کنش زیارتی در ایران معاصر با رویکرد انسان شناسی تفسیری: مطالعه میدانی آستان مقدس حضرت امام رضا(ع)
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، چهارشنبه دوم خردادماه 1397 جلسه دفاع از رساله دکتری دانشجو زهرا اکبری با عنوان «کنش زیارتی در ایران معاصر با رویکرد انسان شناسی تفسیری: مطالعه میدانی آستان مقدس حضرت امام رضا(ع)» با حضور دکتر نعمتالله فاضلی به عنوان استاد راهنما، آقایان دکتر باقر طالبی دارابی و دکتر اللهکرم کرمیپور به عنوان استادان مشاور و آقایان دکتر ابوتراب طالبی، دکتر جبار رحمانی و دکتر کریم خانمحمدی به عنوان استادان داور در سالن شهید بهشتی برگزار شد.
در چکیده این رساله آمده است:
مفهوم زیارت در ادبیات دینی کاربرد فراوان دارد و بیانگر نوعی رابطه میان انسان و جهان ملکوت است. در ادبیات دینی جهان نیز زیارت سابقهای به درازای عمر بشر دارد و همواره در طول تاریخ برقرار بوده است. زیارت در گذشته کنشی همگن و متوازن بوده، در حالی که امروزه به کنشی ناهمگن و نامتوازن تبدیل شده است.
رویکرد اتخاذ شده در این مقاله بر اساس انسانشناسی تفسیری کلیفورد گیرتز است که با روش کیفی و با تکیه بر دیدگاههای مردمنگارانه پیش رفته است. دادههای تحقیق نیز از منابع گوناگون همچون مصاحبهها، دلنوشتههای زائران، عریضهها و سفرنامهها، مشاهدات میدانی، خودمردمنگاری و دیگر منابع کمی و کیفی حاصل شده است.
ما در این رساله نخست درصدد شناخت و فهم عناصر ناهمگن در کنش زیارت، با تمرکز بر تنوع و تغییر به وجود آمده در بافت کنش (زیارت) و کنشگر آن (زائر) هستیم. سپس تلاش کردیم نسبت میان تغییرات به وجودآمده در زیارت با تحولات حاصل از تجدد و عرفیگرایی را شناسایی نماییم. در نهایت عناصر مترتب بر این تغییرات همچون عرفی شدن در ایران معاصر، انواع گونههای زائران و سنخهای پدید آمده از کنش زیارت در حرم مطهر امام رضا (علیه السلام) را بررسی و دستهبندی کردیم. از این رو با صورتبندی انواع زائران به سنتی، مدرن و زائرگردشگر، به ویژگیهای آنها پرداخته و انواع سنخهای زیارتی را در قالب زیارت آیینمدار، دورادور، زنانه، کلانشهری و سیاسی ارائه نمودهایم.