دشمنان اسلام می‌خواهند با ایجاد تفرقه، بر امت اسلامی غلبه پیدا کنند
تعصب منفی، جاهلانه است و به ضرر اسلام تمام می‌شود و مطلوب نیست و غیرقابل تحمل است.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، به همت معاونت فرهنگی_اجتماعی دانشگاه ادیان و مذاهب ششمین جلسه وبینار «تقریب مذاهب: از نظر تا عمل» با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی جعفرطیاری قائم‌مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «موانع و راهکارهای تقریب مذاهب و امت اسلامی» برگزار شد.
دکتر مصطفی جعفرطیاری با اشاره به آیه شریفه: وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا؛ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا، كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ، بیان کرد: بر اساس این آیه شریفه و آیات و روایات مختلف تقریب مذاهب و وحدت اسلامی از یک جایگاه و اهمیت استثنایی برخوردار است. اتحاد، همبستگی، وحدت و تقریب همگی آموزه‌های قرآنی بوده و عمل به آنها واجب است. فرمان به «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا» خطاب به جمع است که همه با هم به ریسمان الهی چنگ بزنید و این عمل واجب است. امام خمینی (قدس سره شریف) در رابطه با همین آیه شریفه فرمودند: اگر مسلمانان به همین امر و نهی عمل می‌کردند، اگر به همین یک امر واعتصموا و نهی ولاتفرقوا عمل می‌کردند، تمام مشکلاتشان، مشکلات سیاسی‌شان، اجتماعی و اقتصادی‌شان رفع می‌شد و هیچ قدرتی نمی‌توانست با آنها مقابله کند. (صحیفه نور ج ۸ ص ۴۲۲)
وی ادامه داد: همانطور که عرض شد، کلمه اعتصموا امر به جمع است، صیغه امر و ظهور در وجوب دارد و بر همه واجب است. همه اینها حکایت از این دارد که باید جمع مسلمان‌ها همه و همه بر اتحاد، همبستگی و تقریب و اطاعت از این امر خداوند روی بیاورند. بنابراین اتحاد، همبستگی و تقریب یک آموزه قرآنی و واجب است.
وحدت نعمت الهی است
قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: مطلب دیگر اینکه وحدت، نعمت الهی است. وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ، طبق این آیه گویا به صورت طبیعی و فطری و خدادادی وحدت وجود دارد و این نعمتی الهی است و خداوند این نعمت را به انسان داده است. ما باید شاکر این نعمت باشیم و نگذاریم این نعمت الهی آسیب پذیر و آلوده به آفات گردد. باید این وحدت الهی و خدایی را پاس بداریم و شاکر باشیم. با توجه به ادامه آیه، یعنی إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وحدت یک معجزه الهی است. خداوند می‌فرماید که شما دشمن همدیگر بودید، اما خداوند بین قلب‌ها و دل‌های شما مهربانی ایجاد کرد و به برکت این نعمت الهی برادر همدیگر شدید. مسلمانان مذاهب مختلف و فرقه‌های گوناگون به واسطه این نعمت الهی برادر شده‌اند.
اخوت نشانه ایمان است
وی گفت: در آیه ده سوره حجرات داریم: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ در این آیه خطاب به مومنان می‌گوید شما برادر هستید. یعنی برادری نشانه ایمان است، بنابراین مسلمانان در کنار هم قرار می‌گیرند و نتیجه وحدتشان برادری می‌شود. این برادری نشانه ایمان است. برادری یک نعمت بهشتی است. در آیه ۴۷ سوره حجر داریم: وَنَزَعنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّن غِلٍّ إِخوَنًا عَلَى سُرُر مُّتَقَبِلِينَ؛ امام خمینی (ره) بنیان‌گذار وحدت اسلامی با توجه به این آیه می‌فرمایند که همه در این دنیا برادر باشید تا در بهشت هم برادر باشید، اگر اینجا برادری نباشد آنجا یعنی بهشت هم معلوم نیست برای شما باشد. برادری فقط از طریق وحدت مسلمان‌ها و تقریب مذاهب به وجود می‌آید. (صحیفه نور ج ۱۵ ص ۴۷۶)
نکوهش تفرقه
دکتر جعفرطیاری اظهار کرد: مطلب بعدی در مورد نکوهش تفرقه است. اگر نگاهی به آیات الهی و روایات داشته باشیم می‌بینیم که چقدر از تفرقه به نکوهش یاد شده است. تفرقه مضموم و یک امر ناپسند تلقی می‌شود. تفرقه مضموم و حرام است. وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا، به ریسمان الهی چنگ بزنید و از تفرقه بپرهیزید. ولاتفرقوا، خطاب به کل مسلمانان و فرق و مذاهب اسلامی است. مبادا به سوی تفرقه و اختلاف بروید. تفرقه یک امر شیطانی است؛ در مقابل تفرقه، وحدت است و وحدت یک نعمت الهی است. همچنین در آیه ۱۵۹ سوره انعام و ۳۲ سوره روم مطالبی درباره تفرقه وجود دارد. قبل از اینکه خداوند نعمت وحدت و تقریب را به شما عنایت کند شما پراکنده و متفرق بودید وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ، شما بر لبه پرتگاه آتش بودید. در آیه ۱۰۵ آل عمران نیز بر پیامد منفی تفرقه اشاره شده است و می‌گوید کسانی که تفرقه ایجاد کردند به عذاب گرفتار شدند. عذاب دنیوی و عذاب اخروی. اختلاف و تفرقه بین امت اسلامی آتشی است برای مسلمانان که دشمنان اسلام بر این آتش می‌دمند. تفرقه یک خصلت شیطانی و فرعونی است. در قرآن از فرعون به مذمت یاد می‌شود. فرعون در زمین برتری جویی و علو داشت. خودش را پروردگار اعلی می‌دانست و اهل خودش را فرقه فرقه می‌کرد. فرعون در پی همین تفرقه می‌توانست حکومت کند. راهبرد فرعونیان عصر حاضر همچون استعمار پیر انگلیس نیز ایجاد تفرقه است.ساسیت آنان چنین است: تفرقه بینداز و حکومت کن.
باید بدانید که اگر بخواهید که شیطان‌ها بر شما حکومت بکنند، تفرقه بیندازید و اگر خودتان تفرقه داشته باشید نتیجه‌اش حاکمیت شیطان می‌شود. تفرقه باعث فشل شدن و نابودی هیمنه امت اسلامی می‌شود. آیه ۴۴ سوره انفال می‌گوید: تفرقه و اختلاف باعث می‌شود که هیمنه شما از هم بپاشد و فشل شوید در مقابل دشمن سست و ضعیف گردید.
معنای اصطلاحی وحدت و تقریب
قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: مطلب سوم درباره معنای اصطلاحی وحدت و تقریب است و باید بگوییم منظور از وحدت چیست؟
بزرگان‌مان وحدت را این چنین تعریف کرده‌اند: «همکاری و تعاون پیروان مذاهب اسلامی بر اساس اصول مسلم و مشترک اسلامی و اتخاذ موضع واحد برای تحقق اهداف و مصالح عالیه امت اسلامی و موضع‌گیری واحد در برابر دشمنان اسلام و احترام به التزام قلبی و عملی هر یک از مسلمانان به مذهب خود».
منظور از وحدت و تقریب اسلامی این است که مسلمانان و علمای آنها، همه و همه سنی، شیعه و فرقه‌های مختلف و هر کسی که مسلمان است و اعتقاد به توحید و نبوت و … دارد و آن را بیان میکند و شهادت می‌دهد به وحدانیت خداوند متعال و نبوت پیامبر اکرم (ص) مسلمان است؛ باید در کنار دیگر مسلمانان باشد. اینها باید روی مشترکاتشان وحدت داشته باشند و از مطرح کردن اختلافات مذهبی و عقیدتی و … تا آنجاییکه می‌توانند پرهیز کنند. همانطوری که مقلدان مراجع مختلف در جهان تشیع چه بسا در یک منزل چند نفر مقلد چند مرجع هستند و با هم دوست، خویشاوند و صمیمی هستند. در اهل سنت نیز فرقه‌های مختلف با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند، ولی علی‌رغم اختلاف‌نظرها، همه با هم هستند و همدیگر را تحمل می کنند؛ سنی و شیعی نیز باید در کنار هم به‌عنوان مسلمان زندگی کنند و با یکدیگر دشمنی نکنند. منظور از وحدت اسلامی این است که سنی و شیعه در کنار هم زندگی مسالمت آمیز داشته باشند باشند.
وی تصریح کرد: مسلمانان نباید با هم دشمنی بکنند، زیرا دشمنان‌شان مشترک است. دشمن اصلی‌شان شیطان است. استکبار جهانی است. اینها دشمن ما هستند و در مقابل دشمن مشترک باید وحدت داشته باشیم. البته پیرو هر مذهب باید مطالعه و تحقیق کند و بر اساس استدلال‌های درست اعتقاد پیدا کند. اما در بحث وحدت اسلامی و تقریب مذاهب هیچ موقع منظور این نیست که شیعه و سنی بخواهند از اعتقادات مذهبی خودشان بگذرند. همه باید اعتقادات خودشان را داشته باشند.
بر اساس فرامین قرآنی و روایات، شیعیان نمی‌توانند و حق ندارند که به دیگران و به کسانی که مورد احترام هستند ناسزا بگویند. همچنین اهل سنت نیز اگر امامت را مثل ما قبول ندارند به ما اشکال نکنند که چرا امامت را مثل نبوت می‌دانید. چرا شما امام را معصوم می‌دانید و دارای علم لدنی و عصمت می‌دانید. ما هم به آنها اشکال نمی‌کنیم. اشکال نکردن به صورت عملی است نه به صورت علمی. در جمع علمی می‌توان به صورت عالمانه نظر داد.
شیعه و سنی هر کدام تمایل دارند که تا ابد مذهبشان پابرجا باشد، اما مسئله اینجاست که باید با هم دوست و صمیمی باشند و در رفتار، گفتار و عمل‌شان به‌گونه‌ای باشند که دشمن از آنها سوءاستفاده نکند.
موانع بیرونی وحدت
دکتر جعفرطیاری ادامه داد: موانع وحدت به دو قسم بیرونی و درونی تقسیم می‌شود. در موانع بیرونی مطالب ذیل قابل بحث و بررسی است. یک. تعریف موانع، دو. اهداف موانع بیرونی، سه. گونه‌شناسی موانع بیرونی، چهار. ترفندها، ابزارها، و راهکاری‌های ایجاد موانع بیرونی.
منظور از موانع بیرونی آن موانعی است که خارج از حیطه امت اسلامی به‌وسیله دشمنان اسلام ایجاد می‌شود. آن موانعی که استکبار جهانی و صهیونیسم بین الملل و دشمنان قسم خورده مسلمانان خارج از حیطه امت اسلامی برای ما ایجاد کرده‌اند.
دشمنان اسلام و صهیونیسم بین‌الملل و استکبار جهانی چه اهدافی را با ایجاد موانع بیرونی دنبال میکند؟ هدف اول غلبه بر امت اسلامی. دشمنان با این موانعی که ایجاد می‌کنند، می‌خواهند بر امت اسلامی غلبه پیدا کنند. آنها تمایل دارند غلبه پیدا کنند بر بزرگترین سرمایه امت اسلامی یعنی جوان‌ها، و دانشمندان . دشمنان اسلام می‌خواهند با ایجاد موانعی مانند تفرقه، اختلاف و … بر امت اسلامی غلبه پیدا کنند. پس راه ممانعت و راه مقابله با آن، وحدت و تقریب است. هدف دوم برتری جویی است. معمولاً دشمنان بر اساس تبیعیت از هواهای نفسانی علو و برتری‌جویی دارند. امام خمینی (ره) می‌فرماید: اگر به رئیس جمهور آمریکا کل کره زمین را بدهند، باز هم راضی نمی‌شود و می‌رود به سراغ دیگر سیاره‌ها. این برتری‌جویی بر کل دنیا از اهداف مهم دشمن است که به واسطه موانع بیرونی آن را دنبال میکند، و می‌خواهد آن را محقق بسازد. حتی اروپایی‌ها نیز خیال می‌کنند مستقل هستند اما امریکا سعی میکند که بر آنها نیز برتری داشته باشد.
خوی استکباری خوی حیوانی است و هر چه که مستکبر قدرت بیشتری پیدا کند، این برتری جویی‌اش بیشتر خواهد شد. همانطور که فرعون بیان میکند، انا ربکم الاعلی، من پرورگار شما هستم و برترین صاحب اختیار شما هستم.
وی گفت: هدف سوم قدرت طلبی است. قدرت طلبی، چه سخت افزاری و چه نرم افزاری. هدف چهارم تسلط همه‌جانبه. هر چه که بیشتر پیش برویم استکبار سعی دارد بر امت اسلامی تسلطش عمیق‌تر و گسترده‌تر شود. هدف بعدی منفعت‌طلبی است. او می‌خوهد از این منافع سخت افزاری و نرم افزاری، مادی و معنوی که در راس آن منابع انسانی، دانشمندان و جوانان قرار دارند، اینها را نابود کند زیرا این منافع بسیار ارزشمند است و دشمن به دنبال این است که این منافع را در دست بگیرد. این آیه شریفه به خوبی این مطلب را روشن میکند: وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ، آیه ۱۴ سوره نمل می‌فرماید: فرعونیان با آیات و نشانه‌ها و معجزات الهی مخالفت می‌کردند. فرعونیان معجزات الهی که به واسطه حضرت موسی ارائه می‌شد را انکار می‌کردند. این آیات مخصوص فرعونیان در آن زمان نیست. این فرعونیان با آیات و نشانه‌های الهی و … جحد می‌ورزیدند و مبارزه می‌کردند، در حالی که خودشان یقین داشتند و مطمئن بودند که معجزه الهی است و با این حال انکار می‌کردند. به چه دلیل این کار را می‌کردند؟ ظلماً و علواً از روی ظلم و علو و برتری جویی انکار می‌کردند. اگر اقرار می‌کردند باید تسلیم حضرت موسی و حق می‌شدند. پس فرعونیان با اینکه یقین داشتند ولی انکار می‌کردند، تا بر تخت پادشاهی بنشینند و حاکم برتر باشند. پس چاره‌ای نداشتند آنچه که یقین داشتند را انکار کنند. اکنون استکبار جهانی نیز هدفش همین است. با اینکه یقین دارد که مسلمانان حق هستند. در رابطه با انرژی هسته‌ای مملکت اسلامی ایران، با اینکه می‌دانند صلح آمیز است و می‌دانند که ایران اسلامی دنبال ساخت و استفاده بمب هسته‌ای نیست، اما اقرار نمی‌کنند، بلکه انکار می‌کنند، چرا؟ چون می‌خواهند ظلم بورزند و به منافع شیطانی خودشان برسند. بنابراین راه ظلم و ستم را انتخاب کرده‌اند.
اگر آمریکا اقرار کند که نظام جمهوری اسلامی به دنبال ساخت و به کارگیری بمب هسته‌ای نیست همه برنامه‌ها و توطئه‌های‌شان به‌هم می‌ریزد. ولی بدانیم که وَلَن تَرضى عَنكَ اليَهودُ وَلَا النَّصارى حَتّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُم قُل إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الهُدى وَلَئِنِ اتَّبَعتَ أَهواءَهُم بَعدَ الَّذي جاءَكَ مِنَ العِلمِ ما لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِيٍّ وَلا نَصيرٍ. سوره بقره آیه ۱۲۰. خداوند در این آیه شریفه می‌فرماید: هیچ کس از شما راضی نمی‌شود مگر اینکه تابع آنها باشید. یعنی دست از اسلام، ایمان و اعتقاد به خدا بردارید و یک برده سر تا پا تسلیم استکبار جهانی باشید. همچنین افراد مستکبر قصد دارند هر موقع هم تاریخ مصرف افرادی که تابع استکبار شدند تمام شد آنها را از بین ببرند. ما مسلمانان باید حواسم‌مان باشد که با چه دشمنانی روبه‌رو هستیم.
گونه های مختلف موانع وحدت
دکتر جعفرطیاری ادامه داد: موانع بیرونی یا مستقیم و بدون واسطه از ناحیه دشمنان بوده تا بتوانند یک جنگ تمام عیار را ایجاد کنند و یا موانع ممکن است غیرمستقیم باشد و به‌طور سیاسی و با اعمال نفوذ سیاسی در سازمان بین‌الملل و … اتفاق بیفتد. همچنین این موانع ممکن است اقتصادی باشد. ببینید ما ملت مسلمان ایران چطور در مقابل این تحریم ناجوانمردانه و ظالمانه امریکا و نوکرانش دست و پنجه نرم می‌کنیم. حتی داروهایی که لازم است برای کودکانی که مبتلا به بیماری پروانه‌ای هستند نیز تحریم است. همچنین موانع ممکن است فرهنگی باشد و از امکانات فراوانی که فضای مجازی در اختیارشان گذاشته است حداکثر سوءاستفاده را کنند و آن قدر تکرار کنند که برخی از افراد فرهیخته ما نیز هم ناخودآگاه تسلیم این موارد شوند. اینها گونه‌هایی از موانع بیرونی است.
ترفندهای دشمن
قائم مقام رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب بیان کرد: اما دشمن از چه ترفندهایی استفاده میکند؟ یک. از ابزار تفرقه. دو. برجسته کردن و بزرگنمایی اختلافات و تعصبات مذهبی و تاکید بر موارد اختلافی. دشمن اگر بخواهد مانعی را ایجاد کند از این ترفندها استفاده میکند. سه. تاکید بر نمادها و باورهای اختصاصی مسلمانان. به جای تأکید بر باورهای عمومی بر این باورها برای تفرقه اندازی تاکید میکند. چهار. کوچک نمایی اشتراکات. در این مورد اعتقاد به توحید نوبت و معاد را کوچک می‌شمارد و اسمی از آن نمی‌آورد. پنج. بدگویی نزد طرف مقابل. در این مورد نیز می‌رود نزد فرد سنی و از شیعه بدگویی میکند و آنها را نسبت به شیعه بدبین میکند و بالعکس. شش. به جان هم انداختن شیعه و سنی. مثلاً می‌روند نزد یک فرد سنی و می‌گویند که شیعه اگر قدرت بگیرد تمام اهل تسنن را نابود میکند و بالعکس همین کار را با شیعیان نیز انجام می‌دهند. هفت. پشتیبانی از جریان‌ها و شخصیت‌های ضدتقریبی. خیلی راحت می‌شود این را در فضای مجازی و کتاب‌ها و روزنامه‌ها که به سردمداری استکبار جهانی است دید. آن شخصیت‌هایی که مثبت و الهی نیستند می‌روند پشتیبانی می‌کنند و از جهات مختلف آنها را حمایت نمده و آتش جنگ را شعله‌ور می‌کنند. همانند جنگ سوریه که الحمد لله با رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) و با فرماندهی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و جانفشانی شهیدان خاموش شد. البته هنوز ترکش‌هایی از آن وجود دارد. اما باید بدانیم که اگر خون این شهید ودیگر شهدا نبود و این آتش خاموش نشده بود اکنون تکفیری ها کل دنیا را و اروپا را اِشغال کرده بودند. غربی‌ها باید متشکر باشند از آن کسانی که جهاد کردند و خون‌شان را تقدیم کرده و این آتش فتنه را خاموش کردند. اگر الان آنها متوجه نیستند ولی در آینده متوجه خواهند شد که این شهدا برای تمام بشریت چه خدمتی بزرگی کرده‌اند و منحصر به شیعه و سنی نبوده است.
وی ادامه داد: ترفند بعدی بدعت، و خروج از دین و مذهب است. ممکن است دشمنان در بین اهل تسنن تبلیغ کنند که شیعیان اهل بدعت هستند و از دین خارج شده‌اند. همچنین در بین شیعه، تبلیغ نمایند که سنی ها مسلمان نیستند. تلیغ می کنند که مبارزه با اهل بدعت از مبارزه با صهیونیست‌ها مقدم‌تر است. برخی با صهیونیست‌ها همدست شده‌اند و علیه اسلام و تشیع توطئه می‌کنند. مورد دیگر ترویج افراط گرایی در میان فرقه‌های اسلامی است. دشمن از ترفند سب و لعن مذاهب آن هم توسط کسانی که چه بسا در واقع نه شیعه باشند و نه سنی نباشند برای ایجاد نفرت و تفرقه استفاده میکند. ترفند دیگرشان نیز این است که بین انتقاد و تخریب خلط می‌کنند. انتقاد اشکال ندارد. البته آن هم در مجامع علمی که منصفانه باشد و دانشمندان دو طرف بنشینند و سوال‌هایی که دارند مطرح کنند و بحث و مباحثه کنند، نه اینکه در کف جامعه این مسئله مطرح شود. دشمن متاسفانه استفاده حداکثری از انواع ابزار و وسایل و ترفندهای سخت افزاری و نرم افزاری و انواع سواستفاده‌ها را دارد و با این ترففندها بین امت اسلامی اختلاف ایجاد می کند.
موانع درونی وحدت
دکتر جعفرطیاری در ادامه گفت: همانطور که عرض شد موانع وحدت به دو قسم بیرونی و درونی تقسیم‌بندی شده است. موانع درونی وحدت و تقریب مذاهب اسلامی چیست؟ همانطور که در موارد بیرونی گفته شد در اینجا هم شامل تعریف موانع، اهداف، گونه‌شناسی و ترفندها می‌شود. تعریف این موانع درونی چیست؟ منظور آن موانعی است که از درون امت اسلامی و مسلمانان و اعم از افراد ناآگاه، تکفیری و منافق و ضدانقلاب و افراد دیگری که در این قسمت وجود دارد، یعنی در درون ما مسلمانان است اتفاق می‌افتد. رفع این موانع درونی سخت‌تر است. مورد بعدی هدف‌هاست. برخی از اهداف این موانع، به ظاهر در راستای تبلیغ اسلام و انجام وظیفه دینی است و در ظاهر، هدف مقدسی است. یک مسلمانی شاید فکر کند که دارد به وظیفه دینی‌اش عمل میکند، اما نمی‌داند که دارد یک مانعی را برای وحدت اسلامی ایجاد میکند. زیرا هدف این است که وحدتی که وجود دارد شکسته شود. اما عوامل درونی هم گونه‌های مختلفی دارد که عبارتند از عدم اطلاع از معارف قرآنی، در مورد اهمیت و جایگاه تقریب دو. بی‌توجهی به معارف قرآنی در مورد تقریب، سه. عدم آگاهی از توطئه دشمنان، چهار. عدم شناخت کافی عقاید یکدیگر. پنج. خود را حق مطلق دانستن، ششم. دیگران را باطل مطلق پنداشتن، هفتم. تعصبات جاهلانه. البته تعصب مثبت خوب است. تعصب منفی، جاهلانه است و به ضرر اسلام تمام می‌شود و مطلوب نیست و غیرقابل تحمل است، و مورد آخر هشتم. توهین به مقدسات مذاهب اسلامی است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: اما ترفندها به گونه‌ای شبیه همان ترفندهایی‌ست که در ایجاد موانع بیرونی گفته شد و در اینجا نیز صادق است. در پایان سخن موانع را می‌توان در دو سر منشأ اصلی خلاصه کرد که آن هم برگرفته از روایات و آیات است. یعنی سرمنشأ موانع وحدت و تقریب اسلامی اعم از بیرونی و درونی از دو چیز نشئت می‌گیرد. سرچشمه موانع وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، دو چیز است. یکی جهل و دیگری جحد. جهل و نادانی و عدم اطلاع باعث می‌شود که مسلمان، چه شیعه و چه سنی با وحدت و تقریب مخالفت کند، چه بسا حتی دشمنی کند و برود سراغ اینکه مانع ایجاد کند و نگذارد وحدت اسلامی پا بگیرد. جاهل نمی‌داند که اهمیت وحدت چقدر بالاست. نمی‌داند که تفرقه آتش خانمان سوزی است. حضرت امیر (ع) در حکمت ۴۳۸ می‌فرماید که: النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا. مردم دشمن چيزهايى هستند كه نمى‌دانند. یک انسان مسلمان سنی یا شیعه معتقد اگر آگاه نباشد و اهمیت و جایگاه وحدت، پیامدهای منفی تفرقه و اختلاف را نداند و اصلاً نداند که منظور از وحدت و تقریب چیست؟ می‌رود سراغ اینکه با این دو مبارزه کند و برای مبارزه با آن می‌رود سراغ ایجاد مانع. پس جهلش باعث می‌شود که مانع تراشی کند.
همچنین در حکمت ۷۰ داریم که: وَ قَالَ (علیه السلام): لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً. و درود خدا بر او که فرمود: نادان را يا تندرو يا كندرو مى‌بينى. جاهل را نمی‌بینی مگر اینکه یا راه افراط را بپیماید یا راه تفریط را. اگر کسی در رابطه با وحدت و تقریب و پیامدهای منفی تفرقه آشنایی نداشته باشد، یا راه افراط را می‌رود یا راه تفریط را. و از صراط مستقیم خارج می‌شود. بنابراین یکی از ریشه‌های مهم ایجاد موانع وحدت و تقریب جهل است. راهکارش هم مبارزه با جهل است. ما اگر بخواهیم موانع بیرونی و درونی را از بین ببریم و اصلاً نگذاریم ایجاد شود، باید با جهل و نادانی مبارزه کنیم. وحدت و تقریب مذاهب را تبیین کنیم و پیامدهای منفی و مسائلی که تفرقه دارد را برای امت اسلامی بازگو کنیم. آنهایی که منصف هستند و ناآگاه هستند دست از مخالفت با وحدت و تقریب برمی‌دارند و در مقابل دشمن قرار می‌گیرند.
وی در ادامه گفت: اما ریشه دوم جحد است، که در صحبت‌های گذشته اشاره شد. وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ، کسانی که با وحدت تقریب مذاهب و امت اسلامی مخالفت و ایجاد مانع می‌کنند یا جاهل‌اند که باید جهل‌شان برطرف شود، یا اینکه اگر جاهل نیستند می‌دانند؛ اما جحد می‌ورزند و انکار می‌کنند؛ زیرا که دانستن‌شان بر ضد خودشان است. می‌دانند که اگر وحدت ایجاد شود دیگر آنها نمی‌توانند برتری جویی کنند.
وی در پایان سخنان خود گفت: در پایان هم روایتی از امام صادق (ع) نقل می‌کنم: ایشان می‌فرماید: « … هُوَ أَنْ يَجْحَدَ الْجَاحِدُ وَ هُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ حَقٌّ قَدِ اسْتَقَرَّ عِنْدَه». کفر پنج قسم است. یکی ازاقسام آن، کفرِ جحد است. کفر از نوع جحد آن است که انسان با اینکه می داند و علم دارد مطلبی حق است؛ اما آن را انکار می کند. ( كافى جلد 2 باب وجوه الكفر صفحه 389 )
ما اگر بخواهیم موانع وحدت را رفع کنیم باید ببا جحد مبارزه کنیم. باید در مسیر عمل به سیره نبوی (ص) قرار بگیریم. هیچ پیامبری مانند پیامبر اکرم (ص) در زمان خودش اذیت و آزار نشد. به او تهمت می‌زدند و خاکستر بر سرش می‌ریختند. او را مسخره می‌کردند و او را دیوانه می‌پنداشتند و ساحر می‌نامیدند. در آیه سوره ۶۱ سوره توبه می‌گوید که دشمنان پیامبر او را می‌گفتند که گوشی است. وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ، قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ، وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ. اما پیامبر در مقابل، به حرف‌های آنها گوش می‌دادند و به شخصیت دیگران احترام می‌گذاشتند. طبیعتاً اگر انسان منصف باشد این رفتار پیامبر (ص) را از روی احترام و ادب می‌بیند. این رفتار حضرت، باعث می‌شد تا آن فرد تحت تاثیر قرارگرفته و جذب پیامبر شود و به اسلام روی آورد. پیامبر (ص) چنین رفتاری داشتند. دشمنانش می‌گفتند که پیامبر اذن و گوش است و هر چیزی که هر کسی بگوید گوش می‌دهد. در صورتی که اینطوری نبوده است. پیامبر (ص) می‌شنیدند تا آن شخص تمام حرف‌هایش را بزند و فطرت خودش را نشان دهد و بعد حاضر شود برای گوش دادن به صحبت‌های پیامبر (ص).
در این آیه خداوند به دفاع از پیامبر (ص) می‌پردازد و می‌گوید: قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ، به اینها بگو که اگر پیامبر اذن هست، اذن خوبی برای شماست. اگر خوب گوش می‌دهد شما هم بعد از آن خوب گوش کنید و قاعدتاً به نفع شما خواهد شد. همین که پیامبر (ص) به شما بی‌احترامی نمی‌کند و به شما احترام می‌گذارد، این برای شما خیر است. بنابراین جهل و جحد دو ریشه اصلی موانع تقریب مذاهب است و اگر بخواهیم با این دو ریشه مبارزه کنیم باید از سیره پیامبر (ص) و امامان معصوم (علیهم‌السلام) استفاده کنیم. بنابراین باید خوب معارف اسلامی را تبیین کنیم؛ نه‌تنها در سخن و قلم بلکه مهمتر در عمل است. باید این کار را انجام دهیم و کسانی که ریشه عمل‌شان جهل است را آگاه سازیم و آنهایی که ریشه مخالفتشان جحد است با عمل‌مان هدایت کنیم. البته اگر کسانی که نسبت به اصل اسلام، وحدت و تقریب مذاهب اسلامی آگاهانه و از روی ستم و برتری جویی، جحد و انکار می ورزند و دست از دشمنی و توطئه بر نمی دارند و به هیچ وجه کوتاه نمی آیند، باید امت اسلامی به شدت و قاطعیت تمام با آنها مبارزه کند و اشداء علی الکفار باشد. « مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ». محمّد (ص) پيامبر خداست و كسانى كه با اويند، بر كافران، سختگير [و] با همديگر مهربانند.. (آیه 29 سوره فتح).
