بحث ما بررسی «عوامل طلاق از منظر قرآن» است. در این جلسه، به یکی از نقش‌های کلیدی مردان در خانواده، یعنی «نقش مدیریت» و تأثیر آن در پیشگیری از طلاق، می‌پردازیم. هدف، تبیین این نقش‌ها و «مکانیزم اثر» آنهاست تا مشخص شود چگونه فقدان این مدیریت‌ها، می‌تواند به طلاق بینجامد.

۱. نقش مدیریت خانواده و محافظت
مرد به عنوان مدیر خانواده، مسئول «محافظت» از همسر و فرزندان در برابر دو نوع خطر است:

• خطرات دنیوی: مانند حوادث و آسیب‌های فیزیکی که بخشی از آن به صورت غریزی (مانند محافظت از کودک در خیابان) انجام می‌شود.

• خطرات اخروی: مهم‌تر، محافظت از خانواده در برابر «آتش» است که قرآن بر آن تأکید دارد: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود و خانواده‌تان را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست، نگه دارید.» (سوره تحریم، آیه ۶).

علت غفلت: گاهی مردان به دلیل اشتغال و تفکر تک‌بعدی، از این مسئولیت غافل می‌شوند. باید با تذکر و وضع محدودیت‌های منطقی (مانند نظارت بر رفت‌وآمدها) از خانواده محافظت کرد. همان‌گونه که امام علی(ع) فرموده‌اند، باید مراقب بود که نامحرم به خانه وارد نشود یا اعضای خانواده در محیط نامناسب حاضر نشوند.

نمونه قرآنی: داستان حضرت موسی(ع) که در شب سرد، برای یافتن آتش (هم برای راهنمایی و هم گرم کردن خانواده) پیشقدم شد، مصداق بارز این مسئولیت‌پذیری است (سوره طه). این، الگویی از مدیریت فعال و دلسوزانه است.

۲. نقش مدیریت معنویت
یک اشتباه رایج، واگذاری کامل «مدیریت معنویت خانواده» به زن است. در حالی که قرآن، خطاب اصلی در امر به نماز و معنویت را «مردان» قرار داده است: «خانواده‌ات را به نماز فرمان بده و بر آن شکیبا باش.» (سوره طه، آیه ۱۳۲).

پیامدهای واگذاری به زنان: وقتی تربیت دینی تنها بر عهده زنان باشد، شاهد بروز مشکلاتی در نوجوانان و جوانان خواهیم بود؛ چرا که پسر باید «مرد بودن» و لوازم آن را از پدر بیاموزد.

بازه‌های سنی تربیت:

• تا ۷ سالگی: حوزه پرورش عاطفی که بیشتر بر عهده مادر است.

• ۷ تا ۱۴ سالگی: دوره اصلی تربیت توسط پدر است (آموزش احکام، ادب، معارف و مهارت‌ها).

• ۱۴ تا ۲۱ سالگی: دوره همکاری و مشارکت با پدر.

• پس از ۲۱ سالگی: دوره «رهاسازی» است. دخالت و نصیحت مستقیم در این سن، نه تنها مفید نیست، بلکه منشأ اختلافات زناشویی برای فرزند می‌شود. پس از ازدواج فرزند، باید به زندگی مستقل او احترام گذاشت و از نسخه‌پیچی و نظارت دائمی پرهیز کرد.

۳. نقش مدیریت اقتصادی
قرآن مدیریت اقتصاد خانواده را نیز بر عهده مرد گذاشته است. این مدیریت سه رکن دارد:
۱. کسب درآمد (تهیه معاش)
۲. حفظ و پس‌انداز دارایی
۳. خرج کردن بهینه و عادلانه

آسیب‌شناسی:

• واگذاری کامل به زن: برخی مردان، خود را به «دستگاه خودپرداز» تبدیل کرده و اختیار کامل پول را به همسر می‌سپارند. این برخلاف نقش محوری مرد به عنوان «ابزار مدیریت» خانواده است و می‌تواند باعث اضطراب و فرسودگی زن شود.

• دو آفت اخلاقی: قرآن مردان را از دو ویژگی برحذر می‌دارد:

  • اسراف و ولخرجی

  • خساست و تنگ‌نظری
    هر دوی این صفات، برای کانون خانواده بسیار آسیب‌زا هستند.

مرد مسلمان باید قدرتمند و اقتصادی باشد، اما این قدرت باید در چارچوب اخلاق اسلامی و بدون ستمگری اعمال شود. حتی مردانی که در خانه کار می‌کنند، برای حفظ اقتدار و سلامت روانی خود و خانواده، باید نظم و برنامه‌ریزی شغلی مشخصی داشته باشند.به طور خلاصه، سه نقش «مدیریت و محافظت»، «مدیریت معنویت» و «مدیریت اقتصادی» از وظایف کلیدی مرد در خانواده است که توجه به آنها، ستون اصلی پیشگیری از فروپاشی خانواده (طلاق) می‌باشد.