به گزارش روابط عمومی دانشگاه، همزمان با فرارسیدن ایام هفته دفاع مقدس، به گفت‌وگو با حجت الاسلام و المسلمین دکتر جواد لطفی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه ادیان و مذاهب نشستیم تا از منظر یک دانشگاه فعال در عرصه‌ی گفت‌وگوی ادیان و مذاهب، به واکاوی ابعاد کمتر گفته شده‌ی این حماسه‌ی هشت ساله بپردازیم. معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه ادیان و مذاهب در این گفت‌وگو، بر لزوم «آشنایی عقلانی و عاطفی نسل جوان با دفاع مقدس»، «تبیین دستاوردهای بین‌الملی آن» و «زنده نگهداشتن یاد شهدا به عنوان نماد ایثار و وحدت» تأکید کرد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم:

با تشکر از شما که وقت خود را در اختیار ما گذاشتید. به عنوان سؤال اول، هفته دفاع مقدس برای دانشگاهی با ماهیت بین‌المللی مانند دانشگاه ادیان و مذاهب چه جایگاه و معنایی دارد؟

 با سلام و تشکر از شما. هفته دفاع مقدس برای ما تنها یک مناسبت ملی نیست؛ یک درس بزرگ تاریخی و دینی است. دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشگاه گفت‌وگو و تعامل است و دفاع مقدس، یکی از درخشان‌ترین صفحات تاریخ ما در نمایش وحدت ملی و انسجام مذهبی است. در آن دوران سخت، شیعه، سنی، مسیحی، یهودی، زرتشتی و تمامی اقوام ایرانی، چون کوهی استوار در مقابل متجاوز ایستادند. این دانشگاه با رسالت ذاتی خود، دفاع مقدس را به عنوان یک الگوی موفق از همزیستی مسالمت‌آمیز و همبستگی برای دفاع از میهن می‌شناسد و گرامی می‌دارد. بنابراین، گرامیداشت این هفته برای ما، تأکید بر همان اصل اساسی «وحدت کلمه» است.

یکی از دغدغه‌های اصلی امروز، آشنایی نسل جوان با ارزش‌های دفاع مقدس است. به نظر شما چرا این نسل گاهی با این مفاهیم احساس بیگانگی می‌کند و راهکار دانشگاه چیست؟

 این یک سؤال بسیار کلیدی است. به نظر بنده نسل جوان امروز، نسل هوشمند، پرسشگر و حق‌طلب است. نمی‌توان با ارائه‌ی یک روایت تک‌بعدی و صرفاً احساسی بدون پشتوانه‌ی عقلانی، انتظار داشت که با جان و دل با یک مفهوم ارتباط برقرار کند. مشکل اصلی در شیوه‌ی انتقال است، نه در محتوا.

ما در دانشگاه معتقدیم باید برای نسل جوان، چرایی و چگونگی دفاع مقدس را با زبان استدلال و منطق تبیین کنیم. باید به سؤالاتشان پاسخ گفت: چرا جنگ آغاز شد؟ چرا ادامه یافت؟ فلسفه‌ی پذیرش آن همه رنج و ایثار چه بود؟ اینجاست که مقایسه وضعیت کشورهای درگیر جنگ امروز با ایرانِ آن زمان، می‌تواند بسیار گویا باشد. باید دستاوردهای امنیتی، استقلال و پیشرفت‌های علمی ناشی از آن روحیه‌ی ایثار را نشان داد.

راهکار ما در دانشگاه، استفاده از روش‌های علمی و بین‌رشته‌ای است. به عنوان مثال، رشته‌های علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، تاریخ و حتی روانشناسی می‌توانند به تحلیل دفاع مقدس بپردازند. برگزاری میزگردهای تخصصی با حضور اندیشمندان مختلف، حتی آنانی که نقدی بر این ابعاد دارند، باعث می‌شود جوان احساس کند به شعور و خرد او احترام گذاشته شده و خود به کشف حقیقت نائل می‌‌آید. ما باید دفاع مقدس را از یک «خاطره‌ صرف» به یک «الگوی کاربردی» برای زندگی امروز تبدیل کنیم؛ الگویی از مدیریت بحران، اخلاق در سخت‌ترین شرایط، و مقاومت در برابر زور.

 شما به موضوع انسجام ملی اشاره کردید. این انسجام در دوران دفاع مقدس چگونه متجلی شد و چه درس‌هایی برای امروز دارد؟

دفاع مقدس، نمایشگاهی تمام‌عیار از انسجام ملی بود. این انسجام تنها در حضور رزمندگان در جبهه‌ها نبود، در پشت جبهه بود. در کارخانجاتی که زنان و مردان برای تأمین مایحتاج جبهه روز و شب کار می‌کردند، در بازارهایی که با وجود کمبود، گرانفروشی نمی‌کردند، در روستاهایی که آخرین ذخیره‌ غذای خود را به جبهه می‌فرستادند.

اما یک نکته‌ بسیار مهم که ویژه‌ی دانشگاه ماست، انسجام مذهبی بود. یادم نمی‌رود رزمنده‌ای از اهل سنت را که می‌گفت: «ما برای دفاع از قرآن و ایران می‌جنگیم»، یا بزرگان مسیحی که از کلیسا برای رزمندگان کمک جمع می‌کردند. این یعنی وطن‌دوستی بر هر اختلاف مذهبی ارجحیت دارد. این بزرگ‌ترین درس برای امروز ماست. امروز که دشمن با ابزارهای نوین به دنبال ایجاد تفرقه قومی و مذهبی است، باید بیش از پیش به الگوی موفق دفاع مقدس رجوع کنیم و بگوییم که کلید پیروزی ما در اتحاد حول محور منافع ملی و ارزش‌های مشترک است.

 در ادامه، دستاوردهای دفاع مقدس از نگاه شما چیست؟ آیا این دستاوردها صرفاً امنیتی بود یا ابعاد دیگری هم دارد؟

قطعاً دستاوردها بسیار فراتر از بعد امنیتی است. البته امنیت و تمامیت ارضی کشور بزرگ‌ترین دستاورد بود، اما دستاوردهای دیگری دارد که گاهی مغفول می‌ماند. از جمله این دستاوردها می‌توان به دستاوردهای علمی و فن‌آوری اشاره کرد. بسیاری از صنایع دفاعی و موشکی ما ریشه در همان ضرورت‌های دوران جنگ دارد. وقتی دشمن پیشرفته‌ترین سلاح‌ها را به کار می‌برد، ما ناگزیر به سمت خودکفایی و نوآوری حرکت کردیم. این روحیه‌ی «ما می‌توانیم» بزرگ‌ترین سرمایه بود. علاوه بر این، دفاع مقدس دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی بزرگی به همراه داشت. دفاع مقدس یک مکتب انسان‌سازی بود که در آن ارزش‌هایی مانند ایثار، گذشت، صبر، برادری و فداکاری در اوج خود متجلی شد. جامعه‌ای که در حال گذار از انقلاب بود، در کوره‌ جنگ، هویت مستحکم‌تری پیدا کرد. در عرصه بین‌الملل نیز ایران نشان داد که می‌تواند در مقابل یک ابرقدرت منطقه‌ای و حامیان جهانی آن بایستد و تن به ذلت نخواهد داد. این موضوع، استقلال رأی و عزت ملی ایران را به جهانیان ثابت کرد. اما آنچه که دفاع مقدس ما را از دیگر جنگ‌ها متمایز کرد، بُعد معنوی آن بود. رزمندگان ما برای خدا می‌جنگیدند و این نگاه، جنگ را از یک نزاع مادی به یک «عبادت بزرگ» تبدیل کرده بود.

توجه به آرمان های شهدا و زنده نگهداشتن یاد آنها چگونه باید باشد؟ آیا این کار صرفاً با برگزاری مراسم صورتی ممکن است؟

بی‌شک بزرگ‌ترین خیانت به شهدا، تبدیل یاد و خاطره آنها به مراسمی تکراری، خشک و بی‌روح است. شهدا برای زندگی بهتر و آزادی ما جنگیدند، نه برای آنکه تنها در مراسم ترحیم و یادبود به یاد آورده شوند. زنده نگهداشتن واقعی یاد آنها به این معناست که آرمان‌ها، اصول و ارزش‌هایی که برایشان جانفشانی کردند، در کالبد جامعه جاری سازیم و در زندگی روزمره خود متجلی کنیم. آرمان شهید، عدالت‌طلبی بود. آیا ما در جامعه برای عدالت تلاش می‌کنیم؟ آرمان شهید، مبارزه با ظلم بود. آیا در برابر ظلم سکوت می‌کنیم؟ آرمان شهید، ایثار و گذشت بود. آیا در زندگی روزمره‌ی خود منفعت طلبی را کنار می‌گذاریم؟ آرمان شهید، وحدت بود. آیا در جهت ایجاد تفرقه حرکت می‌کنیم؟

یاد شهدا باید به عاملی برای حرکت و پیشرفت جامعه تبدیل شود. ما موظفیم الگوی ایثار، صداقت و مسئولیت‌پذیری شهدا را در تمامی عرصه‌ها از مدیریت و اقتصاد تا فرهنگ و اجتماع پیاده کنیم. نامگذاری خیابان‌ها و برگزاری مراسم، تنها نمادهایی ظاهری هستند؛ آنچه اهمیت دارد، جاری شدن محتوای این آرمان‌ها در عمل و رفتار فردی و اجتماعی ماست.

در این مسیر، نهادهای علمی و دانشگاهی می‌توانند نقش اساسی ایفا کنند. دانشگاه با پژوهش‌های عمیق در مورد سبک زندگی، اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی شهدا و انتشار نتایج این تحقیقات در قالب کتاب، مقاله و برنامه‌های آموزشی، می‌تواند یاد و میراث شهدا را به شکلی ماندگار، اصیل و علمی در جامعه نهادینه کند. اینگونه است که یاد شهدا از قالب نمادهای صوری فراتر رفته و به نیرویی زنده و تأثیرگذار در مسیر پیشرفت جامعه تبدیل می‌شود.

در پایان، برنامه‌های دانشگاه ادیان و مذاهب به مناسبت این هفته چیست؟

معاونت فرهنگی و دانشجویی برنامه‌های متنوعی را با هدف زنده نگاه داشتن یاد و آرمان‌های شهدا و تبیین ابعاد مختلف دفاع مقدس به عنوان یک میراث مشترک ملی، در دستور کار خود قرار داده است و با توجه به ماهیت دانشگاه ادیان و مذاهب، این برنامه‌ها ترکیبی از عقلانیت، عاطفه و گفت‌وگو است. برگزاری میزگردهای تخصصی با عناوینی مانند «دفاع مقدس و وحدت مذاهب اسلامی»، «بازخوانی دستاوردهای دفاع مقدس در حوزه‌ی دیپلماسی بین‌الملل» و «نقش زنان در دفاع مقدس؛ از پشت جبهه تا خط مقدم» می‌تواند به تحلیل عمیق‌تر این رویداد کمک کند. برنامه‌های روایتگری با دعوت از راویان و رزمندگانی از اقوام و مذاهب مختلف این فرصت را فراهم می‌آورد تا دانشجویان به صورت ملموس، وحدت ایجاد شده در آن دوران را لمس کنند. برپایی نمایشگاه کتاب با موضوع دفاع مقدس با تأکید بر آثاری که به وحدت ملی و ابعاد کمتر دیده شده پرداخته‌اند، همچنین اجرای برنامه‌های هنری مانند نمایشگاه عکس با عنوان «چشم‌انداز وحدت» که تصاویر رزمندگان از ادیان و مذاهب مختلف را در کنار هم به نمایش می‌گذارد، از دیگر اقدامات مؤثر است. دیدار و تجلیل از خانواده‌های شهدا، به ویژه شهدای اهل سنت و مسیحی برای ادای احترام و شنیدن خاطرات آنها نیز در این راستا بسیار معنادار خواهد بود. هدف نهایی از همه‌ این برنامه‌ها، نشان دادن این واقعیت است که دفاع مقدس، یک میراث مشترک ملی برای همه‌ی ایرانیان، فارغ از هر قومیت و مذهب، است و باید این میراث گران‌قدر را به درستی و به شکلی اثرگذار به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

از اینکه وقت ارزشمند خود را در اختیار ما گذاشتید بسیار سپاسگزاریم.

 من نیز از شما و مخاطبانتان تشکر می‌کنم. امیدوارم بتوانیم پیام وحدت و اقتدار دفاع مقدس را به خوبی به نسل جوان انتقال دهیم.