: به نام خداوند بخشنده مهربان. الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی سیدنا و نبیّنا أبي القاسم المصطفی محمد و علی آله الطیبین الطاهرین.

در ادامه سلسله جلسات تفسیر قرآن کریم، حجت‌الاسلام و المسلمین وحیدی به تبیین معارف بلند آیات قرآن پرداختند. ایشان در آغاز با اشاره به اینکه درک بسیاری از معارف عمیق قرآنی نیازمند بررسی دقیق مقدمات و نتایج است، به شرح آیه ۴۱ سوره عنکبوت به عنوان نمونه‌ای از این معارف پرداختند.

ایشان در آغاز، آیه شریفه «مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا…» را تلاوت نمودند و سه نکته کلیدی را در مورد آن بیان کردند:

۱. عمومیت آیه:
آیه دارای عمومیت است. عبارت «الذین اتخذوا» به صورت مطلق است و هر کسی که غیر خدا را به عنوان ولی و سرپرست خود انتخاب کند را شامل می‌شود. این یک حکم کلی است: “هرکه به غیر خدا دل ببندد، بلای جانش میشود”.

۲. مصداق‌یابی آیه:
برای فهم مصداق عینی آیه، باید به سراغ دیگر آیات قرآن رفت. در آیات ۳۸ و ۱۳۹ سوره نساء، خداوند منافقان را مصداق بارز این گروه معرفی می‌کند: «بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا * الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ». بنابراین، این آیه به طور مشخص به منافقانی اشاره دارد که کافران را به عنوان اولیاء و دوستان صمیمی خود برمی‌گزینند.

۳. هشدار به مؤمنان:
از آیات دیگر قرآن مانند آیه ۵۷ سوره مائده («يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا… أَوْلِيَاءَ») و آیهی «وَلا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا» فهمیده می‌شود که گاهی حتی برخی مؤمنان نیز ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند معضلات اقتصادی، به سوی دشمن گرایش پیدا کرده و آنان را محرم اسرار خود قرار دهند. قرآن به صراحت به مؤمنان هشدار می‌دهد که مبادا همچون منافقان عمل کنند.

تحلیل تشبیه در آیه و دیدگاه‌های مفسران
محور اصلی سخنرانی، تحلیل تشبیه زیبای قرآنی بود که در آن، حال کسانی که غیر خدا را به ولایت می‌گیرند، به «عنکبوت» تشبیه شده است. در این زمینه سه دیدگاه اصلی وجود دارد:

دیدگاه اول: مشبه در این آیه، «منافق» است و به «عنکبوت» تشبیه شده است. وجه شبه این تشبیه، «توهم و غرور» است. همان‌طور که عنکبوت با ساختن خانه‌ای سست به آن مغرور می‌شود، منافق نیز به ارتباطش با کفار مغرور شده و در توهم قدرت و امنیت به سر می‌برد.

دیدگاه دوم: مشبه در این آیه، «کفار» (من دون الله) هستند که به «خانه عنکبوت» تشبیه شده‌اند. وجه شبه، «ضعف و بی‌خاصیتی» است. همان‌طور که خانه عنکبوت تنها نام «خانه» را دارد اما هیچ یک از ویژگی‌های ایمنی و استحکام یک خانه را ندارد، ولایت و دوستی کفار نیز فقط نام «ولایت» دارد و نمی‌تواند هیچ سود و ضرر واقعی برساند، چرا که همه چیز به دست خداست.

دیدگاه سوم (علامه طباطبایی): این دیدگاه به عنوان دیدگاه نهایی و کامل‌تر مطرح شد. بر این اساس، این آیه یک «تشبیه مرکب» است. یعنی خداوند کل «عمل و کردار» منافقان (اتخاذ کفار به عنوان اولیا) را به کل «عمل و کردار عنکبوت» (اتخاذ خانه سست به عنوان پناهگاه) تشبیه کرده است. وجه شبه این دو عمل، «سستی و باطل بودن» آنهاست. همان‌طور که خانه عنکبوت با کوچکترین حرکت (یک فوت، یک قطره آب) از بین می‌رود، دل بستن به دشمنان خدا نیز بسیار سست و ویران‌شدنی است.

پاسخ به یک شبهه علمی
ایشان در پایان به یک شبهه علمی پاسخ دادند که ممکن است با توجه به استحکام تار عنکبوت در علوم جدید مطرح شود. ایشان توضیح دادند که قرآن نفرموده «سست‌ترین تارها»، بلکه فرموده «سست‌ترین خانه‌ها». بنابراین این تشبیه کاملاً صحیح و قابل درک وجدانی است، چرا که خانه عنکبوت در مقابل کوچکترین عوامل طبیعی بسیار آسیب‌پذیر است.

ایشان در پایان با دعا جمع‌بندی کردند که پیام اصلی این آیه هشداری بزرگ است: “مبادا به غیر خدا دل ببندید که اگر به غیر خدا دل ببندید، بلای جانتان خواهد شد.” ایشان از خداوند متعال خواستند که به همه حاضران لذت فهم قرآن و توفیق عمل به آن را عطا فرماید.