در تاریخ 5 اسفند 1403 جلسه دفاع سرکار خانم زهرا زنگنه ، رشته دین پژوهی با عنوان« بررسي تفسير آيات مربوط به زنان در قرآن و کتاب مقدس، با تأکيد بر امکان‌هاي الاهيات تطبيقي » با راهنمایی دکتر فاطمه توفیقی و استاد مشاور دکتر محمد حقاني فضل و اساتید داور دکتر مجيد دهقان بنادکي و دکتر نعيمه پورمحمدي ماهونکي و دکتر محمدحسن محمدي مظفر در سالن شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

چکیده

در دوران جديد يکي از مسائل و چالش‌هاي جدي دين و خصوصاً اديان ابراهيمي مسئله زنان است. مروري بر آثار تفسيري نشان مي‌دهد اين چالش عمدتاً برخاسته از متون مقدس وحياني و ظاهر برخي الفاظ درباره زنان و نيز تعارض اين الفاظ با حقوق زنان چه در قرآن و چه در کتاب مقدس است. به‌نظر مي‌رسد يکي از مهم‌ترين موانع براي گفتگوي ميان مدافعان حقوق زنان و فمينيست‌هاي مسلمان با مخالفان سنتي‌شان همين مسئله‌ي ظاهر الفاظ است. به همين دليل در اين تحقيق در پي آن بوديم که از گذر الهيات تطبيقي، نه به معناي وام‌گيري يا اقتباس، بلکه به معناي نظر کردن به دين و سنتي ديگر براي يافتن فهمي تازه از دين و سنت خود، روش‌هاي تفسيري و نظريات فهم کتاب مقدس را بررسيم تا به منظري نو براي حل اين مسئله درباره قرآن برسيم. در ميان مفسران کتاب مقدس و قرآن کساني هستند که پاسخ‌هاي سنتي را به اين مسئله مدرن مي‌دهند که از منظر بسياري از زنان و مردان مؤمن کارآمد نيست، گروه‌هايي نيز هستند که معتقدند تا زماني که تمام الفاظ متن وحياني فرض شود امکان خوانش‌هاي جديد و رهايي‌بخش وجود نخواهد داشت، در اين ميان اما گروه‌هاي فمينيست متديني هستند که مايل‌اند وحياني بودن متن و ايمان به آن حفظ شود و در عين حال پاسخ يا توضيحي درباره الفاظ تنش‌زاي متن بيابند که لزوم دست کشيدن از وحي را در عين التفات به برابري و رهايي‌بخشي زنان رفع کند. در مسير اين پژوهش هرمنوتيک ترديد را در آثار مفسران فمينيست مسيحي تا حد زيادي براي هدفم کارآمد يافتم. هرمنوتيک ترديد و کانن درون کانن راهي براي عبور از الفاظ چالش‌برانگيز و حفظ ايمان به وحياني بودن متن در کار تفسير است. در اين شيوه مفسر با ترديد در روند شکل‌گيري پاسخ‌هاي سنتي و زبان جنسيت‌محور متن با ترديد به سنت تفسيري مي‌نگرد که زنان و حقوقشان را ناديده گرفته يا فرودست انگاشته است و سپس با طرح کانن درون کانن مي‌کوشد ظرفيت‌هاي برابرگرا و رهايي‌بخش متن را برجسته کند. بدين ترتيب و با مرور آثار مسلمانان دريافتم که در مرحله اول اين شيوه بي شباهت به کار برخي مسلمانان نيست و برخي از متفکران فمينيست مسلمان نيز از چنين روش‌هايي براي حل تعارض وحي و الفاظ بهره برده‌اند؛ در مرحله دوم دريافتم که ظرفيت استفاده از هرمنوتيک ترديد با ملاحظاتي درباره قرآن نيز وجود دارد و مي‌توان آن را جدي‌تر دنبال کرد و توسعه داد؛ در نهايت نيز نشان دادم که اين رويکرد با سازوکارهاي رايج تفسيري قرآن ناسازگار نيست.

برای سرکار خانم دکتر زهرا زنگنه آرزوی توفیق روزافزون داریم.