در تاریخ 23 دیماه 1403 جلسه دفاع رساله دکتری جناب آقای بهزاد داریان، رشته دکتري تخصصي دين پژوهي با عنوان «دشوارفهمي قرآن با تأکيد بر «آيات تصديق»» با راهنمایی دکتر مهراب صادق نیا و اساتید داور آقایان دکتر محمدحسن محمدي مظفر، دکتر سيد محمدعلي ايازي، دکتر محمد کاظم رحمان ستايش در سالن شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

چکيده
در قرآن کريم آياتي وجود دارد که فهم آنها کمي پيچيده‌ است. به همين دليل معاني مختلفي از آن برداشت مي‌شود. از جملة آن آيات مي‌توان به آيات تصديقِ اديان گذشته در (بقره، 97)، (آل عمران، 3) و غيره اشاره کرد که در مقابل آن، آيات تحريفِ همان اديان در (بقره، 75)، (آل عمران، 78) و آياتي ديگر، مورد اشاره قرار گرفته است. تعارض ظاهريِ اين دو دسته از آيات، فهم‌هاي مختلفي را در غالب تفاسير نمايان ساخته است که در هرمنوتيک، همين مسئله تعدّد فهم‌ها، به دشوارفهمي متون تعبير مي‌شود. در اين پژوهش با تمرکز بر آيات تصديق به دنبال بررسي اين موضوع هستيم که آيا دشوارفهميِ آيات قرآن از خود متن قرآن سر منشأ مي‌يابد يا خير؛ مفسران سنتي و هرمنوتيست‌هاي مطرح مانند گادامر چه موضِع و راهکاري براي دشوارفهميِ آيات قرآن دارند. با بررسي مشاهده مي‌شود که عموم مفسران سنتي قرآن، دشوارفهمي را به معناي سخت‌فهمي گرفته و آيات دشوارفهم را از متشابهات قرآن مي‌دانند. آنها همچنين با استناد به آيه 7 آل عمران، اين دشوارفهمي را به خود قرآن بازمي‌گردانند و راهکارهايي را براي حل دشوارفهميِ آيات تصديق ارائه مي‌دهند که به رغم فهم‌پذير شدنِ آن آيات، دشوارفهميِ هرمنوتيکي آن آيات، به معناي تعدد فهم‌ها، همچنان پابرجاست. در مقابلِ رويکردِ مفسران سنتي قرآن، فهم هرمنوتيست‌هاي روشنفکر –و نه نوانديشان ديني- معاصر است که عموماً با تأثير از نظريات گادامر، سعي در پياده‌سازي ناهمگون هرمنوتيک فلسفي در تفسير آيات قرآن دارند. اما خود گادامر، هرمنوتيک روشي را در مورد متون مقدس اجرا مي‌کند و معتقد است دشوارفهميِ متون مقدس بيش از آنکه برگرفته از متن باشد از فهم کنندة آن متن است. گادامر همچنين براي فهم متون مقدس، قوةّ الهي و لحاظ کردنِ پيش‌فرض‌هاي فراخور موضوع در متون مقدس را شرط لازمِ فهم مي‌شمرد که ثمرة اجراي اين شرط در مورد قرآن، نفي دشوارفهميِ آيات تصديق و ديگر آيات دشوار فهم از قرآن است.

برای جناب آقای دکتر بهزاد داریان آرزوی توفیق روزافزون داریم.