به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی در این جلسه که دوشنبه 24 اسفند در سالن کنفرانس شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب با حضور حجت الاسلام دکتر حمید ملک ملکان به عنوان استاد راهنما، حجت الاسلام دکتر مصطفی سلطانی، استاد مشاور و حجتالاسلام دکتر حبیب حاتمی در جایگاه استاد داور برگزار شد دانشجو مصطفی جلیلی فرد از پایان نامه اش دفاع کرد.
در چکیده این پایان نامه آمده است: موضوع نوشتارحاضر«بررسی تطبیقی اندیشههای کلامی قاضی عبدالجبار همدانی (م415هـ) و قاضی عضدالدین ایجی (م756هـ) در باب توحید و صفات الهی» است که در چهار فصل نگارش شده است.
در فصل اول با توجه به اهمیت این دو شخصیت و متعلق بودنشان به دو فرقه کلامی مهم معتزله و اشاعره ضمن تعریف علم کلام به شرح حال کامل زندگانی قاضی عبدالجبار و ایجی اختصاص یافته است.
فصل دوم در باب توحید و معانی و مراتب آن است. هر دو شخصیت به «جزء نداشتن و مرکب نبودن پروردگار» و «نفی تشبیه و تجسیم او »قائلند. ایندو معرفتشناسی خداوند را واجب دانسته با این تفاوت که قاضی عبدالجبار این وجوب را عقلی دانسته و قاضی ایجی آن را شرعی میداند.
در باب ایمان عبدالجبار، عمل را که شامل طاعات، واجبات و مستحبات است، داخل در ایمان نموده و آن را قابل زیادت و نقصان میداند لیکن قاضی ایجی عمل را در آن داخل نکرده و ایمان را تصدیق بما جاء النبی میداند و طبق اکثر اشاعره آن را قابل زیادت و نقصان نمیداند.
در فصل سوم پس از بیان معانی لغوی و اصطلاحی اسم، صفت و ذات، و تقسمیات صفات از منظر عبدالجبار و ایجی، سخن از رابطه ذات و صفات شده که در این موضوع عبدالجبار قائل به نظریه «نیابت ذات از صفات» ابوعلی جبائی(م303ق) است. قاضی ایجی دیدگاه «زیادت صفات بر ذات» را بیان داشته در حالی که ادلهی قدمای اشاعره بر این امر را رد کرده و خویش نیز بر آن استدلالی ننموده است. برخلاف ایجی، قاضی عبدالجبار قائل به عدم توقیفی بودن اسماء خداوند است.
فصل چهارم در موضوع صفات خبریه و رؤیت خداوند است که قاضی عبدالجبار معانی صفات خبریه را تأویل کرده، و حمل معانی ظاهری این آیات و روایات را بر معانی حقیقیشان ممنوع دانسته است. لیکن قاضی ایجی به دلیل عدم قطع به معانی تأویلی، ضمن نفی تشبیه و تجسیم و عدم پذیرش صفت بودن معانی ظاهری، قائل به توقف است.
در موضوع رؤیت در قیامت، قاضی عبدالجبار، آن را به دلیل «مجاوره» و «حال» واقع شدن در صورت رؤیت، رد میکند این درحالی است که قاضی ایجی رؤیت را صحیح میداند و قائل است که مؤمنین در قیامت با چشم سر خداوند را خواهند دید.
کلمات کلیدی: توحید، اسماء و صفات، نیابت، احوال، صفات خبریه.