در تاریخ 17دی ماه 1403 جلسه دفاع رساله دکتری جناب آقای محمدحسن ايپکچي، رشته دين پژوهي با عنوان «بررسي نقش و جايگاه باور به ارواح مردگان در سنت هاي بومي آفريقايي: مورد پژوهي زيمبابوه» با راهنمایی دکتر باقر طالبی دارابی و مشاور دکتر کودزی بیری و اساتید داور آقایان دکتر الله کرم کرمی پور، دکتر کریم خان محمدی، دکتر اميربهرام عرب‌احمدي در سالن شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

چکیده:

تمایز نوع باور به عبادت یا پرستش وجود اعلی در بین پیروان ادیان بومی آفریقای زیر صحرا بطور عام و دین بومی شونا در زیمبابوه بطور خاص با توجه به نوع باور به ارواح مردگان که بین حالت احترام تا عبادت آنها بجای خدای اعلی در فرهنگ بومی آفریقایی جریان دارد از دیر باز به عنوان یک مساله اصلی دین پژوهی بین الهی دانان و انسان شناسان دینی مطرح می باشد.اینکه آیا این تمایز اعتقادی چگونه در درون باور دینی در میان بسیاری از بومیان آفریقایی توانسته اهمیت نقش و جایگاه باور به ارواح مردگان را دو چندان سازد. لذا،در این رساله به یکی از ابعاد اعتقادی و مناسکی دین درآفریقای زیر صحرا و کشور زیمبابوه در آفریقا پرداخته ایم. مساله‌ی روح مردگان و اعتقاد به جایگاه و نقشی که در زندگی زندگان ایفا می کنند، یک امر فرا فرهنگی و دینی در نظر گرفته شده است که دانشجوی دین پژوه در مرزهای ایران نیز با پرداختن به آن در آنسوی دور، می تواند بطور موجه انجام دهد. تجربه زیسته دانشجو به عنوان رایزن فرهنگی در زیمبابوه و در برخی دیگر از کشورهای آفریقایی و نیز زیست شیعی اش که در آن توسل به روح بزرگان دین از وجوه تمایز با مذهب اهل سنت است، این موضوع را به مساله ای قابل بررسی تبدیل کرده است. این پژوهش در فصل اول به کلیات و تعریف مفاهیم پرداخته و فصل دوم را به بررسی نقش و جایگاه ارواح مردگان در جهانبینی آفریقایی اختصاص و در فصل سوم بررسی موردی رساله با عنوان نقش و جایگاه ارواح مردگان در میان قوم شونا در زیمبابوه (پژوهش موردی) را مورد نظر قرار داده است. فصل چهارم و پایانی این رساله به یافته های نظری پژوهش می پردازد. یافته های نظری این پژوهش ناشی از مطالعات کتابخانه ای که اعتبار و اصالت منابع آن با حضور یک استاد افریقایی از دانشگاه زیمبابوه به عنوان استاد مشاور تصدیق شده است، نشان می دهد که به لحاظ نظری نوع باور به خداشناسی ارتباط مستقیم و مهمی با نوع باور به ارواح مردگان دارد. نتیجه مطالعات کتابخانه‌ای نشان می‌دهد به طور کلی دو نوع خداشناسی در میان مردم بومی آفریقا (زیمبابوه) وجود دارد، و باور به ارواح مردگان نیز بستگی به نوع خداشناسی دارد: یکی خداشناسی الهی، اعتقاد به خدای متعال و ستایش او و باور به نقش و جایگاه ارواح مردگان به عنوان میانجی یا واسطه فیض. دوم خداشناسی آفریقایی با ذهنیت آفریقایی، که خدای متعال را عبادت نکرده و فرهنگها و سنن بومی آفریقایی اعتقاد داشته و نقش و جایگاه ارواح مردگان در سطح بالایی تا حد وجود متعال قرار دارند. نتیجه مهم تحقق یافتن گونه ای باور ترکیبی دینی (مسیحیت و اسلام و ادیان آفریقایی) و سنت های فرهنگی(بومی) در میان بسیاری از مردم آفریقای جنوب صحرا می باشد.زندگی مسالمت آمیز اکثر مردم آفریقا جدای از نوع دین و فرهنگ یکی از علل مهم چنین پدیده ای است.

برای جناب آقای دکتر محمدحسن ايپکچي آرزوی توفیق روزافزون داریم.