به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به نقل از پایگاه خبری تحلیلی جهان بانو، رویداد رونمایی از کتاب «زن در ادیان و مکاتب» به قلم جمعی از نویسندگان به همت انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب و با حضور جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر بهروز حدادی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، روز یکشنبه در سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر بهروز حدادی یکی از نویسندگان این اثر درباره رونمایی از کتاب زن در ادیان و مکاتب گفت: «علت اینکه ما به سراغ این موضوع رفتیم، حوزه مطالعات زنان یا به طور عام‌تر، مطالعات جنسیت است که حوزه‌ای بسیار پویا، و در سطح جهانی بانشاط و پرآوازه و با ادبیاتی انبوه است. شاهد مثال آن هم کتاب‌های فراوانی است که در این حوزه در حال انتشار است و مفاهیمی که روزبه روز در حال نوشدن و تغییر واژگان است. شاید بتوان گفت در هیچ حوزه مطالعاتی مانند این حوزه، هر روز مطالب جدیدتر و اطلاعات به‌روزتری وجود ندارد. این حوزه در سطح بین‌المللی نیز بسیار مورد توجه است و بسیاری از دانشگاه‌های جهان به صورت مستقیم و در رشته‌ای مجزا آن را به طور کامل ارائه می‌کنند یا به صورت واحدهای اختیاری برای دانشجویان همه رشته‌های علوم قرار می‌دهند تا آنان چشم انداز بهتری از مسائل زنان و خانواده و جنسیت داشته باشند و مناسبات جنسیتی شکلی انسانی‌تر و مقبول‌تر داشته باشد.»

تاریخچه‌ای از شروع رشته مطالعات زنان از دهه ۴۰ تا به امروز

وی افزود: «در کشور ما، مطالعات زنان به طور جدی توسط آیت‌الله شهید مطهری با کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» از دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شروع شد. متأسفانه به دلیل اتفاقات دهه‌های اول انقلاب اسلامی و جنگ طولانی، مطالعات زنان دچار وقفه چند دهه‌ای شد و بعد از سال‌های جنگ و حتی تا دهه ۸۰، مطالعات زنان و حقوق خانواده تحت‌الشعاع حوادث آن زمان قرار گرفت. تا اینکه رشته دانشگاهی مطالعات زنان به عنوان یک رشته مجزای علمی در دهه ۸۰ و بعد از برگزاری اجلاس زنان پکن و حضور موثر و چشمگیر جمهوری اسلامی در این اجلاس مورد توجه واقع شد که در اینجا شایسته است از نقش موثر و راه‌گشای استاد شادوران صادق آیینه وند به خصوص یاد کرد که پایه‌گذار این رشته دانشگاهی در دانشگاه‌های دولتی تهران، تربیت مدرس و الزهرا بودند. البته این رشته شاهد افت‌وخیزهای زیادی بوده و توقع می‌رفت که مورد توجه بیشتری قرار بگیرد و تحقیقات علمی به شکل جدی انجام شود. با این وجود، ما نباید از رشته و مطالعات زنان نه به طور کامل راضی باشیم و نه چندان شاکی، چرا که دستاوردهای خوبی داشته و در عین حال آن‌چنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. امیدواریم در آینده این اتفاق بیفتد و حرکتی روبه‌جلو در این زمینه داشته باشیم.»

این نویسنده ادامه داد: «مطالعات زنان دارای رویکردهای متفاوتی است. برخی رویکردها حقوقی و در برخی دانشکده‌ها با رویکرد جامعه‌شناختی به آن پرداخته‌اند. البته پرداختن به هر یک از این رویکردها از جهتی نکته مثبتی می‌تواند باشد و چه بهتر که مسائل این رشته با دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلفی بررسی شود. اما کاری که در دانشکده ادیان و در این کتاب در حال اتفاق افتادن است، این است که مطالعات زنان به طور ویژه با رویکرد ادیانی و الهیاتی بررسی می‌شود.»

نقش مطالعات زنان در توجه عمیق‌تر به عناصر سازنده دین

دکتر حدادی در ادامه توضیح داد: «این کتاب در حقیقت مسائل مرتبط با زنان را با رویکرد دینی و الهیاتی بررسی می‌کند. چرایی این امر این است که بسیاری از چالش‌های جاری در حوزه زنان در سراسر جهان می‌تواند با تفکر دینی و الهیاتی ارتباط داشته باشد. در حقیقت از دو زاویه می‌توان به این امر پرداخت: اولاً، تفکر دینی عناصر مثبتی دارد که اگر مورد توجه قرار بگیرد و در سطح جامعه تأثیرگذار باشد، می‌تواند کمک خوبی به حل مسائل این حوزه کند. دوم اینکه دین گاهی مورد بدفهمی قرار گرفته و متأسفانه خیلی از تفکرات مردسالار و زن‌ستیز که بیشتر در قالب و لعاب دینی خود را نشان می‌دهد و تظاهر به دینی بودن می‌کند، تأثیر منفی در وضعیت زنان داشته است. در حالی که اگر خوب دقت کنیم، متوجه می‌شویم این دین نیست که نگرش‌های منفی و ضدزن دارد، بلکه عناصر منفی و مخرب در لایه‌های فرهنگ و اجتماع خود را بدنه دین هم تحمیل کرده  و در حقیقت، دین گاهی قربانی یک سری تفکرات تحمیلی شده است. مطالعات زنان به خصوص با رویکرد الهیاتی می‌تواند کمک کند که عناصر سازنده دین بیشتر و عمیق‌تر مورد توجه قرار بگیرد و اندیشه های دینی به مثابه عنصری سازنده و نجات‌بخش در حوزه حقوق زنان تلقی شود و سوء تفاهمات حاصله کم کم برطرف شود.»

گامی کوچک اما کاربردی

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه گفت: «این کتاب گام کوچک و شروعی است برای مطالعات بیشتر و کاربردی‌تر در این موضوع. از خواندنی‌تری مقالات این مجموعه مقالاتی از استاد آیینه‌وند است که آثار ارزشمند و اندیشه‌های ناب ایشان تقریباً در دسترس محققان و پژوهشگران نبود و حالا در این کتاب به صورت شکیلی منتشر شده و در دسترس خوانندگان قرار گرفته است. نوشته محققانه سرکار خانم کتایون مزداپور نیز اثر ارزشمندی است که هم اکنون در اختیار پژوهشگران مطالعات زنان و نیز رشته ادیان و عرفان قرار می‌گیرد.دیگر مقالات از استاد دکتر علیرضا ابراهیم و خان دکتر نصر اصفهانی و خانم دکتر کشفی و دکتر محمد روحانی است. البته این را هم باید گفت که در نظر داریم در آینده نزدیک جلد دوم این کتاب تألیف و در دسترس علاقه‌مندان قرار بگیرد؛ بنابراین ما به گرمی پذیرای مقالات اساتید و پژوهشگران در این زمینه هستیم.»

ادیان ابراهیمی در ذات خود صبغه زن‌ستیزی و مردسالاری ندارند

در ادامه، سؤالی درباره دیدگاه کتاب نسبت به جایگاه زن مطرح شد. دکتر بهروز حدادی در پاسخ گفت: ما در حقیقت، در این کتاب ادیان بر این بارویم که ادیان منادی عدالت و انسانیت و انصاف در حوزه انسانی و به خصوص زنان هستند. لذا در مواجهه با مسائل زنان ادیان باید جواب قابل‌قبولی داشته باشند. ادیان ابراهیمی به طور ویژه مورد این اتهام در حوزه زنان قرار گرفته‌اند که به دلیل پاره‌ای آموزه‌ها، هم با زنان و هم با طبیعت ستیزه دارند. اما بررسی محققانه نشان میدهد که مردسالاری و زن‌ستیزی در حقیقت در بیشتر ادیان، امری تحمیلی و میهمانی ناخوانده و مزاحم هستند و ذات ادیان به خصوص ادیان انسانی لطیف و منصفانه است. لذا دست کم در خصوص پاره‌ای ادیان به خصوص اسلام به جرات میتوان ادعا کرد که اندیشه‌های آن مثل آب زلالی است که در سرچشمه شیرین و گواراست ولی گاهی در طول مسیر دچار آلودگی‌هایی می‌شود، و ما باید سعی کنیم آلودگی‌های مسیر را بزداییم و میهمانان ناخوانده را کنار زنیم. در این مقالات مختلف این کتاب سعی کردیم دید منصفانه‌ای نسبت به این موضوع داشته باشیم و نشان دادیم که ادیان به خصوص ادیان ابراهیمی در ذات خود صبغه زن‌ستیزی و مردسالاری ندارند ولی در اغلب موارد، نگرش‌های سوگیرانه و غیرمنصفانه فرهنگی و اجتماعی خود را به الهیات و اندیشه دینی تحمیل کرده است.

وی گفت: با بررسی دقیق شواهد تاریخی و تامل دقیق در آن می‌توان اذعان کرد که اسلام نقش پررنگی در توجه به زنان و احیا  و احقاق خود آنها در زمانی داشت که مسائل زنان، اصلاً «مسئله» نبود. این مطلب را استاد آیینه‌وند در مقالات خود تحت عنوان تفکر نبوی و علوی در حمایت از زنان و میدان دادن به آنان مطرح کرده است و نقطه مقابلش را تفکرات بین‌النهرینی، و نیز جریان تفکر اموی و عباسی در ستیز با زنان می‌داند.

دلبستگی زنان به ادیان بیشتر از مردان است

در ادامه، سؤالی درباره چگونگی کمک کتاب به تغییر نگرش‌ها و بهبود شرایط در جوامع مختلف مطرح شد. دکتر بهروز حدادی در پاسخ به این سؤال افزود: «این مسئله با خوانندگان است، ولی در کل ادیان را نباید در بررسی مسائل زنان دست کم گرفت. زنان بنا بر موارد عینی و علمی به خلاف دلخوری در مسئله ادیان، اتفاقاً دلبستگی‌شان به ادیان خیلی بیشتر از مردان است؛ بنابراین ادیان را از دو جهت باید جدی گرفت: از طرفی ادیان باید مددکار زنان باشند و از طرف دیگر علاقه‌مندی زنان به دین جدی است. حتی الهیات فمینیستی هم به این موضوع پرداخته که بتواند برای حل مشکلاتش از دین کمک بگیرد. نگرش‌های تبعیض‌آمیز الهیاتی هم نیاز دارند که از آلودگی‌ها به مسائل مردسالاری پاک شوند تا نگاه عادلانه به زنان در این موضوع داشته باشند.»