صحابی جلیل القدر پیامبر اکرم(ص) است. رخ‌داد دوم به نظر می‌رسد که بر اساس مستندات تاریخی تقریباً قطعی است و از سوی کسی مورد تردید قرار نگرفته است. یعنی همه‌ی مورخان در زیارت مزار امام حسین (ع) توسط جابر ابن عبدالله انصاری اتفاق نظر دارند. اما واقعه‌ی نخست یعنی به کربلا آمدن حضرت زینب کبری (س) و خانواده‌ی امام حسین(ع) در روز اربعین با نظرات مختلفی از سوی مورخان و محققان مواجه است؛ در این میان برخی هم در اینکه کاروان خانواده‌ی امام حسین(ع) که از اسارت یزید رهایی یافته و به مدینه باز می‌گشتند، در روز اربعین به کربلا رسیده باشند ابراز تردیدهایی کرده‌اند که من در این مجال نمی‌خواهم به آنها بپردازم. اما مهم‌ترین کتابی که در پاسخ به این تردیدها نوشته شده است، کتابی است با عنوان «تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهدا» نوشته شهید آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی. ایشان در این کتاب تلاش کرده‌اند تا به تردید‌هایی که درباره‌ی حضور کاروان خانواده‌ی امام حسین(ع) در نخستین اربعین یعنی در سال 61 هجری مطرح شده است، پاسخ‌های محققانه‌ای بدهند. این اشکال و پاسخ به آن موضوع بحث نبود و تنها بدان اشاره شد. 

پس از بیان مقدمات، ایشان به منشا اربعین پرداختند: معمولاً تصور می‌شود که احتمالا بزرگداشت اربعین برآمده از احادیث یا توصیه‌های ائمه‌ی اطهار و یا سنت خاصی از پیامبر اکرم باشد. تنها حدیثی که در آن صرفا به چهلمین روز درگذشت انسان مؤمن اشاره شده است، حدیثی است از پیامبر اکرم(ص). در این حدیث پیامبر به ابوذر غفاری فرموده‌اند: «ان الارض لتبکی علی المؤمن اذا مات اربعین صباحاً» یعنی ای اباذر هنگامی که مؤمن از دنیا برود، زمین تا چهل صبح در سوگ او می‌گرید. غیر از این حدیث، حدیث دیگری در مورد برگزاری و بزرگداشت چهلمین روز درگذشت برای اموات یا برای ائمه . بنابراین ریشه‌ی دینی اربعین یکی همین حدیث است و دیگری روایتی است از امام جعفر صادق(ع) که دربردارنده‌ی زیارت اربعین است. 

دکتر مهجور منشا دیگر را برآمده از فرهنگ ایرانی می‌دانند و با بیان شاهد مثال در فرهنگ ایرانی به تبیین و تحلیل ادعای خود پرداختند.

براین اساس صورت و شکل آیین اربعین برآمده از آیین کهن ایرانی است و محتوای آگاهی‌بخش و دینی آن حاصل فرهنگ شیعی و مکتب اهل بیت است. از این رو اربعین امتزاج و محل تلاقی فرهنگ کهن ایرانی و نگرش اخلاقی تشیع است. پاسداشت اربعین، در واقع پاسداشت ارزش های اخلاقی‌ای است که در زیارت اربعین به عنوان نتایج شهادت امام حسین علیه السلام برشمرده شده است.

 فضایلی همچون وفای به عهد، تقوا، عمل به وظایف اجتماعی، پیراستگی از حب دنیا، دوری از هوای نفس،عدالت خواهی مقابله با ستمگری و پاک شدن از نفاق از جمله نتایج اخلاقی است که در زیاررت اربعین به عنوان نتایج فرهنگی اجتماعی و سیاسی اربعین محسوب میشود