جلسه دفاع از رساله دکتری برگزار شد:

نقد و بررسی منهج اجتهادی قرطبی و اردبیلی در آیات الاحکام

تاریخ انتشار:

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو غلامرضا گودرزی طائمه با عنوان «نقد و بررسی منهج اجتهادی قرطبی و اردبیلی در آیات الاحکام (با تأکید بر سوره مبارکه نور)»، دکتر خالد الغفوری به عنوان استاد راهنما، حجج اسلام دکتر رضا اسلامی و دکتر محمد فاکر میبدی به عنوان استادان مشاور و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرسول آهنگران، دکتر اسدالله رضایی و دکتر محمد میرزایی به عنوان استادان داور حضور داشتند.

 

در چکیده این رساله آمده است:

این پژوهش در بیان پاسخ به این سوال است که شاخصه‌های روش اجتهادی قرطبی و اردبیلی به‌ویژه در آیات فقهی سوره نور کدام‌اند؟ و این‌که منابع اجتهاد و استنباط و ادله و ابزار استنباط فقهی از دیدگاه آنها و نیز میزان توجه قرطبی و اردبیلی به نظرات و آثار سایر فقها و نکات اشتراک و افتراق میان قرطبی و اردبیلی در روش استنباط احکام فقهی سوره نور کدام است؟

تحقیق مذکور به روش کتابخانه‌ای و با ماهیت توصیفی ـ تحلیلی صورت پذیرفته، که از دستاوردهای آن می‌توان به مشخص نمودن منابع اصلی و تبعی قرطبی و اردبیلی در اجتهاد و استنباط احکام و نیز ادله و ابزار فقهی هرکدام از این دو مفسر و فقیه و نیز کم و کیف تمسک به منابع اصلی و تبعی و رتبه هرکدام از آنها از منظر دو ایشان به صورت مستدل و با ارائه شواهد و مستندات پی برد.

هم‌چنین در بررسی جزئیات و کم و کیف منابع اصلی و تبعی از قبیل: «کتاب عزیز ـ سنت ـ اجماع ـ دلیل عقل ـ قیاس ـ استحسان ـ مصالح مرسله ـ سدّ ذرایع ـ عرف ـ شرع من قبلنا و مذهب صحابی» نکات اشتراک و افتراق قرطبی و اردبیلی و نیز دقت و عمق یا عدم دقت و عمق منابع شیعه و اهل تسنن در هریک از این موارد روشن شده است.

پررنگ بودن اجماع صحابه و مذهب صحابی نزد قرطبی و کم‌رنگ بودن دلیل عقل تا به حدی است که منابع اصلی چون قرآن و سنت را نیز گاهی تحت‌الشعاع خود قرار داده و مسیر استنباط احکام را کاملاً مختل نموده است، حال آن‌که اردبیلی در سراسر زبدۀ البیان دلیل عقل و نقل را در استنباط احکام فقهی بارها مورد استفاده قرار داده است. هرچند اجماع از نظر او مطابق با نظر فقهای شیعه بوده و گاهی در تحقق انعقاد یک اجماع تردید کرده است.، علیرغم اختلاف دو فقیه بزرگ در تمسک به منابع ظنی چون (قیاس ـ استحسان ـ مصالح مرسله ـ سدّ ذرایع) مع‌ذلک نکات اشتراک قابل توجهی در استنباط احکام و کم و کیف و رتبه منابع اصلی و تبعی و نیز سایر موارد مؤثر در اجتهاد فقهی چون مقاصد شریعت و اصولی چون استصحاب، بردائت و احتیاط و برخی قواعد فقهی وجود دارد که به آنها پرداخته شده است.

تتبع قرطبی در اشاره به اقوال فقهای اهل‌تسنن زیاد و بحث مقارن او در حد مذاهب آنهاست، در حالی‌که زبدۀ البیان به جای تکیه بر اقوال بیشتر به تفاسیر مجمع البیان کشاف، و انوار التنزیل تکیه داشته و بحث مقارنه اردبیلی همه مذاهب را در بر می‌گیرد، از جمله تفاوت‌ها این‌که اردبیلی آزاداندیش بوده و با جرأت نظر خود را ولو آن‌که خلاف مشهور باشد ابراز می‌نماید، در حالی‌که این پدیده از قرطبی مشاهده نمی‌شود.

مطالب مشابه