به گزارش روابط عمومی دانشگاه؛ اولین نشست از سلسله نشستهای محور عرفان و فقه با سخنرانی دکتر سید محمد روحانی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

در این نشست دکتر سید محمد روحانی گفت:آیین هندو همانند یهودیت و اسلام، دارای احکام و آیین‌های دینی (شریعت) بسیار گسترده و پیچیده‌ای است که تمام ابعاد زندگی مؤمنانش را دربر می‌گیرد. البته در آیین هندو این قوانین و احکام شرعی که دهرمه نامیده می‌شود، با توجه به طبقة اجتماعی و جنسیت هندوها، متفاوت است. از طرفی در مورد میزان اهمیت و محوریت شریعت دیدگاه‌های مختلفی در هندو مطرح است، برخی از مکاتب هندو مانند میمامسا در شریعت‌گرایی افراطی هستند و گویا شریعت را به خودی خود دارای اثر می‌دانند و هیچ جایگاهی برای لطف الاهی قائل نیستند، و در مقابل مکتبی مانند بهکتی، لطف الاهی یا کریپا را بر دهرمه مقدم می‌دانند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد؛ مکتب عشق ناب یا بهکتی هرچند جزو مکاتب اصلی فلسفی عرفانی (دَرشَنه) هندو نیست، ولی از چنان جایگاهی برخوردار است که بر برخی از این مکاتب تأثیرگذار بوده است. مثلا دیدگاه بهکتی بر مکتب مهم و محوری ودانته تأثیرگذاشته و از پیکره اصلی آن که ادویته وِدانته است، دو مکتب بهدابهده و دویته را منشعب کرده است. در مکتب بهدابهده و مهمترین زیرمجموعه آن ویشیشتادویتة رامانوجه، ماهیت جسمانی و نفسانی و همچنین عالم هستی توهم نیست و در مقام نجات نهایی یا مُکشه نیز فرد به مقام وصال حق می‌رسد، نه فنای مطلق؛ چون در هر حالی ثنویت عاشق و معشوق باید حفظ شود. عشق بیحد و بیتوقع عاشق و لطف و عنایت خالص الاهی به بنده.
وی افزود؛ به خاطر اهمیت زیاد کریپا یا لطف الاهی در مکتب بهکتی، بعدها دو گرایش در این جنبش در مورد رابطة شریعت و لطف الاهی به وجود آمدند:
دیدگاه مکتب جنوبی یا تِنگلَی Tengalai مشهور به گربه (Mārjāla (Kiśora) Nyāya) و دیدگاه مکتب شمالی یا ودگلَی Vaḍagalai مشهور به میمون (Markaṭa (Kiśora) Nyāya) که در اصل این دو فرقه زیر مجموعة‌ مذهب اصلی سری‌ وَیشنوَه Sri Vaisnava یا ویشنوپرستان هستند. این دو فرقه بیش از 350 سال قدمت دارند و بر اساس اختلافاتی که در مورد آیین رهایی یا مُکشه دهرمه داشتند از یکدیگر متمایز هستند.
این فرق توسط دو مرشد برجسته پس از رامانوجه، به نام‌های پیلّیلُکاچاریه Pillailokācārya و وِدانته دِشیکه Vedānta Deśika بین سال‌های 1200 تا 1300 میلادی به‌وجود آمدند.
دکتر سید محمدروحانی خاطرنشان کرد؛ پیلّیلُکاچاریه و پیروانش اعتقاد داشتند که رهایی فقط از طریق رحمت خداوند ممکن است و عمل فرد در این زمینه هیچ تأثیری ندارد. در مقابل وِدانته دِشیکه معتقد بود که علاوه بر رحمت الاهی، فرد باید حداقل اعمال عبادی را نیز انجام دهد.
وی با بیان این که اختلاف مهم دیگر آنها در متون مقدس دارای اولویت بود گفت: پیروان وِدانته دِشیکه که در شمال تامیل نادو حضور داشتند، بیشتر بر متون سنسکریت تأکید داشتند، در حالی پیروان پیلّیلُکاچاریه که در جنوب تامیل‌ نادو حضور داشتند بر وِده‌های دراویدی که به زبان تامیلی سروده شده بودند، اهمیت بیشتری قائل بودند.دلیل این اختلاف نیز چنین بیان می‌شود که، چون شمالی‌ها با پیروان ادویته وِدانته که متونشان سنسکریت بود مقابله می‌کردند، آنها نیز بر متون سنسکریت متمرکز بودند، ولی جنوبی‌ها چون با پیروان مکتب شَیوَه درگیر بودند و متونشان تامیلی بود، این متون را مهم می‌دانستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت:بر اساس مکتب جنوبی یا تِنگلَی، که به راه گربه یا مارْجاله نیایه شهرت دارد، و میراث‌دار آن آلوارها بودند، انسان هیچ نقشی در نجات ندارد و باید کاملاً منفعل باشد. بنابر این اصل تسلیم مطلق (پرپتّی) تنها راه نجات است.پيروان مکتب گربه، براي تبيين رابطه عمل به تکلیف و ارادة خدا، گربه‌اي را مثال مي‌زدند که براي جا به جا کردن بچه‌اش آن را به دندان کشيده و مي‌برد. بچه گربه کاملاً معلق است و هيچ نقشي در اين حرکت ندارد. همينگونه لطف الاهي فرد را به نجات نهایی می‌رساند و کوشش او هيچ نقشي در آن ندارد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد؛ بر اساس باور مکتب شمالی یا ودگلَی، که به نام راه میمون یا مرْکته نیایه شناخته می‌شود، هرچند تسلیم مطلق (پرپتّی) در نجات بسیار مهم است، ولی عمل شخص نیز در نجات تأثیرگذار است.در مکتب ميمون، براي تبيين رابطه عمل به تکلیف و ارادة خدا، بچه ميمونی را مثال می‌زنند که به مادرش چسپيده و مادر از شاخه‌اي به شاخه ديگر مي‌رود. بچه ميمون بدون کمک مادر قادر به حرکت نيست، ولي بايد براي نجات تلاش کند و به مادرش محکم بچسپد.
در نگاهی دیگر، این دو، نه دو فرقه، بلکه دو مرحله از سلوک عرفانی است. روح‌های جویای حقیقت به دو دسته تقسیم می‌شوند. در دسته‌ی اول، خداوند مسئولیت کامل آن‌ها را بر عهده می‌گیرد، زیرا آن‌ها به سطح بالایی از سادهنا (تمرین معنوی) رسیده‌اند و خدا نمی‌خواهد آن‌ها را از دست بدهد. این افراد بهکتی‌های مارجاله نیایه هستند.اما در دسته‌ی دوم، سایر جویندگان معنوی برای جلب توجه خدا تلاش می‌کنند و مسئولیت رسیدن به او بر عهدة خودشان است. اگر در این مسیر کوتاهی کنند، سقوط خواهند کرد. این افراد بهکتی‌های مرکته نیایه هستند.

گفتنی است این نشست روز پنجشنبه 25 بهمن 1403 به همت دانشکده عرفان و با همکاری انجمن علمی عرفان در سالن شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.