در ادامه نشست تخصصی «روان‌شناسی خانواده» در نمازخانه دانشگاه  حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر ترکاشوند به بیان مباحثی درباره نقش‌ها، آسیب‌ها و اصول اصلاح روابط خانوادگی پرداخت.

وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به مباحث جلسات گذشته، یادآور شد که بخش مهمی از آسیب‌های خانواده ناشی از عدم آگاهی نسبت به نقش‌های واقعی زن و مرد یا دریافت اطلاعات نادرست درباره این نقش‌ها است. به گفته ایشان، برخی باورهای عمومی –مانند اینکه «در تربیت فرزند تنها مادر نقش اصلی دارد»– موجب می‌شود والدین نقش‌های خود را به‌درستی ایفا نکنند، در حالی که پس از سه تا چهار سال نخست زندگی کودک، نقش پدر در تربیت پررنگ‌تر می‌شود.

چهار اصل مهم در اجرای نقش‌های خانوادگی

دکتر ترکاشوند در ادامه برای اجرای صحیح نقش‌های زن و مرد در خانواده، چهار اصل بنیادین را مطرح کرد:

۱. اصل تدریج در تغییر

ایشان تأکید کرد که تغییرات خانوادگی ناگهانی نیست و باید در طول زمان شکل بگیرد. شرکت در یک کلاس یا مطالعه یک کتاب به معنای ایجاد تغییر فوری در رفتار نیست. تغییر در خانواده یک فرایند آرام، زمان‌بر و تدریجی است و باید بدون شتاب‌زدگی دنبال شود تا آثار آن به‌درستی نمایان شود.

۲. اصل تغییرِ خود

به گفته ایشان، یکی از آسیب‌های رایج خانواده‌ها این است که همسران تلاش می‌کنند یکدیگر را تغییر دهند. حتی گاهی این پروژه پیش از ازدواج آغاز می‌شود؛ مانند تصور اینکه «بعد از ازدواج نمازخوان می‌شود»، «بعد از ازدواج چادری می‌شود» یا «پس از ازدواج رفتارهای نادرستش اصلاح خواهد شد».

وی تصریح کرد:
در ازدواج، اصل بر انتخاب است، نه تغییر دادن.
زوج‌درمانگران نیز بر این نکته تأکید دارند که «پروژه‌ی تغییر همسر پروژه‌ای شکست‌خورده است».

دکتر ترکاشوند افزود: در خانواده، اگر یک نفر تغییر کند، این تغییر به‌صورت طبیعی و ناگزیر بر دیگران اثر می‌گذارد. نمونه‌های آن در رفتارهای ساده خانه قابل مشاهده است؛ مثلاً کاهش داد و فریاد از سوی پدر یا کم‌کردن صدای تلویزیون موجب آرامش بیشتر فضای خانه و تغییر رفتار سایر اعضای خانواده می‌شود.

۳. اصل استقامت و پایداری

ایشان خاطرنشان کرد که هر تغییری با مقاومت روبه‌رو می‌شود؛ زیرا انسان‌ها و مجموعه‌های انسانی تمایل دارند در وضعیت فعلی باقی بمانند. بنابراین کسی که قصد اصلاح رفتار خود یا بهبود روابط خانوادگی را دارد، باید در برابر این مقاومت‌ها صبور و پایدار باشد تا بتواند به‌تدریج تغییرات مطلوب را ایجاد کند.

۴. ممنوعیت پرخاشگری و عقب‌نشینی

به گفته دکتر ترکاشوند، هنگام مواجهه با مقاومت‌های طبیعی تغییر، معمولاً دو واکنش دیده می‌شود:

• در برخی خانم‌ها: پرخاشگری

• در برخی آقایان: عقب‌نشینی

این دو رفتار روند اصلاح رابطه را مختل می‌کند. بنابراین کسی که در مسیر تغییر قرار می‌گیرد، باید از هر دو رفتار پرهیز کرده و با آرامش مسیر را ادامه دهد.

آفت مهم آموزش‌های خانوادگی

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود به آسیب پنهانی اشاره کرد که در سال‌های اخیر در روابط خانوادگی مشاهده می‌شود. به گفته وی، شرکت در کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی اگر به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است موجب بروز تنش شود.

وی توضیح داد:
گاهی فرد پس از شرکت در یک کلاس یا شنیدن یک سخنرانی، بلافاصله در خانه در نقش «معلم»، «مشاور» یا «درمانگر» ظاهر می‌شود و شروع به اصلاح و آموزش همسر می‌کند. این رفتار سبب خروج فرد از نقش اصلی خود یعنی نقش همسری شده و به‌جای اصلاح روابط، زمینه‌ساز اختلاف و شکل‌گیری دعوا می‌شود.

دکتر ترکاشوند افزود: در سال‌های اخیر با افزایش حضور بانوان در دوره‌های آموزشی، این چالش بیشتر مشاهده می‌شود؛ زیرا انتقال مستقیم و دستوری مطالب آموزشی به همسر، رابطه را از مسیر طبیعی خود خارج می‌کند و موجب آسیب می‌شود.

در پایان نشست، دکتر ترکاشوند پیشنهاد داد که در صورت تمایل دانشجویان و کارکنان، مباحث مرتبط با تغییر و اصلاح روابط خانوادگی در قالب کلاس‌های کوچک، منظم و تفکیک‌شده برای آقایان و بانوان برگزار شود. به گفته ایشان، تفاوت نقش‌ها ایجاب می‌کند که این آموزش‌ها در فضای مشترک ارائه نشود و بهتر است به‌صورت محدود، تخصصی و با رویکرد تدریجی دنبال گردد.