عنوان رساله:

نقش امامان شیعه در تعلیم آموزه مهدویت

استاد راهنما: حجت الاسلام دکتر مصطفی جعفر طیاری

استاد مشاور: حجت الاسلام دکتر محمد رضا فؤادیان

اساتید داور: جناب آقای دکتر محمد جاودان، حجت الاسلام دکتر خدامراد سلیمیان ریزی و حجت الاسلام و المسلمین صادق سهرابی

نماینده تحصیلات تکمیلی: حجت الاسلام محمد صادق مشفقی پور

چکیده:

آموزه مهدويت و اعتقاد به امامت امام مهدي، از بدو طلوع خورشيد اسلام، توسط نبي‌اکرم مطرح گرديد و پيامبر اکرم، نويد ظهور مهدي را از همان صدر اسلام خبرداد. با رحلت نبي‌اکرم و انتقال قدرت از مجراي رسالت به خلافت، عملاً طرح انديشه مهدويت و ظهور امام دوازدهم از نسل پيامبر و ائمه، به انزوا رفت. امامان‌شيعه در طول دوران حضور خود بعد از رسول‌خدا، همواره با روش‌هاي مختلف، اين آموزه سترگ را در جامعه شيعه زنده نگه داشتند. نگارش حاضر که مبتني بر روش توصيفي و تحليلي مي باشد و روش گرد‌آوري اطلاعات، بر پايه مطالعات کتاب خانه‌اي استوار گرديده است، در صدد است تا با نظر به روايات مهدويت و تحليل پندارهاي ناصواب و جريانات مدعي مهدي‌بودگي در عصر حضور ائمه، به بررسي نقش‌هاي آموزشي امامان شيعه در تعليم آموزه مهدويت بپردازد. براي اين منظور، سير روند تعليمي اين آموزه توسط امامان شيعه را به سه دوره (آغازين) پس از رحلت پيامبر از امام علي تا امام باقر، دوره (شکوفايي)؛ عصر صادقين و دوره (کمال) از امام کاظم تا آغاز عصر غيبت تقسيم نموديم. در اين مراحل سه گانه، امامان شيعه به فراخور موقعيت خود، توانستند با اتخاذ کاربست هاي متنوع و شيوه‌هاي آموزشي خود گام به گام فرهنگ مهدويت را تعليم دهند. براي همين منظور، آموزه مهدويت را در سده نخست، عصر صادقين و نيز تا پايان عصر حضور بررسي خواهيم کرد و فراز و فرود جريانات و فرقه‌هاي متأثر از انديشه مهدويت را تحليل خواهيم نمود. با نظر به عمل‌کرد امامان دوره پيدايش آموزه مهدويت، در آموزش و تعليم باورداشت اين آموزه مواردي همچون؛ برخورد با سرکرده فرقه سبأئيه، آموزش با اشارات و حرکات دست، استفاده از خطابه و پرسش و پاسخ را به عنوان نقش‌هاي آموزشي امام علي برخواهيم شمرد. نيز بيان و معرفي خصوصيات امام مهدي و آموزش صحيح برخي از مفاهيم مهدويت را در زمره نقش‌هاي آموزشي امام حسن مجتبي و آموزش عناصر کليدي آموزه مهدويت و پرسش و پاسخ را از نقش‌هاي امام حسين در تعليم فرهنگ مهدويت عنوان خواهد شد. و پس از تحليل شيوه‌هاي آموزشي امام چهارم، به مواردي از نقش‌هاي امام زين العابدين در تعليم مهدويت از جمله؛ استفاده ايشان از معجزه در هدايت منحرفان فرقه کيسانيه، ايراد خطابه حماسي، بيان صحيح آموزه مهدويت، پاسخ‌دهي به سوالات پيرامون مهدويت و دعا کردن براي تعجيل در فرج امام مهدي اشاره خواهيم کرد.

کليد واژگان: امامان شيعه، تعليم، آموزه مهدويت، عصر پيدايش، عصر شکوفايي، عصر کمال.